Nieuwe Tweede Kamer als vanouds van start

Gisteren, op de derde dag in de huidige samenstelling, kwam de Tweede Kamer soepel en probleemloos tot de verkiezing van een nieuwe voorzitter. Jammer voor Bosma (PVV) en Van der Lee (GL-PvdA), het werd Van Campen (VVD). Daar valt veel over te zeggen, maar de media leggen de nadruk vooral op dat Van Campen de jongste voorzitter ooit is. Er waren drie rondes nodig om tot de definitieve keuze te komen. In de eerste ronde nam Bosma de leiding. Hij kreeg 66 van de 148 stemmen. Van Campen werd derde (39 stemmen) en Van der Lee haalde met 43 stemmen de tweede plaats. Er was een meerderheid van minimaal 76 stemmen nodig, dus in deze ronde viel de beslissing nog niet. Dan maar een tweede poging. Bosma kreeg er 1 stem bij (67), Van Campen steeg naar 49 stemmen en Van der Lee zakte naar 32 stemmen. Nog steeds geen meerderheid te bekennen. Om er geen gebed zonder end van te maken wordt in dit soort gevallen nog een keer gestemd maar dan alleen met de twee kandidaten die in ronde 2 de meeste stemmen haalden. Dat gaf eindelijk resultaat: Van Campen won met 79 stemmen tegen 69 voor Bosma. Hoe de stemmen gaande weg de drie rondes begonnen te verschuiven zullen we nooit weten, want de stemmingen zijn anoniem en de stembriefjes worden na afloop niet bewaard. Wie gisteren het gebeuren volgde via de livestream van de Tweede Kamer, zag hoe de stemming verliep. De aanwezige 148 Kamerleden (de vorige 2e Kamer was nooit voltallig en deze Kamer was alleen op de eerste dag compleet) deden een briefje in de stembussen die in het midden van de zaal stonden opgesteld, bewaakt door 4 collega’s. Vervolgens gingen die vier Kamerleden de stemmen tellen, terwijl de rest van de aanwezigen tot ‘social talk’ overgingen of hier en daar snode plannetjes bespraken. Het is een groot gemis dat er geen zaalmicrofoons aanstaan. Gisteren lazen we hier een pleidooi voor een zorgvuldiger en transparanter manier van stemmen. Of de telling gisteren correct is verlopen valt niet meer na te gaan, want de stembriefjes worden na afloop weggegooid. Ook niet na te gaan is welke fracties of individuele Kamerleden hun eerste stem in de tweede en/of derde ronde hebben veranderd. Het enige dat we kunnen nagaan is dat er één lid van de FvD-fractie en één van de CDA fractie niet aanwezig waren. Er bestond de theoretische mogelijkheid dat de derde ronde in een patstelling kon eindigen. (74 stemmen voor de ene en 74 voor de andere kandidaat, de kandidaten zelf stemden ook mee). In de vorige samenstelling van de Tweede Kamer kwam zo ’n patstelling wel vaker voor, wat hoofdelijk stemmen noodzakelijk maakte. Zo ver kwam het dus niet en een verdere procedure was dan ook niet nodig. De nieuwe Tweede Kamer kan met gezwinde spoed voort. Nu nog snel een nieuw kabinet. Meerderheidskabinetten zijn er met goed fatsoen niet te halen, dus op naar een minderheidskabinet met gedoogsteun van wat kleine partijen. Met 77 stemmen tegen 73 moet er toch wat te bereiken zijn?

Door: Foto: Plenaire zaal Tweede Kamer, foto Dassenman, CC BY 4.0 via Wikimedia Commons.
Foto: Tweede Kamer Voorzittersstoel met hamer

Tellen is ook een kunst

ANALYSE - Met dank overgenomen van Montesquieu Instituut (MI), gepubliceerd op maandag 17 november 2025, 10:30, analyse van Teun Schermerhorn en Bert van den Braak

Dit artikel verscheen eerder op 2 oktober 2025 en is vanwege de verkiezingen voor de nieuwe Tweede Kamervoorzitter opnieuw geplaatst.

Na het vertrek van Jan Anthonie Bruijn (VVD) naar het dubbel demissionaire kabinet-Schoof kiest de Eerste Kamer komende dinsdag een nieuwe voorzitter. Er hebben zich drie kandidaten gemeld. Ook de nieuwe Tweede Kamer zal na 29 oktober nieuwe verkiezingen houden voor haar voorzitter. Nog maar twee jaar geleden, in 2023, verkozen beide Kamers hun voorzitter: op 27 juni de eerdergenoemde Bruijn in de Eerste Kamer en op 14 december Martin Bosma (PVV) in de Tweede Kamer.

De verkiezing van personen en dus ook van de voorzitter is in beide Kamers geregeld in het Reglement van Orde (RvO). Die twee regelingen komen in verschillende bewoordingen gesteld kort samengevat op het volgende neer: de stemming is schriftelijk en geheim door middel van stembiljetten, vier leden worden benoemd tot stemopnemer, zij controleren en tellen de uitgebrachte stemmen en de eerstbenoemde stemopnemer maakt de uitslag bekend. In het RvO van de Tweede Kamer is daarbij nog eens uitdrukkelijk bepaald dat de stemopnemers het controleren en tellen ‘gezamenlijk steeds’ uitvoeren.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Eerst de val, dan de nuance

NIEUWS - Staatssecretaris Mark Harbers is opgestapt zijn om een lijst die in details niet transparant genoeg zou zijn.  Maar hij kan niet verweten worden moorden verdoezeld te hebben, want die waren er simpelweg niet.

Het AD deed nader onderzoek en kwam er achter dat “het enige geval waar sprake was van een voltooid levensdelict (doodslag), door de rechter werd gezien als zelfverdediging. De verdachte werd op 22 mei ontslagen van alle rechtsvervolging omdat hij zich volgens de rechter mocht verdedigen tegen een mishandeling waar twee belagers bij waren betrokken.”

Foto: Logo Eurovisie songfestival - fair use

Het Eurovisie Songfestival: meer transparantie is niet moeilijk

De controverse over de uitslag van het televoten bij het Eurovisie Songfestival maakt maar weer eens duidelijk dat transparantie bij verkiezingen belangrijk is. Ook dit jaar groeit de roep om meer openheid vanuit de organisatie, de European Broadcasting Union (EBU).

Een eenvoudige stap richting meer transparantie in deze verkiezing zou zijn als de EBU per land niet alleen het totale aantal stemmen deelt, maar ook het aantal unieke stemmers. Door deze twee cijfers te combineren — het totale aantal stemmen gedeeld door het aantal unieke stemmers — ontstaat er inzicht in hoe intensief er per persoon op dat land werd gestemd. Dit kan opvallende verhoudingen blootleggen: landen waar gemiddeld veel vaker per persoon op wordt gestemd kunnen zo makkelijker herkend worden.

Bovenstaande is natuurlijk sec gesproken geen stemfraude, alleen gebruik maken van de zwaktes in het systeem. Maar het geeft wél een beter beeld van de stemdynamiek per land, en maakt het voor publiek en media mogelijk om gerichter vragen te stellen bij opvallende resultaten.

Als de EBU, zoals de organisatie claimt, echt neutraal is, wil het alle politieke misbruik van de uitslag tegengaan. Dus ook de claim dat ‘het Europese volk” Israël en de oorlog in Gaza steunt als dat op basis van de uitslag niet zomaar gedaan kan worden.

Foto: Corne Bastiaansen, CC 0, via Wikimedia Commons.

De Gesloten Bestuurscultuur: de erfenis van dertien jaar Rutte?

ACHTERGROND - Door Simon Otjes, eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees

Sinds 1 april 2021, gaat het veel over de Nederlandse bestuurscultuur. Een kritiekpunt dat vaak genoemd wordt, is het gesloten karakter van de Nederlandse bestuurscultuur. Geheimhouding staat hierin centraal in plaats van transparantie. Dit wordt vaak gekoppeld aan de persoon van Mark Rutte, de man van de Rutte-doctrine en de verdwenen SMS-jes. Maar is dit realistisch? In welke mate is geheimhouding een dieper onderdeel van de Nederlandse politieke cultuur?

In een recente podcast Het Spel en de Macht spreek ik hierover met jurist Annemarie Drahmann en historica Eleni Braat. Het belang van geheimhouding gaat veel verder terug in Nederland. Het is bovendien een opmerkelijk verschil tussen Nederland en landen waarmee we ons graag vergelijken.

Geheimhouding en Verzuiling

Volgens politicoloog Arend Lijphart is geheimhouding een belangrijk onderdeel van de Nederlandse bestuurscultuur ten tijde van de verzuiling. Deze periode duurde grofweg tussen 1918 en 1967. Verzuilde elites, die verschillende maatschappelijke groepen vertegenwoordigden, moesten tot compromissen komen. Het is voor politici makkelijker om afspraken te maken achter gesloten deuren. Het is gemakkelijker om een uitruil te maken als er geen burgers of journalisten meekijken.

De notie dat het bestuur openbaar zou moeten zijn was niet geworteld in het bestel. De regering zag openbaarheid enkel vanuit de inlichtingenplicht die zij heeft richting de Kamer. Het is belangrijk om daarbij op te merken dat de inlichtingenplicht niet bijzonder sterk in de Grondwet was vastgelegd: het recht om vragen te stellen was een recht van de Kamer als geheel en niet van een individueel lid. Een Kamermeerderheid kon in principe het ondervragen van een minister blokkeren. De Tweede Kamer zette haar middelen om informatie te krijgen überhaupt slechts spaarzaam in.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: -JvL- (cc)

Meest transparante kabinetsformatie

Nu we toch geen verkenners inzetten, maar geheel volgens de traditie een informateur, zullen sommigen gedacht hebben: “Verrek, daar heb je Tjeenk Willink weer…”.

Die ‘beleving’ kan kloppen op basis van de waarheid dat hij drie keer eerder informateur is geweest. Als we naar de laatste vijftien kabinetsformaties kijken (1971 – 2017), zien we dat het CDA (en de voorlopers daarvan) de meeste informateurs leverden, gevolgd door PvdA, VVD en D66.
© Sargasso aantal informateurs Kabinetsformatie

Tjeenk Willink (PvdA) staat bij de CDA-koplopers Ruud Lubbers en Jan de Koning die beiden ook drie keer informateur waren. Tjeenk Willink breekt nu het ‘record’ en wordt voor de vierde keer informateur.

Gezien de zeer ongelukkige start die de huidige kabinetsformatie maakte, moet er een wonder gebeuren als Tjeenk Willink in korte tijd en als enige informateur een rapport op kan stellen op grond waarvan deze Tweede kamer meteen een formateur kan aanwijzen.

Dat ligt deels aan de gespannen verhoudingen tussen diverse partijen, na de moties van wantrouwen en afkeuring die Mark Rutte aan zijn broek kreeg. Er is bij potentiële coalitiepartners dus enig wantrouwen jegens de VVD en omgekeerd kan de VVD kan nu niet zondermeer de anderen blindelings vertrouwen.

Toen in 1977 het kabinet Den Uyl viel, was bij de navolgende kabinetsformatie het onderlinge vertrouwen dermate beschadigd dat een tweede kabinet Den Uyl niet mogelijk bleek. Ook al zat op grond van de verkiezingsuitslag zo’n kabinet er wel in. Er waren maar liefst zes informateurs nodig vooraleer tot de uiteindelijk formatie van kabinet Van Agt I kon worden over gegaan.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Transparantie rond digitale politieke advertenties laat te wensen over

ANALYSE - door Rebekah Tromble, Kristof Jacobs en Tom Louwerse (eerder verschenen op Stuk Rood Vlees).

Online advertenties worden steeds belangrijker in verkiezingscampagnes, maar er is ook groeiende kritiek. Anders dan bij advertenties in traditionele media, is niet duidelijk wie welke boodschap te zien krijgt. Ook is de afzender van de advertenties niet altijd helder. Dit kan leiden tot misbruik, zo benadrukte ook de Staatscommissie Parlementair Stelsel.

Platforms zijn niet ongevoelig voor deze kritiek. Twitter kondigde recentelijk aan politieke advertenties (deels) te verbieden, en ook Google wil ze aan banden leggen. Facebook wil ermee doorgaan, maar committeerde zich vorig jaar wel aan een Code of Practice on Disinformation, waarin platforms beloven om onder andere de transparantie van digitale politieke advertenties te verbeteren.

In hoeverre hebben die vrijwillige afspraken geleid tot meer transparantie? In opdracht van het Netherlands Helsinki Committee en het European Partnership for Democracy analyseerden wij hoe deze afspraken in de praktijk uitpakten rondom de Europese parlementsverkiezingen.

Ad libraries als oplossing?

Eén van de maatregelen is het opzetten van Ad libraries: online overzichten waarin je precies kunt zien wie (welke Facebook-pagina of welke Twitter handle) welke politieke advertentie heeft geplaatst, hoe vaak deze is bekeken en aan wat voor soort mensen deze advertentie is getoond. Bij dat laatste gaat het bijvoorbeeld om het geslacht, leeftijd en de regio. Dat klinkt als een belangrijke verbetering van de transparantie, maar dan moet zo’n ad library natuurlijk wel alle politieke advertenties bevatten en ook voldoende complete informatie bevatten.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: K2 Space (cc)

In het ‘open’ kantoor kan niemand zich verstoppen

Carla werkte op een middelgroot kantoor. Ze vond haar werk leuk, maar aan één ding kon ze moeilijk wennen: ze voelde zich voortdurend bekeken. Vreemd was dat niet, want haar werkplek bevond zich in één grote ruimte waarin tientallen collega’s zaten. Als ze geconcentreerd wilde werken, verkaste ze soms naar een van de stilteruimtes. Maar ook daar was ze niet veilig voor de nieuwsgierige blikken van voorbijgangers. Alle wanden waren gemaakt van glas.

Op een dag zei het afdelingshoofd tegen Carla: “We moeten praten.” Samen liepen ze zijn kantoor binnen. Net als de stilteruimtes had het iets weg van een reusachtig aquarium. Iedereen die langsliep kon zien wat zich binnen deze glazen kubus afspeelde. Het afdelingshoofd gebaarde haar te gaan zitten. Hij zuchtte nog eens diep en zei toen: “Het spijt me, maar je contract loopt af. Je bent ontslagen.” Carla barstte in tranen uit. En de hele afdeling keek mee.

Parasol naast je bureau

Carla’s verhaal is niet uniek. Als schrijver van een boek en een handvol artikelen over het ‘open’ kantoor heb ik zo’n beetje alle klachten over dit type werkplek voorbij zien komen. Meestal gaan ze over luidruchtige collega’s, ongewenste geuren en te warm of te koud afgestelde verwarmingen. Maar ook de klacht “ik voel me bekeken” scoort hoog, vooral onder vrouwen en medewerkers met taken die wat minder routineus zijn en veel denkwerk en creativiteit vereisen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Open brief voor een open democratie

BRIEF - Geachte voorzitter van de Tweede Kamer, geachte mevrouw van Miltenburg

OpenDemocratieHet is deze maand alweer tien jaar geleden dat de actie Open Democratie 1.0 werd gestart. Die actie had tot doel de toegankelijkheid van alle documenten van de Tweede Kamer online te vergroten.

Misschien weet u het niet meer, maar het was toen best nog een uitdaging om als eenvoudige burger ook maar iets te weten te komen over wat de Tweede Kamer deed of hoe ze stemde. Tenzij het in de media kwam of net gebeurd was.

Die actie leverde een lijst van wensen op. Die lijst hebben we eind 2005 naar uw voorganger mevrouw Verbeet gestuurd. We weten dat de brief is aangekomen en dat de brief gebruikt is voor diverse ontwikkelingen. Maar op een gegeven moment werd het stil.

Het is nu 2015 en in essentie is er niets veranderd. Ja, de stemmingen staan op uw site. En ja, bij individuele kamerleden is te zien welke moties of kamervragen van hun hand zijn.
Maar zoeken in stemmingsuitslagen, stemmingen per partij bekijken, volledige dossiers bij een stemming opvragen of via een API alles ophalen, is nog steeds niet mogelijk.

In 2012 presenteerde de Tweede Kamer met veel bombarie het Parlis systeem. We waren erbij en stonden te juichen. Het schijnt dat u het intern al gebruikt. Maar wij burgers zitten er nog steeds op te wachten, evenals al die betrokken app-ontwikkelaars die graag leuke en levendige toepassingen maken die het democratische proces voor veel andere burgers misschien weer aantrekkelijker maken.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Twitter sluit Amerikaanse Politwoops

NIEUWS - Open State Foundation, de organisatie die streeft naar ‘open data’, probeert informatie boven water te krijgen die de overheid slecht toegankelijk en nauwelijks overzichtelijk beschikbaar heeft. Eén van de meer grappige projecten is Politwoops, een stukje techniek die  het mogelijk maakt verwijderde tweets van politici weer zichtbaar te maken.

De Open State Foundation ziet dat zelf niet als grap. Arjan El Fassed, directeur van de Open State Foundation, is van mening dat ook gewijzigde uitlatingen van politici belangrijk zijn,

Al worden Tweets later weer weggehaald, het blijft onderdeel van onze parlementaire geschiedenis. Deze Tweets zijn verstuurd, waren zichtbaar en zijn vervolgens verwijderd. Wat politici op een publiek kanaal zeggen moet voor iedereen te vinden zijn. Dit gaat niet om de typefouten die zij maken. Het gaat juist om het inzicht dat het geeft in de veranderde boodschap van politici. Dat gaat vaak aan ons voorbij.

De Open State Foundation maakte vrijdag bekend dat Twitter is gestopt met de Amerikaanse variant van Politwoops. Het persbericht vermeldde niet waarom de Amerikaanse Politwoops plat is gelegd.

We vroegen dat aan Arjan el Fassad, die ons mailde:

Er is een formele reden van Twitter – namelijk violation of service agreement voor het gebruik van de API maar dat is niet nieuw (wij zijn Politwoops gestart in 2010 in Nederland en hebben vervolgens Sunlight Foundation geholpen met implementeren van de Amerikaanse versie in 2012). Er heeft toen een gesprek plaatsgevonden met Twitter en een gedoog overeenkomst werd toen gesloten. Vervolgens bleef Politwoops gewoon draaien en hebben wij als Open State Foundation Politwoops verder uitgerold naar zo’n 30 landen. Twee weken geleden lijkt Twitter terug gekomen op haar eerdere gedoog overeenkomst. De echte reden daarvan weten we niet.

Volgende