Staking zorgpersoneel

Dat zorgpersoneel vorige week in 64 ziekenhuizen actie voerden, heeft niet alleen met loon te maken. Verpleegkundigen worden ondergewaardeerd. Een gastbijdrage van Nick Ottens. Ziekenhuizen bieden 5 procent loonstijging op de korte termijn, nog eens 5 procent in de loop van het jaar en 3 procent meer salaris in 2024. De vakbonden willen onmiddellijk 10 procent extra plus een hogere toeslag voor verpleegkundigen die ‘s nachts en in het weekend werken. Daar zou uit te komen moeten zijn – als er meer vertrouwen was. Verpleegkundigen weten echter dat ze niet voor vol worden aangezien. Zij vragen al jaren om meer zeggenschap over hun roosters en werktijden. Bestuurders trekken zich er weinig van aan. De maat is vol. Op donderdag werd gewerkt alsof het een zondag was: alleen spoedeisende hulp ging door. Oud-vakbondsman Doekle Terpstra deed tussen 2018 en 2021 onderzoek naar de personeelstekorten in de zorg. Hij was verbijsterd ‘hoe weinig autonomie en ontwikkelingsmogelijkheden zorgmedewerkers vaak hebben [en] hoezeer vanuit het rooster wordt gedacht in plaats vanuit de werknemer.’ ‘Ik proef soms nog iets van de oude sfeer van heel vroeger, van werken in de zorg als roeping voor heilige Martha’s,’ zei Terpstra. De Sociaal-Economische Raad, de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en werkgeversbond VNO-NCW hadden het eerder gezegd. En natuurlijk de verpleegkundigen zelf. De groep Nurse Minded vat het bondig samen: ‘Ons wordt nooit iets gevraagd.’ Gevolg: 40 procent van de pas opgeleide verpleegkundigen verlaat binnen twee jaar de zorg. Na vijf jaar zijn twee op de drie medewerkers vertrokken. In geen sector is de uitstroom zo hoog. Eén op de tien verpleegkundigen zit ziek thuis, dikwijls met burnout. Vorig jaar hadden zorg- en welzijnsinstellingen 67.000 vacatures. Een deel van de uitstromers keert terug als zzp’er. Die verdienen meer, gaan over hun eigen werktijden en hoeven minder papierwerk bij te houden. Volgens het CBS nam het aantal zelfstandigen in de zorg vorig jaar met 23 procent toe. Keerzijde is dat verpleegkundigen in vaste dienst nog minder flexibiliteit overhouden – de roosters moeten toch worden gevuld – en nog meer formulieren moeten invullen. Wat doen ziekenhuizen? Die vliegen verpleegkundigen uit de Filippijnen in. Of weigeren nog zzp’ers in dienst te nemen. (Dat de helft van de medisch specialisten als zzp’er werkt, is blijkbaar geen probleem.) Solopartners, de branchevereniging voor zzp’ers in de zorg, stelt terecht dat bestuurders zich eens af moeten vragen waarom zo weinig verpleegkundigen nog in vaste dienst willen. ‘Ze zijn uit hun vaste baan weggevlucht, vanwege gebrek aan regie en flexibiliteit.’ Kleine contracten, van minder dan 24 uur per week, zijn de norm. Tegelijkertijd worden op de operatiekamers niet zelden werkweken van 60 uur gemaakt. Daartegenover staat een, zeker voor beginnende verpleegkundigen, matig salaris. Roosters worden dikwijls van bovenaf opgelegd en zijn lastig te combineren met de zorg voor jonge kinderen. Vind maar eens een crèche die om 6 uur ‘s ochtends open gaat. Of met mantelzorg. Eén op de vier verpleegkundigen zorgt naast het werk voor een zieke of gehandicapte partner, moeder of vader. Voor bijna iedere handeling bij de patiënt moet de verpleegkundige toestemming vragen aan een arts. En bijna iedere handeling moet op de computer worden bijgehouden. Dat is geen blijk van vertrouwen. Er is weinig loopbaanperspectief. Verpleegkundigen kunnen wel ‘verticaal’ carrière maken. Bijvoorbeeld hoofdverpleegkundige worden, maar dat is nog meer papierwerk en nog minder zorg verlenen. Veel liever ontwikkelen ze zich ‘horizontaal’: meer leren binnen hun beroep. Weinig werkgevers doen de moeite om dat mogelijk te maken. Er zijn voorbeelden van hoe het beter kan. Zo is de intensive care in Utrecht op verzoek van verpleegkundigen overgestapt op 12-uursdiensten. In het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda werken onder het mom van ‘nurses know better’ artsen en verpleegkundigen echt met en naast elkaar. Het Nij Smellinghe Ziekenhuis in Drachten betaalt de HBO-opleiding van MBO-verpleegkundigen die door willen leren. Bij deRotterdamseZorg kunnen medewerkers tijdelijk op een andere afdeling meelopen. Het Tergooi MC, met locaties in Blaricum en Hilversum, biedt loopbaanpaden die patiëntenzorg combineren met onderzoek en het geven van les aan collega’s. Het OLVG in Amsterdam heeft een Verpleegkundig Stafbestuur opgericht dat op gelijke hoogte staat met het bestuur van medische specialisten. Veel andere zorginstellingen rekenen er op dat verpleegkundigen uit de goedheid van hun hart maar ja blijven zeggen tegen steeds onredelijkere werkomstandigheden. Het houdt een keer op. Nick Ottens is journalist en schrijft voor Atlantic Sentinel.

Quote du Jour | Tandje bij zetten

De Nederlandse ziekenhuizen moeten eerst zelf een tandje bij zetten om de wachtlijsten weg te werken voordat hulp uit Duitsland aan bod komt.

Dat vindt minister Kuipers van VWS tenminste. Een dergelijk genereus aanbod zo hooghartig afwimpelen getuigd voor een behoorlijke blindheid voor de stand van zaken. Als de minister een beetje goed was geïnformeerd, dan zou hij weten dat het ziekteverzuim in de zorg nog steeds torenhoog is.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: duncan c (cc)

Jongeren moeten geen voorrang krijgen op de IC

Het draaiboek van ‘code zwart’ rammelt aan alle kanten, betoogde ethicus Fleur Jongepier afgelopen juni al. Nu de discussie hierover weer oplaait en minister Van Ark een wetsvoorstel heeft aangekondigd om het voorgestelde leeftijdscriterium te verbieden, plaatsen we het betoog van Jongepier opnieuw.

COLUMN - Er is een draaiboek dat artsen moeten gaan gebruiken bij het maken van keuzes in het geval er in de toekomst schaarste zou ontstaan op de ic’s. Het meest controversiële punt van het draaiboek gaat over wat te doen in ‘fase 3’. In fase 3 is de schaarste zo ernstig dat beslissingen mogelijk moeten worden genomen op ‘niet-medische’ gronden, dat wil zeggen: op ethische gronden.

In het draaiboek staat onomwonden dat de ‘jongere generatie een sterkere morele aanspraak’ heeft op levensreddende zorg, en dat het ‘rechtvaardig’ is om hun ‘voorrang te geven, omdat jongere generaties nog een lang leven voor zich hebben, terwijl dat voor oudere generaties minder opgaat’. Lees: iemand van 81 jaar krijgt sowieso géén ic-bed wanneer iemand van 33 ook een bed nodig heeft en er niet genoeg bedden zijn.

De opstellers benadrukken dat het draaiboek is bedoeld om een publiek debat op gang te brengen. Het valt vanuit ethisch oogpunt te betwijfelen of een draaiboek een wenselijk startsignaal is voor het voeren van een constructief publiek debat, maar laat ik bij deze bijten: het morele fundament onder het draaiboek rammelt aan alle kanten. Ik beperk mij tot vijf punten.

Foto: Andrew Kuchling (cc)

Hardleers

COLUMN - In 2006 liet ik de veiligheid van de elektronische patiëntendossiers van twee ziekenhuizen testen. Bij een ziekenhuis waren de hackers binnen een paar uur binnen, zonder ingewikkelde strapatsen. De hackers gebruikten een alom bekende kwetsbaarheid, konden daarna overal bij en verhuisden op mijn verzoek grote hoeveelheden gegevens heen en weer, om te kijken of het ziekenhuissysteem dan tenminste doorhad dat er ineens wel erg veel data werd rondgesleurd. Nee hoor, niks.

Ik kon lijstjes oproepen van alle patiënten met ziekte X, of geboren in een specifiek jaar, of in behandeling bij dokter Y, of wonend in postcodegebied Z. Alle patiëntendossiers kon ik vrijelijk inzien, kopiëren, wissen, ja zelfs veranderen. Het ziekenhuis merkte niets.

Toen ik de directie belde met het schokkende nieuws en een afspraak tussen hen en de hackers arrangeerde om de oorzaken van hun gapende gat te bespreken, stuurden ze de systeembeheerder. De directie noch de Raad van Bestuur lieten zich zien. Niet hun pakkie-an, vonden ze.

Maandag werd bekend dat vier Nederlandse ziekenhuizen betrokken waren bij twee nieuwe medisch datalekken.

Twee ziekenhuizen hadden via een tussenpersoon de papieren dossiers van hun patiënten aan Belgische gevangenen verstrekt; de gevangenen moesten de dossiers gereedmaken om te scannen, opdat de dossiers gedigitaliseerd konden worden. Papier ordenen, nietjes eruit, dat werk. De dossiers van je patiënten aan veroordeelde criminelen geven – wie bedenkt er in hemelsnaam zoiets? Medische dossiers mogen uitsluitend worden verwerkt door mensen die een strenge geheimhoudingsplicht hebben.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour | Ziekenhuizen hebben te weinig flexibiliteit

De strengere maatregelen die Rutte vanavond gaat aankondigen hebben alles te maken met een krap ziekenhuissysteem, schrijft de NRC vandaag. Hoe kan het dat ziekenhuizen nu alweer te weinig bedden hebben voor coronapatiënten? „We hebben weinig flexibiliteit.” Wim van Harten, directeur van het Arnhemse Rijnstate Ziekenhuis zegt:

 „Zorgverzekeraars kopen scherp in en dat maakt het onmogelijk om buffers, lege kamers en extra bedden met personeel, aan te houden. We hebben weinig flexibiliteit om uit te breiden bij een epidemie. Er moet een oplossing worden bedacht om de weerbaarheid van het ziekenhuissysteem te verbeteren.”

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Politiek Kwartier | Ziekmakend systeem

COLUMN - Om de zorgkosten beheersbaar te houden zou kwaliteit beloond moeten worden in plaats van kwantiteit.

Lekker op dreef, dit kabinet. De volgende stap in het vernielen van onze verzorgingsstaat ten gunste van de neoliberale heilstaat is definitief: volgende week wordt de vrije artsenkeuze ten grave gedragen.

Verzekeraars kunnen vanaf 1 januari 2016 met een budgetpolis komen, waarbij de patiënt en de huisarts zwaar beperkt worden in hun keuze voor een medisch specialist. Het idee hierachter is dat mensen dan niet zomaar naar een of andere dure kwakzalver gaan, omdat de zorgverzekeraar dat ballonnetje dan doorprikt. De helende kracht van marktwerking.

Er gaat juist met die marktwerking echter een aantal dingen fundamenteel mis. 

Momenteel verwijst de huisarts door, op basis van zijn kennis van zijn patiënt en zijn medische kennis. De zorgverzekeraar mist beide. Mensen met een budgetpolis zullen naar specialisten met het laagste uurloon en de goedkoopste behandelingen worden gestuurd, zonder medische garantie dat dit ook de beste behandelingen zijn. Laat staan de meest comfortabele. De zorg wordt kortom puur op prijs geselecteerd, en niet meer op kwaliteit.

Het cynische is dat hiermee ook de polissen met complete dekking duurder zullen gaan uitvallen dan de huidige polissen. Zo werkt dat immers met verzekeringen: wanneer er differentiatie optreedt, bloeden de mensen die het meest vragen dubbelop, omdat de solidariteit afneemt.

Foto: Pieter van Marion (cc)

Winstuitkering in ziekenhuizen: een radicale misstap

ANALYSE - De PvdA stemde in de Tweede Kamer in met het wetsvoorstel voor winstuitkeringen in ziekenhuizen. Evelien Tonkens roept de Eerste Kamerleden op tegen te stemmen.

Winst maken in de zorg is geen reden tot zorg, vinden veel commentatoren van kranten. Er verandert niet zoveel is de algemene teneur van de commentaren.

Het wetsvoorstel voor winstuitkering in ziekenhuizen (en andere aanbieders van medisch-specialistische zorg) werd dan ook zonder kleerscheuren en met steun van de PvdA op 1 juli door de Tweede Kamer aangenomen.

Het is zeer verontrustend dat de implicaties van het voorstel om winstuitkering in ziekenhuizen toe te laten zo massaal worden onderschat. Het wetsvoorstel grijpt ongekend diep in op de democratische verhoudingen, en heeft verstrekkende gevolgen voor de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg. Gelukkig kan de Eerste Kamer het nog tegenhouden, zeker wanneer de PvdA-fractie tegenstemt.

In dit artikel reconstrueer ik de belangrijkste voor- en tegenargumenten en veronachtzaamde thema’s en betoog ik waarom aanname van de wet voor sociaal-democraten een radicale misstap is.

Winst

Allereerst, het probleem is niet winst maken, als dat betekent: geld oppotten voor slechtere tijden. Winst maken mag inderdaad nu al in de thuiszorg, huisartsenzorg en in privé-klinieken, maar het mag en moet zelfs ook al in de ziekenhuizen. Iedere jaarrekening toont het ‘resultaat’, en dat is boekhouderstaal voor winst.

Noodkreet Brabantse ziekenhuizen

We gaan plat en hebben hulp nodig“, kopt de NOS boven het bericht dat Brabantse ziekenhuizen de toestroom coronapatiënten niet aan kunnen.

Paar citaten uit het artikel:
We hebben het ziekenhuis moeten ombouwen naar een plaats waar alleen nog maar coronapatiënten worden opgevangen“, zegt de medisch coördinator van het Bernhoven-ziekenhuis in Uden. Er worden al patiënten vanuit Uden verplaatst naar andere ziekenhuizen in de buurt. Maar dat gaat al bijna niet meer.

Foto: Fotos GOVBA (cc)

Laat cijfers los, gebruik patiëntenverhalen

OPINIE - Eergisteren vergaderde de vaste commissie VWS van de Tweede Kamer over ziekenhuiszorg. Op de agenda staan vooral kwantitatieve manieren om de zorg inzichtelijk te maken. Stans van Egmond en Marjolijn Heerings van het Rathenau Instituut roepen op om discussie over kwaliteit van zorg breder te voeren: stel niet de cijfers centraal, maar de ervaringen van patiënten.

De laatste weken laaide de discussie over transparantie in de zorg weer op doordat minister Schippers ziekenhuizen verplichtte hun sterftecijfers te publiceren. De redenen die zij aanvoert zijn dat cijfers inzichten opleveren over het functioneren van ziekenhuizen voor ziekenhuizen zelf. Bovendien zorgen cijfers voor transparantie zodat de zorgconsument andere keuzes kan maken. Zoals naar een ander ziekenhuis gaan als dat beter blijkt te zijn. Dat moet op den duur leiden tot betere kwaliteit van zorg tegen lagere kosten.

Transparantie is nodig, de redenering van de minister is daarom niet vreemd. Maar als de minister en andere beroepsgroepen zelf al stellen dat cijfers ‘niet de kwaliteit van zorg’ meten (in NRC van 1 maart 2014), dan moet de discussie eerst gaan over: hoe meet je kwaliteit van zorg dan wel? Het probleem met de cijfers die worden gehanteerd om het functioneren van ziekenhuizen te meten, is dat het onduidelijk is waarop de cijfers zijn gebaseerd en over welke aspecten van zorg deze cijfers iets zeggen.

Kabinet en Tweede Kamer willen ziekenhuizen met winstoogmerk

Hallelujah! Straks worden alle problemen in de zorg vanzelf door de onzichtbare hand opgelost!

Na jarenlange discussie zetten kabinet en Tweede Kamer het licht op groen in een politiek beladen dossier: ziekenhuizen mogen winst gaan maken en die uitkeren aan investeerders, zoals pensioenfondsen.

De regeringspartijen VVD en PvdA, gesteund door D66, hebben het wetsvoorstel van minister Edith Schippers van Volksgezondheid gisteren aan een meerderheid in de Tweede Kamer geholpen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Volgende