Technologie zorgt voor ontmenselijking en tweedeling

Door Yanti Danoekoesoemo Als je zoals ik bezig bent met cultuur en politiek, de onderwerpen over wat de mens van de wereld maakt, dan vergeet je wel eens hoe groot de invloed van technologie is op je wereldbeeld en mens-zijn.” Schrijver Bas Heijne vertelde in de laatste lezing van de reeks Huisje, Boompje, Beestje dat hij zich nu pas realiseert wat de impact van technologie op je eigen leven kan hebben. Heijne interviewde voor het VPRO-programma De Volmaakte Mens wetenschappers van internationale faam. Hij nam ons mee in de zoektocht naar de toekomst van onze soort. Twee richtingen Lost technologie problemen op of creëert het juist behoeften en de drang naar meer controle? De zoektocht van Heijne kende twee verschillende richtingen. De eerste geeft aan dat de technologische revolutie zo’n vaart niet zal lopen, de tweede dat het wel grote gevolgen voor ons mens-zijn en de samenleving zal hebben. De sprekers uit de afgelopen lunchlezingen waren het er veelal over eens dat we niet hoeven te vrezen dat de mens wordt overmeesterd door wat wijzelf hebben gecreëerd. Heijne sprak echter ook wetenschappers die, net als Stephen Hawking, het bekendere doemscenario uit de media schetsen.

Foto: Right-eye (cc)

Alles is maakbaar, maar niet alles is wenselijk

OPINIE - De mens lijkt maakbaarder dan ooit en techniek wordt steeds intiemer. Volgens dr. ir. Rinie van Est (Rathenau Instituut en TUe) is het is niet langer de vraag wat mogelijk is, maar wat wenselijk is.

De toekomst wordt gelukkig niet alleen gevormd door machtigen en fanatici, maar vooral door speelse geesten. Wetenschappers en ingenieurs zijn vaak meeslepende dromers. In de zeventiende eeuw geloofde Francis Bacon bijvoorbeeld heilig in de maakbaarheid van de natuur. In zijn utopie Nieuw Atlantis (1624) kunnen mensen vliegen, over grote afstanden met elkaar praten en mensgrote kippen kweken. Veel van zijn ideeën zijn inmiddels verwerkelijkt.

Nog een speels idee: ergens vanaf blijven. Natuurliefhebbers in de negentiende eeuw begonnen zich te realiseren dat de mens met al zijn techniek de hele wereld op de schop zou kunnen nemen. Om dit schrikbeeld te voorkomen pleitten ze voor bescherming van de wilde natuur. Yellowstone Park in Amerika is het eerste voorbeeld van zo’n natuurmonument.

En nu de mens. Hoe maakbaar is de mens? Dat is een puur technische vraag. De vraag wat we wenselijk vinden is veel belangrijker. De transhumanist Raymond Kurzweil droomt bijvoorbeeld van eeuwig leven. Ik hou dat niet voor onmogelijk. Interessanter is echter: willen we wel een leven zonder dood? Aldous Huxley kon zich tachtig jaar geleden al een Heerlijke Nieuwe Wereld voorstellen. Nu we weten dat diepe-breinstimulatie een zwaar depressieve patiënt weer een normaal leven kan geven, is zo’n wereld helemaal denkbaar. Relevanter is wederom of we het massaal gebruik van geluksimplantaten wenselijk vinden of niet.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: mermaid (cc)

Dystopie

COLUMN - Een kennis werd afgelopen week oma. Ik feliciteerde haar oprecht, maar dacht er stiekem iets heel anders bij. De vriend die ik kort erna sprak, had dezelfde ambivalentie. ‘Ik ben al blij dat ik geen kinderen heb, laat staan kleinkinderen,’ zei hij. ‘De wereld staat er belazerd voor. Hoe is het over een jaar of twintig? Ik houd mijn hart vast voor de mensen na ons.’

Het begrip dystopie was vroeger onbekend. De eerste keer dat ik het woord in een manuscript gebruikte, trok mijn uitgever er een vinnige streep door. ‘Dat woord bestaat niet, hoor.’ Alleen mensen die graag science fiction lazen waren vertrouwd met de term. De dystopie is de omgekeerde utopie. Zoals de hemel tegenover de hel staat, staat de dystopie tegenover de utopie.

Om het lastiger te maken: science fiction leerde ons, lang voordat filosofen als Hans Achterhuis dat idee theoretisch wisten te onderbouwen, dat het streven naar een utopie vaak uitmondt in een dystopie. Zie Brave New World of This Perfect Day: een overheid die de burgers met veiligheid wil ommantelen, eindigt ermee de waarheid voor hen te verbergen, haar eigen geschiedenis te herschrijven, en iedereen monddood te maken.

Ons streven naar vooruitgang, naar groei, maakbaarheid, veiligheid en controle, is hard bezig een wereld te scheppen die voor de overgrote meerderheid van ons op korte termijn onleefbaar wordt. Een paar voorbeelden:

Foto: Playing Futures: Applied Nomadology (cc)

Voorspellingen 2015

ANALYSE - Mijn voorspellingen voor het afgelopen jaar zaten er ruim naast. Maar ook die van de reaguurders vielen tegen. Daarover straks meer.

Het blijft echter leuk om te doen. Dus ook dit jaar weer een nieuwe reeks. Hier mijn voorspellingen voor 2015:

  • De olieprijs blijft nog even laag, maar dan gaat het ineens weer hard omhoog. Waarschijnlijk al voor de zomer
  • Naar de grote klimaatconferentie in Parijs komen een miljoen mensen om te demonstreren. En toch levert de conferentie weer alleen maar halfzachte afspraken op
  • Omdat het aantal laadpalen niet snel genoeg stijgt, maar het aantal plug-in auto’s wel, staat 2015 in het teken van de ruzie’s om te kunnen laden
  • Het kabinet struikelt over het nieuwe belastingplan
  • Een onverwachte staking ontwricht het land zeker een week
  • En wat zijn uw voorspellingen?

    Mijn oude voorspellingen even door de mangel gehaald:
    1. We krijgen wereldwijd het warmste jaar sinds de metingen begonnen. Maar de side-effects komen meer in het nieuws.

    We moeten nog heel even wachten op de definitieve uitslag. Maar de meeste meetreeksen maken het wel aannemelijk. Dus alvast 1 punt.

    2. Een landelijke krant geeft het op.
    Niet dus. 0 punten.
    (Hoewel Sp!ts verdween, had ik een betaald dagblad in mijn hoofd, vandaar)

    Doneer!

    Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

    In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

    Foto: frogDNA (cc)

    Klein probleem

    COLUMN -  
    „Het was een bug.”
    „Een bug?”
    „Ja, een bug.”
    „Je bedoelt een insect?”
    „Nee… Een bug is een foutje in het systeem.”
    „Foutje? Ze noemen dat een foutje? Mijn god man, dat is geen foutje, dat is een catastrofe.”
    „Ja, de gevolgen zijn catastrofaal. Maar het was toch in essentie maar een klein foutje.”
    „Je bent me helemaal kwijt. Hoe kan een klein foutje nou zulke enorme gevolgen hebben?”
    „Nou het zit zo Mark. Die nanobots die we in Delft hebben laten ontwikkelen om in de oceanen de plastic soep weg te werken…”
    „Jaja ik weet het, het plannetje van Diederik om nou eindelijk weer eens iets goeds te doen voor het milieu…. Spaar me. Had het nooit moeten uitruilen voor het behoud van de hypotheekrenteaftrek.”
    „Precies, dat kkrrkrrkkkkkrkrkk… in december was het klaar.”
    „De verbinding viel even weg, wat zei je?”
    „Precies dat plannetje. En dat het binnen een jaar klaar was, vorig jaar december.”
    „Ja. En dat gingen ze toen testen, toch.”
    „Ja, in het IJsselmeer. Maar er zat dus een bug in. Het ontwerp was zo dat de nanobot zichzelf zou uitschakelen als het meer dan 24 uur geen plastic meer zou verwerken. Als het wel plastic zou tegenkomen en verwerken, mocht de nanobot zichzelf dupliceren iedere 24 uur. Dus net zo lang tot er genoeg waren om al het plastic om te zetten in onschadelijke stofjes en dan zichzelf uit te schakelen.”
    „Ja en wat was nou het foutje?”
    „Nou, de kkrkrkrkkkrrggg….”
    „Je valt weer weg.”
    „Gedoe. Het foutje was dat er een nul teveel stond in de instelling voor het uitschakelen. Dus in plaats van al na 24 uur te stoppen, bleef de nanobot 240 uur actief wachten tot hij plastic tegenkwam.”
    „Ja? En waarom was dat nou een probleem?”
    „Wel, zo kon het gebeuren dat een paar nanobots in de zwembroek van een opvarende van een plezierjacht bleven zitten nadat die een verfrissende duik had genomen in het IJsselmeer in de buurt van het experiment. En zo mee lifte naar het vaste land.”
    „Kom terzake vent! De wereld vergaat en jij zwamt over zwembroeken!”
    „Sorry, ik zal kkrrrkkkr….”
    „De verbinding valt steeds weg dus PRAAT SNEL DOOR!”
    „Okay. Snelle versie. De nanobot bleef actief tot de zwembroek in de wasmachine kwam. Bleek pvc en afsluitringen ook prima materiaal voor de nanobot. Dus die ging de leidingen opeten en zich vermenigvuldigen. En intussen met het spoelwater mee via de waterzuiveringsinstallatie waar hij te klein was om te filteren, het hele land door.”
    „Ja…..”
    „Nou, de lekkages van wasmachines begonnen al snel. Dat was vooral gedoe. Maar toen hele afvoerbuizen verdwenen en kelders van huizen vol met vuil water stonden, werd het al lastiger. En toen het water in bijvoorbeeld wasstraten voor auto’s kwam, bleek het isolatiemateriaal voor de bedrading ook voer voor de nanobots. Toen ontstonden dus die ongelukken. Inmiddels hadden we het spul via het vliegverkeer al verspreid over de hele wereld, want niet alle vliegtuigen vielen gelijk uit de lucht. Tien dagen wachten bleek genoeg om op veel plaatsen te kunnen komen. Zover we nu weten, maar de communicatie is slecht, hebben alleen Tibet en Mongolië nog geen problemen. Ons grootste probleem is nu dat we niet weten hoe het te stoppen en dat het nu waarschijnlijk in de koelsystemen van de ener…….”
    „Ener-wat? Shit de lijn is dood. En nu valt verdomme de elektriciteit ook al uit. Hoe kan ik in vredesnaam onder deze omstandigheden een land besturen?”

    Foto: Duopolie

    Duopolie | Welke robot schrijft de volgende Duopolie

    COLUMN - Technologische vooruitgang zorgt ervoor dat we onze banen verliezen. Dat is de strekking van een recent artikel in Trouw, en was even daarvoor ook al de focus van een special issue van the Economist. Tegelijkertijd is het einde van de werkgelegenheid al vaker aangekondigd, zodat je je af kan vragen waarom nu ineens alle banen zouden verdwijnen terwijl dit eerder niet is gebeurd.

    Op zich klinkt het logisch: machines worden steeds efficiënter en zijn steeds beter in staat om taken van mensen over te nemen, zodat mensen hun baan verliezen. Het gaat hier echter vooral om de verdeling van banen tussen sectoren in plaats van de totale werkgelegenheid. Nobelprijswinnaar Paul Krugman illustreert dit aan de hand van een modeleconomie: Stel dat je een economie hebt met zes miljoen inwoners, die elke dag een worstje of een broodje produceren. De helft van de inwoners maakt worstjes en de andere helft broodjes, zodat deze economie elke dag drie miljoen hotdogs produceert.

    Nu vindt er een technologische doorbraak plaats in de broodjes-industrie, waardoor het maken van een broodje nog maar een halve dag kost. Als twee miljoen mensen in de broodjes-industrie blijven en vier miljoen in de worstjes-industrie gaan werken, produceert deze economie nu vier miljoen hotdogs, een miljoen hotdogs meer dan voor de technologische vooruitgang. In de broodjes-industrie werken minder mensen, en door alleen naar deze sector te kijken is het makkelijk te concluderen dat banen verdwijnen door technologische vooruitgang. Maar hier is alleen sprake van een verschuiving van arbeid naar andere sectoren, terwijl de gehele productie is toegenomen. Als je de broodjes-sector in dit model vervangt voor de industrie, en de worstjes-sector voor dienstensector, kom je ongeveer op het patroon waar in een groeiende economie de dienstensector steeds groter wordt ten koste van de industrie.

    Steun ons!

    De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

    Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

    Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

    Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

    Foto: Artis Rams (cc)

    Voorspellingen 2014

    Vorig jaar waren de voorspellingen een stuk beter dan u van mij gewend was. Maar prestaties uit het verleden bieden geen enkele garantie voor de toekomst. Dat belet me natuurlijk niet om u toch weer nieuwe voorspellingen te presenteren. Voor 2014 uiteraard.

  • We krijgen wereldwijd het warmste jaar sinds de metingen begonnen. Maar de side-effects komen meer in het nieuws.
  • Een landelijke krant geeft het op.
  • Het najaar zal in het teken staan van diverse verkeersinfarcten.
  • We krijgen een sneller oplevende economie waardoor iedereen de lessen van de crisis weer vergeet.
  • Egypte komt in rustig vaarwater en gaat toch weer op weg naar echte democratie.
  • Wat zijn uw voorspellingen voor 2014?

    En hoe scoorden de voorspellingen van vorige jaar dan?
    1. Er overlijdt een bekend politicus in het harnas.
    Of het moet nu nog gebeuren, maar hier klopte dus niets van. Geen punten.

    2. Beatrix geeft het kroontje door aan Willem Alexander.
    Check! 1 heel punt.

    3. De olieprijs bereikt een nieuw record en stopt daar niet.
    Dat liep anders. Een driejaarsrecord was alles wat er in zat. Daarna kwakkelen. Geen punten.

    4. De kerncentrale bij Fukushima geeft nieuwe -grote- problemen.
    Wel veel problemen, denk aan wegspoelen radioactiefwater, maar niet groot. Half puntje.

    Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

    Samenvattend

    OPINIE - De muur viel in 1989. Het westerse ideaal had gezegevierd, zo heette het. Maar waar staat Nederland nou, zo’n 25 jaar later?

    We hebben ons sufgeprivatiseerd. De gezondheidszorg is er niet goedkoper op geworden. En verzekeringsbedrijven geven per jaar een half miljard uit om je van verzekering te laten wisselen. Niemand die daar gezonder van wordt. Het openbaar vervoer mag dan wel meer passagiers vervoeren, maar niet op tijd, of soms gewoon helemaal niet. De dienstverlening heeft geen gelijke tred gehouden met de prijs van het kaartje. De huurmarkt is er na de verzelfstandiging van de corporaties ook niet beter op geworden. Alleen de baasjes wel.

    De huizenmarktzeepbel is geklapt en veel mensen zitten met een foute hypotheek onder water. Het was voorspelbaar en werd voorspeld. Maar op schulden draait een economie nou eenmaal lekker. Lijkt het.

    En voorlopig is er nog geen sprake van echte maatregelen. Dus kan dit nog een tijdje doorsudderen. Of gewoon nog een keer fout gaan.

    Intussen zitten we met een grotendeels vastgelopen economie en heeft een groot deel van de bevolking nu weinig meer welvaart dan twintig jaar geleden. En iedereen die na jarenlang werken door de stroef draaiende economie buiten de boot valt en van een uitkering gebruik moet maken, noemen we een potentiële fraudeur en een profiteur. Om het allemaal wat gezelliger te maken.
    Maar het moet nou eenmaal, schijnt het. Want we moeten bezuinigen. Om de overheidsschuld af te betalen. Terwijl er geen enkel bewijs is dat dit op lange termijn een goede aanpak is. Sterker nog, genoeg bewijzen voor het laten doodbloeden van een economie zijn er wel.

    Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

    De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

    In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

    Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

    Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

    Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 11-02-2022

    Tien meest gelezen stukken het afgelopen jaar

    Eigenlijk wilden we laten zien welke tien stukken er sinds 2001 het meest gelezen zijn op Sargasso. Maar omdat we vorig jaar zijn overgestapt van Google Analytics naar Piwik (dat we zelf onderhouden), werd dat terugzoeken wat veel werk. Daarom hier de tien meest gelezen stukken sinds augustus 2012, toen we overgingen. Kliktv, Waan van de dag-artikelen en auteurspagina’s zijn buiten beschouwing gelaten.

    10. Daily Mail manipulates graph to suggest stagnant global warming
    Datamanipulatie om je eigen beweringen te staven, daar moet je bij Steeph niet mee aankomen. Toen de Daily Mail een grafiek publiceerde waaruit zou blijken dat de aarde de afgelopen vijftien jaar niet opgewarmd zou zijn, ging hij op onderzoek uit.

    9. Hoeveel ANPR-camera’s zijn er eigenlijk?
    Dimitri Tokmetzis dook de afgelopen jaren in het cameratoezicht in Nederland, en schreef daar een serie artikelen over. Hij onderzocht ook de zogenaamde ANPR-camera’s, die aan kentekenherkenning doen.

    8. Obsessie met JSF zal ons duur komen te staan
    Jaap Walhout schrijft vaak over onderwijs, maar kon de JSF niet links laten liggen. Zijn conclusie: het toestel is niet alleen te duur, maar ook gewoon niet zo goed. 

    7. Zomergastenrecensie – Wouter Bos
    Max Molovich: ‘Wouter Bos deed wat-ie altijd doet: Wouter Bos promoten.’

    Vorige Volgende