Dat mag je óók (al niet meer) zeggen

Het genootschap Onze Taal heeft onder deze titel een leerzaam boekje uitgegeven over hedendaagse taalgevoeligheden. Taal is de afgelopen jaren, in navolging van Angelsaksische landen, ook in Nederland een strijdperk geworden. Bepaalde termen zijn in de ban geraakt omdat ze als beledigend en stigmatiserend werden ervaren. Maar niet door iedereen. Tegenstanders ervaren nieuwe regels als ideologisch geïnspireerde dwingelandij. Taalkwesties dragen zo bij aan de polarisatie in het publieke debat. Tijd dus voor een verhelderende gids: welke woorden kunnen, en welke juist niet (meer)? Taalkundige Vivien Waszink inventariseert ‘wat er allemaal gebeurt op het gebied van schurende taal, genderinclusief woordgebruik en het weergeven van diversiteit.’ Het aardige van haar benadering is dat zij nieuwe woorden en uitdrukkingen voornamelijk beschrijft, verklaart en van de nodige achtergrondinformatie voorziet, maar nergens voorschrijft. Je kunt er mee instemmen, je kunt er ook afstand van nemen. Genderneutraal taalgebruik wordt steeds vaker de norm. ‘Dames en Heren’ wordt ‘Beste reizigers’. Dat went best snel. Maar kan al het mannelijke en vrouwelijke volledig uit het publieke discours worden geweerd? Het is het goed om kennis te nemen van wat er op dit gebied leeft. Achter de taalkwesties worden veel bredere maatschappelijke kwesties zichtbaar. Ze roepen de vraag op of taal de weg kan zijn tot rechtvaardiger maatschappelijke verhoudingen, meer diversiteit en minder ongelijkheid. Taal is een peilstok voor verdergaande veranderingen in de samenleving. Maar die veranderingen vragen tijd en vooral inspanning op andere gebieden zoals wetgeving en verdeling van de welvaart. Alleen woorden zijn niet in staat het denken van mensen een andere richting te geven. Alleen als we steeds meer vrouwelijke directeuren tegenkomen raken we het beeld kwijt dat een directeur altijd een man is. Ik denk dat voor een volgende generatie een arts een vrouw is, terwijl ouderen haar nu nog vaak als verpleegkundige (of nog erger ‘verpleegster’) zien. Daar kun je met goedbedoelde taalrichtlijnen niet tegen op. Je kunt een streven naar meer gelijkheid soms wel een zetje geven met taaladviezen. Zo schrijft Waszink dat je in profielen voor personeelsadvertenties het accent kunt leggen op wat mensen kunnen in plaats van hoe ze zijn. Eigenschappen worden vaker toegedicht aan mannen of vrouwen. Vaardigheden zouden wat neutraler overkomen. Woorden kunnen er toe doen, maar niet als zodanig, wel in een bepaalde context. Dat geldt ook voor het gebruik van termen waarmee de afkomst of etniciteit van iemand wordt aangeduid. Het grootste maatschappelijke probleem is iemand zonder enig respect voor individuele kenmerken of gedragingen uitsluiten omdat hij of zij qua huidskleur of afkomst anders is. Dat begint niet met bepaald taalgebruik. Woorden zijn -anders dan sommige Franse filosofen suggereren- niet schuldig aan vooroordelen. En die vooroordelen verdwijnen ook niet door een alternatief taalgebruik. Daarvoor is echt veel meer nodig. Het nadenken over de connotaties van wit en zwart kan misschien wel bijdragen aan een andere manier van denken over racisme, kolonialisme en eurocentrisme. Waszink citeert neerlandicus Mark Dingemanse die vindt dat de zaken vanuit een ander perspectief bekijken ‘een duwtje in een nieuwe denkrichting’ kan geven. Uit je vertrouwde denkgroef komen, voegt ze er aan toe. Ze adviseert verder in heel algemene zin om personen niet aan te duiden met slechts één van hun kenmerken. Dat lijkt me een mooie opgave om verder over na te denken. Vivien Waszink, Dat mag je ook (al niet meer) zeggen. Genootschap Onze Taal, 132 blz. Prijs: €14,99

Foto: [email protected] (cc)

Ongehoord

ANALYSE - Met enige verbazing las ik het bericht dat D66’er Tjeerd de Groot een journalist en cameraman van Ongehoord Nederland tegenover een aantal Tweede Kamer bezoekers voor “fascisten” uitmaakte. Wat niet verbaasde, was dat hij kort daarna zijn woorden introk. In dit land houden we van benoemen, behalve als het over extreemrechts gaat, want zodra je daar spijkers met koppen slaat, lopen ze zielig de uitzending uit, of doen zelfs aangifte, zoals bovengenoemde journalist Jonathan Krispijn vlak na het voorval deed. De slachtofferrol, die kennen ze op rechts wel.

Ja mensen, het echte slachtoffer is hier Krispijn en op Twitter liet hij weten dat de kwalificatie door De Groot hem echt pijn deed, want zijn “Joodse voorouders zijn slachtoffer geworden van echt fascisme”. Samen met zakelijk directeur van Ongehoord, Reinette Klever, deed hij aangifte. Het mooie van een aangifte is dat daar één en ander onder de loep genomen wordt, en ik dacht, laten we De Groot even helpen.

Het begin van Ongehoord Nederland

Ergens in 2019 kwamen 4 initiatiefnemers met het idee een omroep op te richten. Onder hen waren Joost Niemöller en Arnold Karskens. Beiden hebben journalistieke ervaring maar komen al jaren niet meer aan de bak in het reguliere circuit. De 2 anderen zijn ex VVD’er Ybeltje Berckmoes-Duindam en de PVV liefhebbende acteur en schrijver Haye van der Heijden.

Grapperraus

Behalve in een ketel rechtsstatelijkheid is demissionair minister Grapperhaus kennelijk als kind ook in een ketel racisme gevallen. In een Kamerdebat sprak hij met klem tegen dat Nederland een narcostaat is: “nee, want dan stond hier iemand met een exotische achtergrond.” Bij1-Kamerlid Simons wees hem er fijntjes op dat de drugshandel evengoed een oer-Hollands fenomeen is.

Grapperhaus had natuurlijk allang weg moeten zijn, vanwege zijn verantwoordelijkheid voor de rafelende rechtstaat waardoor we als samenleving steeds weerlozer worden (en vanwege zijn vermogen om boeken te schrijven over dit verval zonder enige hint naar zijn eigen rol hierin) maar nu kon dit toch echt niet meer uitblijven: Grapperraus!

Foto: National Park Service (cc)

Racisme, klassenstrijd en geloof

RECENSIE - In 1931 werden negen zwarte Amerikaanse jongens van 13-20 jaar in Alabama aangeklaagd voor verkrachting van twee witte vrouwen. De jongens zaten, op zoek naar werk, in een trein en kregen ruzie met een groep witte jongeren die zwarten het recht ontzegden om met de trein te reizen maar vervolgens door hen uit de trein werden gegooid. Ze schakelden de politie in die nogal willekeurig negen zwarte jongens arresteerde. De vrouwen beschuldigden hen van verkrachting, wat nooit werd bewezen. Op de 13-jarige na, die levenslang kreeg, werden alle jongens in eerste instantie ter dood veroordeeld. De rechtszaak met een geheel witte jury, is een voorbeeld geworden van racistische rechtspraak in het zuiden van de VS. Uiteindelijk is de doodstraf niet uitgevoerd. De Scottsboro Boys zaten wel verschillende gevangenisstraffen uit. De wereldwijde aandacht voor het proces heeft een schat aan literatuur, films en muziek opgeleverd.

De geschiedenis van de Scottsboro Boys wordt in het boek Voor elkaar met elkaar: Black Lives Matter van Chris Beuker beschreven aan de hand van de acties van de moeder van twee van hen, Ada Wright. Zij heeft zich onvermoeibaar ingezet voor haar zonen Andy en Roy. Ada kreeg daarbij de steun van de Amerikaanse Communistische Partij en de internationale communistische beweging. Ze maakte in het kader van de solidariteitsbeweging van de Internationale Rode Hulp een tour door Europa en bezocht in 1932 ook Amsterdam, Delft en Friesland. In de Diamantbeurs in Amsterdam zei ze volgens De Tribune ‘onder grote bijval’: door te vechten voor de Scottsboro-jongens vecht je tegelijkertijd voor de bevrijding van alle werkers, blanken en zwarten. In dezelfde geest had ook Anton de Kom over de zaak geschreven in Links Richten in een fragment uit zijn nog te verschijnen boek Wij slaven van Suriname. Beuker constateert dat een passage waarin De Kom zich tot de Nederlandse arbeiders richt opvallend genoeg niet is opgenomen in de uiteindelijk in Nederland gepubliceerde versie van zijn boek: ‘en gij Nederlandse proletariërs (…) gij die de schuld niet deelt der overheerschers omdat gijzelve overheerscht werd, gij zult de voorvechters van onzevrijheid met ons liefhebben en hun beeltenis zal meegedragen worden in Uw stoeten naast die van Lenin op de dag dat de groote afrekening met het kapitalisme zal plaatsvinden.’

Foto: De Universiteit Leiden heropende op 17 september 1945 - foto publiek domein copyright ok. Gecheckt 30-10-2022

‘Woke’? Het is juist belangrijk dat universiteiten diverser en inclusiever worden

Waarom wordt streven naar diversiteit en inclusie toch steeds met zoveel nadruk in het controversiële getrokken? Ik las het stuk over ‘wokeness’ op de universiteiten in het NRC met stijgende verbazing en irritatie. Dat wil zeggen: wat de studenten te berde brachten klonk allemaal heel vooruitstrevend, en deels herkenbaar. De verbazing trof de manier waarop sommige van mijn collega’s ergens nog steeds vast lijken te zitten in een soort intuïtieve koudwatervrees; de irritatie betrof de frequentie waarmee de woordelijke erkenning van de noodzaak van diversiteit en inclusie bij sommigen steeds maar weer gepaard moet gaan met angstige verwijzingen naar een mythisch ‘klein groepje’ dat mogelijk wel heel erg ver gaat in hun streven naar diversiteit en inclusie. De vrees voor een paar studenten aan de radicalere kant van het spectrum lijkt het zo soms te winnen van de urgentie om daadwerkelijk te veranderen. Dat is onterecht. Niet de splinter, maar de balk is het probleem.

De laatste jaren zag ik die balk, met name op het punt van etnische diversiteit, bij herhaling van nabij. Zo sprak ik eens met iemand over uitingen van academici op de sociale media, en pas achteraf realiseerde ik mij hoe iedereen wiens uitingen in dat gesprek omschreven waren als ‘provocatief’ of uitgesproken een kleurrijke migratieachtergrond had. Ik zag biculturele studenten zoeken naar onderwerpen die aansloten bij hun belevingswereld in een intellectuele traditie die hen steeds weer terug naar Europa duwt. Ik zag het ontstaan van een zeer ongemakkelijk gesprek toen een wetenschapper van kleur iets opmerkte over het gebruik van bepaalde etnische parameters in een onderzoek.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Closing Time | Alabama

Op 15 september1963 verloren vier Afro-Amerikaanse meisjes: Addie Mae Collins (14), Cynthia Wesley (14), Carole Robertson (14) en Carol Denise McNair (11) hun leven door een bomaanslag door de Klu Klux Klan. Die aanslag staat bekend als de 16th Street Baptist Church Bombing. Onder de trap bij de kerk waren door de Klu Klux Klan 19 staven dynamiet aangebracht. De ontploffing leidde tot vier doden en vele gewonden onder de kerkgangers.

Foto: Gerard Stolk (cc)

Riskante bijwerkingen van de Kukuru-podcast

COLUMN - van Alexander Beunder.

Genoeg over Shambala, het drankje dat helpt ‘je innerlijke guru’ te vinden en ‘je hart te openen’. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) kondigde onlangs aan het kruidendrankje te onderzoeken, nadat in het televisieprogramma Radar vraagtekens werden gezet bij de veiligheid ervan. Als er voor december een uitspraak volgt, kan het wellicht alsnog veilig in de surprise of onder de kerstboom. Of moet het voorgoed in de ban.

Het zou zonde zijn als men door de Shambala-affaire het hele Kukuru afschrijft. Zo heet de populaire spirituele podcast van BNNVara-dj Giel Beelen waarmee hij Shambala lanceerde. Het is een serie diepzinnige gesprekken met bijvoorbeeld rapper Typhoon, Emile Ratelband, en vooral heel veel spirituele denkers, schrijvers en life-coaches. ‘Handige tools voor een optimaal leven’ is de slogan.

Met taal als ‘De Wereld Ontwaakt’. Zo heet de achtdelige serie gesprekken met de jonge wereldberoemde guru Bentinho Massaro. De eerste aflevering begint wat vreemd, met de constatering van Massaro dat landen op spiritueel niveau van elkaar verschillen. De vraag die hierop volgt, van Beelens sidekick Thijs Lindhout: ‘Zit er ook een bepaalde – ik wil het woord haast niet gebruiken – hiërarchie in ofzo, bepaalde levels?’ Maar Massaro weerspreekt dat en het gesprek heeft een niet al te serieuze toon. Later in de show zegt Beelen bovendien: ‘Ik wordt altijd een beetje kriegelig van levels omdat je dan al snel in een soort ranking van mensen komt.’

Foto: Stefano Pollio via Unsplash

Kijk uit voor het verschrikkelijke wokespook!

Columnisten schreeuwden de afgelopen week om het luidst over hoe gevaarlijk en eng ‘woke’ eigenlijk is. Wouter Louwerens legt uit dat dat nergens op slaat. 

Als we (vooral) rechtse opiniemakers en politici mogen geloven waart er een groot gevaar door Nederland: ‘woke’, oftewel ‘wokeness’. Het schijnt zo te zijn dat we ernstig bedreigd worden door een eng fenomeen dat is komen overwaaien uit Amerika. Maar klopt dat wel? En wat is dat woke nou eigenlijk?

Het begrip woke komt uit Amerika en is slang voor awake; wakker dus. Er bestaat geen eenduidige definitie van het begrip. En in tegenstelling tot wat veel tegenstanders beweren bestaat er al helemaal niet zoiets als een woke-ideologie of woke-beweging. Wie beweert van wel mag haar aanwijzen.

Dat betekent niet dat er geen historische context van het begrip bestaat. Zo had je vanaf 1860 de ‘Wide Awakes’, een jongerenorganisatie van de Republikeinse partij van Lincoln, een beweging met als belangrijke speerpunten arbeidersrechten en de afschaffing van de slavernij. Later, in de 20e eeuw, werd het begrip woke populair gemaakt door popmuziek en de mensenrechtenbewegingen in opeenvolgende decennia. Het stond vooral voor waakzaamheid en bewustzijn betreffende het grote racismeprobleem in de VS.

Quote du Jour | Nescio

Ik vond ’t een weerzinwekkende gedachte die bruine vent, die raja, daar wandelend bij gelegenheid tusschen onze blanke zindelijke Aphrodites en Juno’s. Ik had hem toen al graag een schop gegeven. … Mijn afkeer voor inlanders is nu compleet, ik voelde iets door mijn heele lichaam, ik voelde mijzelf vernederd en had er graag een neergeslagen en getrapt, maar ik durfde niet. Iets van datzelfde voel ik in Europa ook als ik een Jood met een Europeesch meisje zie.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Bernard DUPONT (cc)

Klimaatverandering is racistisch

PODCAST – Auteur Jeremy Williams schreef het pas verschenen boek Climate Change Is Racist, volgens hem het eerste boek over klimaatverandering en racisme geschreven voor een niet-wetenschappelijk publiek. Williams besprak zijn boek vorige week in de podcast ‘We need to talk about whiteness’.

Het moge duidelijk zijn dat de rijkste landen en hun overwegend witte bevolking de grootste ‘carbon footprint’ hebben, terwijl deze landen de gevolgen van klimaatverandering het minst zullen gaan ondervinden en zich er het best tegen kunnen beschermen. Als de gevolgen van iets extreem schadelijks zo ongelijk verdeeld zijn, dan kun je spreken van racisme, aldus Williams. Maar hij stelt ook dat klimaatverandering racistisch is omdat hij een verband ziet met racistische handelen van rijke, witte landen in het verleden: je kunt in feite een lijn trekken van slavernij en imperialisme naar industrialisatie en fossiele brandstoffen naar klimaatverandering. En telkens zien we dat altijd dezelfde mensen ‘winnen’ – witte mensen – en dezelfde mensen ‘verliezen’ – niet-witte mensen. Dus het is niet alleen het huidige klimaatbeleid dat racistisch is – bijvoorbeeld doordat rijke landen vooral voor zichzelf zorgen terwijl arme landen de grootste gevolgen dragen – maar klimaatverandering zelf komt ook voort uit racisme.

Vrij snel in de podcast gaat het over de vraag of de klimaatbeweging een racisme-probleem heeft. Greta Thunberg die alle credits krijgt, bijvoorbeeld, terwijl jonge vrouwen en mannen uit Zuid-Amerikaanse en Afrikaanse landen ook – en vaak al langer – strijden voor het klimaat, niet zelden vanuit een veel minder comfortabele (en soms ronduit gevaarlijke) situatie. Daar horen we nog te weinig van en het is belangrijk dat hun stemmen veel meer gehoord worden in het klimaatdebat. Daarover verschijnt binnenkort een boek van activiste Vanessa Nakate, A Bigger Picture: My Fight to Bring a New African Voice to the Climate Crisis (info).

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Volgende