Kunst op Zondag | Over tijd

Er zijn minstens twee momenten in het jaar waarop we een jaartje ouder worden: de verjaardag en de jaarwisseling. Morgen staan we ineens in de toekomst. Een gebeurtenis die zich elke dag voltrekt, maar bij de jaarwisseling extra wordt benadrukt. Bijna 9 miljoen Nederlanders hebben echter minder toekomstige tijd voor de boeg, dan hun bijna 8 miljoen medelanders. Moeten we ons daar druk over maken? Misschien niet, maar maakt u zich dan wel druk over iets anders a.u.b.? Want wie tijd van leven heeft, dient zich druk te maken. Anders is het verspilde tijd, nietwaar? Op de drempel van een ‘nieuwe tijd’ staan we even stil bij tijd (hetgeen we gedurende de waan van de dag ook hier en daar al eens deden).

Door: Foto: Bert Kaufmann (cc)
Foto: Hartwig HKD (cc)

De tijdloze tijd

, door

COLUMN - Wat ik steevast als een gruwel heb ervaren in mijn leven, is het opdelen van mijn tijd. Het jalonneren van mijn tijd. Van DE tijd.

Toen de klok zijn intrede deed op de stations van het 19de eeuwse Engeland, was het publiek er niet onverdeeld enthousiast over. Tot dan toe leefde men vrijwel zonder tijdsaanduiding. Je keek naar de zon, hoewel ik me dat in Engeland weinig bij kan voorstellen, maar dit terzijde.
Men vond het opdelen van hun tijd in uren en minuten een inbreuk op hun welbevinden. Hoe filosofisch die mensen waren! Kom daar maar eens om in het Nederland van de 21ste eeuw. We zijn verslaafd geraakt aan het opdelen van de tijd, in liefst zo klein mogelijke porties.

Ik heb daar een hartgrondige hekel aan.

Ik noem het verloren tijdsbesef van je kindertijd “het veld wuivend koren tot de horizon”. Mijn 10-jarige ik stond voor zo’n veld naast mijn huis te wachten op mijn neven die de zomer zouden komen spenderen. De zomer, die net was begonnen, leek eindeloos. Net als dat veld.

Er zijn lange periodes geweest dat ik, net als de rest van de maatschappij, me moest onderwerpen aan een strak schema. Ik studeerde af in de kortst mogelijke tijd als werkende alleenstaande moeder met een pendeltijd van drie uur per dag. Ja, dan moet je wel.
30 jaar lang moeder van een groot gezin met een meer dan voltijdse baan: 30 jaar lang bij de klok geleefd.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Waar de tijd vandaan komt

, door

REPORTAGE - Tijd is een belangrijke factor in onze huidige samenleving. Maar wie bepaalt de tijd eigenlijk? En hoe nauwkeurig is die tijdsbepaling? Een gesprek met dr. Demetrios Matsakis, Chief Scientist van de U.S. Naval Observatory Time Services.

The time that ends up on your smartphone—and that synchronizes GPS, military operations, financial transactions, and internet communications—originates in a set of atomic clocks on the grounds of the U.S. Naval Observatory. Dr. Demetrios Matsakis, Chief Scientist for USNO’s Time Services, gives a tour.

(via)

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Robbert Dijkgraaf over Albert Einstein

, door

COLUMN - Robbert Dijkgraaf gaf college over Albert Einstein. In de reguliere uitzending vloog hij met de snelheid van het licht door de materie. Op het.web nam hij wat meer rust. En dat was wel zo prettig.

Professor Robbert Dijkgraaf gaf college in De Wereld Draait Door. Over Albert Einstein. Een fijne gelegenheid om weer eens te proberen al die belangrijke theorieën te begrijpen. Ik heb het al vaker geprobeerd, en ik snap het altijd wel, maar het lukt me nooit helemaal om m’n vinger erachter te krijgen.

Wie weet zou daar nu eens verandering in komen. Robbert Dijkgraaf begint, zoals iedereen die mij de theorieën van Einstein probeert uit te leggen, over de elegante eenvoud van de theorieën. Waarna Dijkgraaf ze uitlegt aan de hand van de bekende voorbeelden. Zoals het voorbeeld van de man in de rijdende trein die zijn zaklamp verticaal op en neer laat bewegen. Wie daar vanaf het stilstaande perron naar kijkt, ziet niet een op en neer gaande zaklamp, die ziet het licht in een golfbeweging voorbijtrekken. Voor de persoon op het perron legt het licht dus een langere weg af dan voor de persoon in de trein, terwijl de lichtsnelheid dezelfde blijft. Conclusie: voor de man op het perron gaat de tijd langzamer dan voor de man in de trein. Tenminste, als ik het goed begrepen heb. Zeker weten doe ik dat niet, want ik mis de verbeeldingskracht om het te doorvoelen, als u begrijpt wat ik bedoel.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Social Acceleration: faster – making time

, door

In deze gastbijdrage onderzoekt filosoof Oliver Sutton de idee van social acceleration, de ogenschijnlijke versnelling van het leven. Vandaag het tweede deel waarin Sutton zich buigt over het managen van tijd.

Earlier in the book Gleick talks about the “fast cycle time” system of production, exemplified by the practice of “just in time delivery”. Increasingly manufacturers seek to eliminate profit-sapping inefficiencies within the production system by keeping the chain of production in perpetual motion. The key to this is to avoid the time wasting and unnecessary investment in fixed assets associated with storage of parts while they await assembly. Rather the production system is calibrated such that at every stage, delivery of parts dove-tails as tightly as possible with the assembly process. If you enquire about reserving products on the Ikea website, you receive the following message;

“We receive merchandise daily and that is why we usually have in our shops all the items the customer may need. We would need to have an extra store for the reserved items and this would increase the prices of the products”.

Ikea operate a system of “just in time delivery” so as to reduce costs and, of course, maximise profits.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waarom tijd soms haast stil lijkt te staan

, door

Though our perception of time can be stunningly precise it can also be curiously plastic. Some moments seem to last longer than others, and scientists don’t know why. Unlike our other senses, our perception of time has no defined location in our brain, making it difficult to understand and study.

But now researchers have found hints that our sense of time stems from specialized units in our brain, channels of neurons tuned to signals of certain time lengths. The workings of the brain are far from simple, however, and the channel-based model doesn’t explain why, for example, time seems to pass more slowly when we are in a life threatening situation like falling off a roof or a car crash.

Meer bij The Presurfer.

Foto: copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

Tijd in machten van tien

, door

Alle vaste objecten veranderen ooit in ronde druppels. De kwantum-mechanica schrijft voor dat alle atomen en moleculen in een stof, zelfs bij zeer lage temperaturen, een restant energie houden, de zogenoemde nulpuntsenergie. Als je maar lang genoeg wacht, verwisselen de atomen van een stof van plaats. Als je dit proces versnelt afspeelt, lijkt het alsof materie smelt. De materie zou eerst in bolvormige druppels veranderen en dan verdampen. Waarschijnlijk is dit proces fictief. En ook al vindt het wel plaats, het is niet relevant, behalve als je zo’n 1065 jaar wilt wachten. Dit soort tijdschalen zijn onvoorstelbaar en daarom zo amusant om over te lezen.

In Tijd in Machten van Tien gaan natuurkundigen Gerard ’t Hooft en Stefan Vandoren op zoek naar verschijnselen die aan een specifieke tijdspanne zijn gebonden. Het klopt als de titel bekend klinkt. De schrijvers kopieëren het format van The Power of Ten, gebaseerd op Kees Boeke’s Wij in het Heelal, een Heelal in ons. Hierbij wordt een reis door de ruimte (als in, letterlijk driedimensionale ruimte) gemaakt van klein naar groot en andersom, van het menselijk lichaam tot aan het alomvattende heelal en weer terug naar protonen, neutronen en quarks (zie video onder).

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendcollege | Illusies van de tijd

, door

Een bijdrage van Miriam Rasch van Studium Generale Utrecht over een lezing van wetenschapsfilosoof Victor Gijsbers.

‘Mijn doel met deze lezing is filosofisch: ik wil dat jullie aan het eind minder begrijpen van tijd dan aan het begin.’ Victor Gijsbers is wetenschapsfilosoof en natuurkundige en dat is ook te merken aan zijn behandeling van het begrip tijd. Tijd is hier niet het element dat betekenis geeft aan het menselijk bestaan of een klok ingebed in het brein. Natuurkundige tijd als de vierde dimensie heeft niets, maar dan ook helemaal niets van doen met de mens. Een opvatting die wel degelijk invloed kan hebben op hoe wij mensen, over tijd nadenken.

Het eerste deel van Gijsbers lezing gaat over de asymmetrie van tijd. Waarom loopt tijd vooruit en niet achteruit? Waarom wordt iedereen altijd ouder en nooit jonger? Dat lijken triviale vragen, maar stelt niet iedereen zich die wel eens? Het zou mooi zijn als de wetenschap een verklaring hiervoor kon geven – wie weet zou dat ook de deur openen naar verandering. Helaas is de natuurkunde hier nog niet over uit. Want wat blijkt: geen enkele natuurwet zegt dat iedereen altijd ouder móet worden in plaats van jonger. Natuurwetten zijn juist allemaal tijdsymmetrisch. Hoe zit het dan? Het heeft te maken met entropie. In een helder betoog legt Gijsbers uit hoe entropie werkt en waarom het als antwoord op deze vraag juist níet werkt. (In plaats van het hier na te vertellen, verwijs ik graag naar de opname.)

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendcollege | Tijd voor de oerknal?

, door

Een bijdrage van Miriam Rasch van Studium Generale Utrecht over een lezing van professor Renate Loll.

big bangTijd is fundamenteel voor het bestaan van ons universum – dat was de conclusie van de lezing over tijd in de theoretische fysica, door professor Renate Loll. Tijd kun je benaderen als een kwantitatief gegeven en op die manier speelt het een rol in alle natuurkundige processen. Een formulering van natuurwetten kan niet zonder de notie van tijd, waarin veranderingen zich afspelen. Ook in experimenten die natuurwetten onderzoeken en proberen te bewijzen is ‘tijd’ altijd aanwezig als het referentiekader waarbinnen de natuurkunde werkt. Maar tijd is ook als kwalitatief fenomeen, een ding op zichzelf te bestuderen.

‘Was er tijd voor de oerknal?’ De titel van Lolls lezing verwijst naar de vraag of tijd emergent is, een soort bijverschijnsel in het universum dat tegelijk met het heelal is ontstaan. Of is het iets fundamenteels, iets wat noodzakelijk is voor het bestaan van alles?

Newton, Einstein, Terry Pratchett
Loll geeft een ultrakorte geschiedenis van het natuurkundige denken over tijd. Voor Newton bestond de wereld uit ruimte, tijd en zwaartekracht als drie losse eenheden. Tijd was in zijn wereldbeeld universeel en onveranderlijk. Dan komt Einstein met de relativiteitstheorie. Tijd is niet meer een statisch ding, maar afhankelijk van de positie van de waarnemer. Ruimte, tijd en zwaartekracht zijn één, ze gaan samen in de gekromde ruimtetijd. Tijd functioneert als vierde dimensie: een punt in de ruimte (drie dimensies) gaat gepaard met een punt in de tijd.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Volgende