Columnisten schreeuwden de afgelopen week om het luidst over hoe gevaarlijk en eng 'woke' eigenlijk is. Wouter Louwerens legt uit dat dat nergens op slaat.
Als we (vooral) rechtse opiniemakers en politici mogen geloven waart er een groot gevaar door Nederland: ‘woke’, oftewel ‘wokeness’. Het schijnt zo te zijn dat we ernstig bedreigd worden door een eng fenomeen dat is komen overwaaien uit Amerika. Maar klopt dat wel? En wat is dat woke nou eigenlijk?
Het begrip woke komt uit Amerika en is slang voor awake; wakker dus. Er bestaat geen eenduidige definitie van het begrip. En in tegenstelling tot wat veel tegenstanders beweren bestaat er al helemaal niet zoiets als een woke-ideologie of woke-beweging. Wie beweert van wel mag haar aanwijzen.
Dat betekent niet dat er geen historische context van het begrip bestaat. Zo had je vanaf 1860 de ‘Wide Awakes’, een jongerenorganisatie van de Republikeinse partij van Lincoln, een beweging met als belangrijke speerpunten arbeidersrechten en de afschaffing van de slavernij. Later, in de 20e eeuw, werd het begrip woke populair gemaakt door popmuziek en de mensenrechtenbewegingen in opeenvolgende decennia. Het stond vooral voor waakzaamheid en bewustzijn betreffende het grote racismeprobleem in de VS.
De laatste jaren heeft het begrip een extra lading gekregen, opnieuw door popmuziek en vooral ook door Black Lives Matter; het draait niet alleen om oplettendheid en sociaal bewustzijn, maar het gaat ook om voortschrijdend inzicht en bewustwórding. Je moet sociale ongelijkheid en de oorzaken ervan eerst herkennen, erkennen en benoemen om tot een oplossing te komen.
Als het gaat om sociaal bewustzijn, antiracisme en voortschrijdend inzicht hebben we in Nederland een uitstekend voorbeeld in de vorm van Zwarte Piet. In de afgelopen jaren zijn steeds meer Nederlanders tot het inzicht gekomen dat die figuur een racistische karikatuur is. En ook het feit dat steeds meer mensen roepen om meer inclusiviteit en aandacht voor institutioneel racisme in Nederland kun je woke noemen. Toch kun je moeilijk zeggen dat er zoiets bestaat als een woke-ideologie of -beweging. Wokeness is een, allicht wat onduidelijk, synoniem voor bewustzijn en bewustwording en daardoor een drijfveer voor sociaal activisme.
Juist dat onduidelijke aan wokeness maakt het voor rechtse commentatoren een ideale paraplu om van alles onder te hangen wat ze niet bevalt. Daarom is de term woke in die kringen de laatste tijd razend populair geworden. De zogenaamde ‘woke-agenda’ bestaat uit alles wat conservatieve opiniemakers lastig vinden: het erkennen van racisme, emancipatie van vervelende minderheden, die rottige feministen, en allerhande agendapunten die ze om de een of andere reden als bedreigend ervaren.
Het begrip woke dient als handig frame om alles wat beschouwd wordt als te politiek correct (dat is dus subjectief) in te plaatsen. Het is best ironisch dat wokeness wordt beschouwd als overdreven gedoe uit Amerika. Zou iedereen die zich op deze manier druk maakt over wokeness en er een eigen draai aan geeft doorhebben dat ze létterlijk rechtspopulistische Amerikaanse opiniemakers als Sean Hannity en Tucker Carlson napraten?
https://twitter.com/ewaldeng/status/1396745452159123457
De massale rechtse verontwaardiging over wokeness heeft daarom wat potsierlijks. Maar ondertussen is het ook kwaadaardig, want het kietelt wel lekker de onderbuik. Door het voortdurend spottend te herhalen kun je iedereen die je als wokie beschouwt wegzetten als doorgeslagen, naïef en vooral niet serieus te nemen. Je diskwalificeert de mening van de ander. Hetzelfde zagen we eerder met verontwaardiging over politieke correctheid en identiteitspolitiek, ook al van die begrippen die door een steeds diffusere definitie vaak weinig meer betekenen. Er was dus behoefte aan een nieuwe hype.
Met zo’n frame ontsla je jezelf van de verplichting om te luisteren naar de argumenten van die ander en maak je het debat onmogelijk. Handig, dan hoef je tenminste niet na te denken over onderwerpen waar je geen zin in hebt. Dat je door anderen belachelijk te maken en het gesprek te ontwijken uiteindelijk vooral je eigen geloofwaardigheid ondermijnt lijken de meesten niet door te hebben.
Daarnaast is de enige manier om aandacht, en eventueel begrip, te krijgen voor je eigen standpunten door wel het gesprek aan te gaan. Uiteindelijk plaats je alleen jezelf buiten het debat, de wereld draait gewoon door. Als je letterlijk alles wat je niet bevalt woke noemt (gebaseerd op niets dus) moet je niet raar opkijken als je niet serieus genomen wordt als je misschien wel een keer een punt hebt.
Het ridiculiseren van je ideologische tegenstanders met een simplistisch frame getuigt van intellectuele luiheid en lafheid en slaat bovendien het debat dood. En dat is problematisch. Zolang we niet kunnen praten over de zwarte bladzijden in onze geschiedenis, sociale ongelijkheid en institutioneel racisme kunnen we die problemen ook niet aanpakken. Wat je niet wil zien of benoemen hoef je ook niet op te lossen. Tot we werkelijk bereid zijn om ongelijkheid in alle mogelijke vormen aan te pakken is er gelukkig het wokespook om ons wakker te houden. Is het toch nog ergens goed voor.
Waardeer dit artikel!
Dit artikel van Wouter Louwerens is gratis leesbaar. Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
Voor dit formulier is JavaScript nodig; activeer dit in de browser.
Ik doneer:
Selecteer een bedrag
€ 1,50
€ 5
€ 10
€ 25
€ 100
€ 250
Mijn gekozen donatie € 0,00
Betalen
