Probeer dit maar eens te vertalen

Mamihlapinatapai is Yagan, an indigenous language of Tierra del Fuego, an archipelago off the southernmost tip of the South American mainland, across the Strait of Magellan. The word is difficult to translate into English. Its meaning is 'a wordless, yet meaningful look shared by two people with each wishing that the other will initiate something that they both desire but which neither one wants to start.' Another word is kyoikumama. It's Japanese and means 'a mother who relentlessly pushes her children toward academic achievement.' Here are some words that are almost impossible to translate into English.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: copyright ok. Gecheckt 11-03-2022

Negers

, door

Ik ben niet meer zo van het politiek correcte taalgebruik. Eigenlijk al niet meer sinds ik lang geleden een lezing van Astrid Roemer bijwoonde waarin ze stelde dat we voortaan maar over “gepigmenteerde mensen” moesten spreken, en er mensen waren die het over “joodse mensen” hadden, want “joden”, dat klonk zo direct.

Taal is trendvolger en geen trendsetter. Met andere woorden: door taal kun je niet de maatschappij veranderen; als echter de maatschappij verandert, dan verandert de taal vanzelf mee of verliezen woorden hun scherpe randje vanzelf.

Een voorbeeld. Ongeveer in de tijd dat Roemer haar ideetje probeerde te lanceren, waren er ook mensen die vonden dat woorden als bemanning en mankracht niet meer konden. Te seksistisch, te Male Chauvinist Pig, enfin niet Opzij genoeg. Bemensing moest dat zijn, en menskracht, en natuurlijk is de Titanic met mens en muis vergaan. Okee, ik overdrijf. Maar hoort u die woorden nog wel eens, en dan niet uit de mond van Dresselhuys-achtige types? De maatschappij veranderde en het ‘masculiene’ mankracht verloor zijn scherpe kantjes – zo het die al had – vanzelf al.

Dat werkt ook omgekeerd. De negatieve lading van woorden als buitenlander of gastarbeider, en zelfs van het strikt neutrale Turk of Surinamer, werd onwenselijk geacht en vervangen door de typisch Nederlandse (want vrijwel onvertaalbare) constructie allochtoon. Maar de negatieve lading verdween niet toen het begrip een ander naampje kreeg. Anders gezegd: wie eerst een pesthekel had aan buitenlanders, heeft ook een pesthekel aan allochtonen. Je verandert er niks mee.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Taal

, door

De onvolprezen Tom Cochez van de dito Belgische website apache.be, heeft een indringend stuk geschreven omtrent taal – en hoe een morzel als Vlaanderen denkt er ideologisch mee denkt om te moeten gaan. Hij zet de illusie dat je een volk volgens taal kan afbakenen fijntjes op de helling.
Voor mij is het teken van ontwikkeling net het feit dat je in een land terecht komt en aan de terrastafeltjes alle talen door elkaar hoort. Een mens is toch dat inventieve hersendier, dat altijd wel z’n weg zal zoeken en vinden, taal van de morzel sprekend of niet? Tot spijt van wie het benijdt, maar op kale hoogvlakten, hetzij in Patagonië of tegen de Matterhorn – dààr is taal niet ontstaan. Wel in de modder van stedelijke Babylons, waar meningen en kleuren oneindig met elkaar in contact komen. Survival of the wittiest, and smartest. Wat zou ik er niet voor geven om rond te lopen in het Amsterdam van 1640, waar alle Joden van Europa, alle geloofsgezindten terecht konden in een machtige smeltkroes van belangen, tegenstrijdigheden, maar ultiem: samenwerkingen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Vliegende vinkengrammatica

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland

Vink (foto Flickr/mondays child)Hoe meer dierenonderzoek er uitgevoerd wordt, hoe meer de Mens van haar voetstuk valt. Ze bedienen snoepmachines, lezen de Playgirl en maken zelfs rationele beslissingen. Maar taal, dat was toch ons ding? Natuurlijk zijn er allerlei dieren die in meer of mindere mate taalachtige communicatie bezigen, maar echt ingewikkelde taal, met een heuse grammatica was altijd aan ons mensen voorbehouden.

Helaas lijkt ook die vlieger niet meer op te gaan want naar nu blijkt lijken Bengaalse vinken in hun fluitgedrag wel degelijk een grammatica te gebruiken. Al eerder werden vogels ervan verdacht om hun getwitter volgens grammaticale regels de wereld in te sturen, en ook over het walvissengetoeter werden dergelijke claims gemaakt. Maar die beweringen bleven altijd tamelijk ongetest. Tot nu dus.

Om dit te testen splitsten de Japanse onderzoekers van de Universiteit van Kyoto onder leiding van Kentaro Abe opgenomen vogelzang in afzonderlijke ‘woorden’. Deze werden vervolgens in ‘grammaticaal juiste’ en ‘grammaticaal onjuiste’ varianten aan elkaar geknoopt en teruggespeeld voor de vogels. De vogels reageerden op de grammaticale versies en lieten de ongrammaticale onbeantwoord. Volgens Abe toont dit duidelijk aan dat de vinken bepaalde specifieke volgordes (zinsconstructies) wel als een zangroep herkennen en andere niet.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Baby’s zonder accent

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Baby-brein wordt gemeten (still uit TED-presentatie Patricia Kuhl)Mijn vriendin gaf ooit balletles aan een viertalige vijfjarige. Haar moeder was Frans, haar vader Duits, thuis spraken ze Engels en buiten en op school Nederlands. Wat voor iedere volwassene een gekmakende situatie moet zijn was voor deze dreumes geen enkel probleem. Het ging haar zelfs zo soepel af dat de ouders een regel moesten instellen: als je een zin begint in een taal, moet je hem ook in dezelfde taal afmaken.

Dat het verwerven van een taal voor kinderen veel makkelijker is dan voor volwassenen is al langer bekend. In het bovenstaande voorbeeld gaat het niet om het aanleren van een tweede taal, maar om simultane tweetaligheid (of in dit geval meertaligheid): hierbij worden de talen tegelijk en direct na de geboorte aangeleerd. Bijkomend voordeel hierbij is dat er geen specifiek eentalig accent achterblijft. Het jonge kind kan alle taalspecifieke klanken produceren. Neurowetenschapper Patricia Kuhl was benieuwd hoe dit allemaal in zijn werk ging.

Uit eerdere observaties is bekend dat hele jonge baby’s gelijk reageren op alle wereldklanken: Westerse baby’s reageren net zo goed op Japanse “R”-geluiden als andersom. Maar een paar maanden later is dit wereld-taalgevoel door de nietsvermoedende ouders drastisch verminderd. Na een paar maanden moeder-gebrabbel reageren de Japanse baby’s veel beter op Japanse R-klanken terwijl de reactie van Westerse baby’s vermindert (en vice versa). Waar baby’s dus beginnen met gevoel voor alle talen worden de (door de moeder) niet-gebruikte klanken uitgefilterd en de taalspecifieke klanken versterkt.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Retoriek en realiteit

, door

where law ends tyranny begins“De politiek bevindt zich altijd in een spanningsveld tussen retoriek en realiteit. Dat kan niet anders. Wie draagvlak wil maken voor beleid, wie beleid wil laten werken, moet laten zien de realiteit te kennen. Maar hij moet ook een perspectief kunnen schetsen, de suggestie van een oplossing voor reële problemen. Daarbij is de retoriek een onmisbaar hulpmiddel: zonder retoriek geen overtuiging.”  Deze woorden sprak Han Noten, senator voor de PvdA in de Eerste Kamer. En hij vervolgde, wat oppositioneler:

“Dit kabinet is als geen van zijn voorgangers gebaseerd op retoriek. Veel retoriek, voorzitter, buitengewoon veel retoriek, maar waar is de realiteit?”

Politiek is taal. Die taal is er niet milder op geworden. Is dat slecht? Betrekkelijk: als Wilders een minister “knettergek” noemt, of een begroting “een flutstuk”, dan  verheldert dat. Maar het wordt lastiger als wordt gedemoniseerd:  Pim Fortuyn kon het niet navertellen, Theo van Gogh evenmin. De eerste provoceerde links, de tweede de Islam.  Gestoorde gekken pleegden de moorden, zeiden we, om te vermijden dat zij de eerste gevallenen werden in een burgeroorlog. Als nasleep daarvan wordt Wilders nog steeds beveiligd en week Ayaan Hirsi Ali uit naar de USA. De schietpartij in Tucson had mogelijk ook iets te maken met de giftigheid van de politieke debatten in Amerika.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Vorige Volgende