De Woo werkt ook niet

VWS krijgt 'opnieuw een stevige tik op de vingers' vanwege gebrek aan openheid over het coronabeleid, schreef Follow the Money. Het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) kapittelt het ministerie omdat het in gebreke is gebleven bij het voldoen aan vragen van journalisten die een beroep doen op de Wet Open Overheid (Woo). Deze wet vervangt sinds vorig jaar de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Nieuw is het ACOI dat ook klachten van journalisten behandelt. Maar dat is dan ook het weinige nieuwe dat deze wet in de praktijk tot nu toe heeft opgeleverd. De Woo heeft in elk geval nog niet geleid tot meer openheid bij de overheid. De ACOI constateert bij monde van voorzitter Ineke van Gent dat de ambtenaren bij VWS wel heel hard werken, maar niet leveren waar om wordt gevraagd. Volgens het advies  schiet VWS tekort bij de 'tijdige openbaarmaking van specifiek de informatie die voor [de journalist]  van belang is. Het Adviescollege meent dat de werkwijze de controlerende functie van de journalistiek belemmert en dat ook de toegang tot overheidsinformatie voor eenieder in het gedrang is.' Het is het probleem van een naar binnen gekeerde, weinig responsieve overheid en dat betreft niet alleen het ministerie van VWS. De ambtenaren handelen primair vanuit het belang van hun eigen organisatie. Veel stukken worden helemaal niet vrijgegeven 'omdat anders het ‘goed functioneren’ van de overheid in het geding komt. Bijvoorbeeld omdat er dan een ‘maatschappelijk debat op basis van onvolkomenheden’ kan ontstaan. Of omdat transparantie verhindert dat ambtenaren, OMT-leden of bewindspersonen in de toekomst nog vertrouwelijk van gedachten durven te wisselen.' De ACOI verwerpt de uitleg van deze weigeringsgrond uit de Woo. Nu roept de overheid het ‘functioneren van de Staat’ ‘te hooi en te gras’ in, zegt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. ‘Het ministerie hanteert deze weigeringsgrond veel te extensief en generiek, ook nog eens nagenoeg ongemotiveerd.’ Een structureel probleem Ik heb over het gebrek aan openbaarheid van bestuur in de loop der jaren talloze malen over geschreven. Over minister De Jonge die de wet overtrad, minister Blok die misbruik maakte van het staatsgeheim, de Belastingdienst die informatie heeft achtergehouden over het toeslagenschandaal, over de rol van de dienst bij de belastingontwijking van bedrijven, over minister Bos die de Kamer onvoldoende informeerde tijdens de kredietcrisis. En zo kan ik nog een tijdje doorgaan. Het is om moe van te worden. Het is inmiddels wel duidelijk dat het hier niet gaat om een probleem van de een of andere minister of van zijn ambtenaren. Het gaat hier om een structureel probleem dat niet met wetgeving is te verhelpen. Ook al maakt de Woo het nu makkelijker om de overheid op het matje te roepen. De overheidsbureaucratie blijft een gesloten bolwerk dat wantrouwend en verdedigend reageert op een vijandelijke buitenwereld. Dienstbaarheid aan de burger is hier niet het primaire richtsnoer voor handelen. Eerder het tegendeel. Twee jaar geleden kondigde Rutte naar aanleiding van het toeslagenschandaal een nieuwe bestuurscultuur af. Voor 25 miljoen euro is een stortvloed aan goedbedoelde programma’s ingevoerd. Vooral voor de lagere ambtenaren. Maar een podcast waarin zij getuigen van een onverbeterlijk foute moraal mag niet worden gepubliceerd. 'Een nieuwe bestuurscultuur begint niet met ‘socratische gesprekken’, maar met verandering aan de top' schreef de NRC. Ik denk dat we daarvoor eerst een andere top nodig hebben. [een eerdere versie verscheen op Free Flow of Information]

Quote du Jour | Waarom de ICT bij de overheid vastloopt

QUOTE - De Belastingdienst heeft nog jaren nodig voor het moderniseren van ict-systemen, liet staatssecretaris Van Rij deze week aan de Kamer weten

Rick Dekker architect en ontwerper van informatiesystemen legt in de NRC uit waarom ICT projecten van de overheid vastlopen in een systeemwerkelijkheid die uitgaat van ‘domme’ mensen en zo mensen steeds dommer maakt.

Informatiesystemen worden gebouwd als productielijnen. Uitgangspunt daarbij is dat een gebruiker iemand is die door het systeem aan de hand wordt genomen in een workflow (een geautomatiseerde procedure die verschillende functies van het systeem aan elkaar knoopt tot een taak) en alleen precies dat mag en kan wat het systeem zegt nodig te hebben.

Foto: Gerard Stolk (cc)

Overheid verspeelt eigenhandig vertrouwen van burgers

COLUMN - De boeren zijn de overheid gaan wantrouwen, het werd afgelopen week breed uitgemeten. Nog maar 2 procent van de veehouders vertrouwt de overheid, 70 procent heeft geen fiducie meer in de regering of in overheidsinstanties. Ook het CDA, de partij die van oudsher op hun stem kon rekenen, heeft afgedaan: nog 4 procent zou, waren er nu verkiezingen, op die partij stemmen.

Sindsdien vraag ik me af hoe dat bij andere groepen zit. Waarom zou je die vraag naar het vertrouwen per slot van rekening alleen aan boeren stellen, er zijn wel meer bevolkingsgroepen die het zwaar te verduren hebben. Wat te denken van huurhuiszoekers? Betaalbare huurwoningen zijn uiterst schaars, huurcorporaties moeten elk jaar een deel van hun woningbezit verkopen omdat de overheid hen via de verhuurdersheffing leegzuigt. Ondertussen kopen investeerders en huisjesmelkers die panden, gebouwd met publiek geld, massaal op en bieden ze ver boven de oude prijs te huur of te koop aan. Voor hen is het snel geld. Maar wie een huis zoekt, moet lijden – en wachten. Hoe is het met hun vertrouwen in de overheid gesteld?

De zorgsector: van hetzelfde laken een pak. Al jaren is duidelijk dat Nederland te weinig ic-bedden heeft, dat wachtlijsten oplopen, dat de jeugdzorg wankelt en deels ten prooi is gevallen aan investeerders – daar heb je ze weer – en dat de mensen die het werk opknappen, te weinig verdienen, in elk geval niet genoeg voor een huurhuis in een grote stad. En terwijl het kabinet beweert het beslag op de zorgcapaciteit als voornaamste criterium in de coronabestrijding te hanteren, negeert het keer op keer de zorgen van de zorg. De uitval daar is groter dan ooit, en de hoeveelheid mensen die de zorg de rug toekeren, stijgt. Op welke politieke partij willen zij niet meer stemmen?

Foto: Minister-president Rutte (cc)

Rutte is het oog van de orkaan

COLUMN - Eén op de vijf Nederlandse gezinnen zit in de schulden. Vast werk voor jongeren is tegenwoordig eerder uitzondering dan regel. De dakloosheid is groot. De prijs van koopwoningen blijft maar stijgen, terwijl huurhuizen schaarser en duurder worden. We kunnen de mest niet meer kwijt. Dieren worden verminkt, gemaltraiteerd en dan opgedist. We stoten meer stikstof uit dan de ons omringende landen.

De overheid jaagt op mensen die ze vanwege hun achternaam of postcode als potentiële uitkeringsfraudeurs bestempelen, en behandelt die soms als schuldig zonder ze kans op weerwoord te geven.

De winsten van grootbedrijven stijgen, maar de lonen van hun werknemers allang niet meer. Overwinsten worden niet aangepakt, integendeel: multinationals krijgen dealtjes van de Belastingdienst, en Nederland prijkt hoog op de lijsten van landen die witwasconstructies op bestelling leveren. Bedrijven die gas oppompen in de noordelijke provincies worden schadeloos gesteld voor hun toekomstige inkomstenderving, maar de mensen die in Groningen, Drenthe en Friesland al jaren met kapotte huizen zitten, moeten geduld hebben.

Intussen kampen we – net als andere landen – met een pandemie, een klimaatcrisis, de ineenstorting van de biodiversiteit, gif in de grond, het water en de lucht, met complotdenkers die op hol slaan, en met extreme religies die het op de persvrijheid en de persoonlijke keuzes van andersdenkenden hebben voorzien.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Thomas Hawk (cc)

Wanneer is iemand te rijk?

ONDERZOEK - door Vincent Buskens en Ingrid Robeyns.

Nederlanders zijn het er in grote lijnen over eens wanneer mensen simpelweg teveel geld hebben. Toch vinden ze overheidsmaatregelen die voorkomen dat mensen extreem rijk worden, zoals een bovengrens aan spaargeld en erfenissen, niet nodig. Extreme rijkdom belasten om de armoede van anderen te verlichten, vindt men wel een goed idee.

Sinds het boek van Piketty ‘Kapitaal in de 21ste eeuw’ (2014) is de discussie over sociale ongelijkheid weer opgelaaid en zeker ook over de wenselijkheid dat sommigen in onze samenleving extreem veel geld en kapitaal accumuleren. In de politiek zien we dan ook steeds meer voorstellen om bijvoorbeeld extreem rijken zwaarder te belasten. Filosofen hebben zich afgevraagd of er een ‘rijkdomsgrens’ bestaat als tegenhanger van de armoedegrens en of er in de samenleving consensus zou zijn over waar zo’n grens zou kunnen liggen tussen mensen die rijk zijn en mensen die extreem rijk zijn – gedefinieerd als dat ze veel meer luxe hebben dan nodig.

Wij onderzochten dit aan de hand van twee vragen. Bestaat er consensus binnen een representatieve steekproef van Nederlanders over waar een rijkdomsgrens min of meer zou moeten liggen? En vinden mensen dat de overheid maatregelen moet nemen om te voorkomen dat mensen teveel kapitaal vergaren en te ver boven de rijkdomsgrens uitkomen?

Foto: Rob Oo (cc)

Doomsday of de schade beperkt – De maatschappelijke gevolgen van Covid-19 in vier scenario’s

ANALYSE - door Sandra van Dijk en Marcel Canoy

In tijden van grote onzekerheid is het zoeken naar houvast. Ook wetenschappers weten vooral wat ze niet weten. We weten dat kwetsbare groepen disproportioneel hard getroffen worden, maar tasten in het duister of de schade tijdelijk is of permanent. Maar in al die onzekerheid is wel enige orde te scheppen door het schetsen van verschillende maatschappelijke scenario’s
.

De scenario’s maken we aan de hand van twee sleutelonzekerheden. De eerste sleutelonzekerheid is de mate waarin de samenleving en overheid er samen in slagen het virus in te dammen door effectief gedrag. Het indammen van het virus is cruciaal voor het herstellen van de economie. In het gunstigste geval gaat dat snel, en in de ongunstige prognoses duurt het tot dik in 2021 tot we van het virus af zijn.

De tweede sleutelonzekerheid is weerbaarheid. Een individu of een samenleving als geheel kan een meer of minder adaptief vermogen hebben om met onzekerheid en tegenslag om te gaan. Hangen we massaal in de touwen? Of proberen we er het beste van te maken of zien we zelfs nieuwe kansen voor een betere samenleving?

Vier scenario’s en vier archetypes

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Angus MacAskill (cc)

Pling! Opgepakt. Pling! Afgevoerd.

COLUMN - Driekwart jaar geleden mocht ik een namenlijst bekijken. Een lange: hij omvatte volgens de opstellers ruim 4500 mensen en hun laatst bekende huisadres. Ik bladerde, las hier en daar een paar regels, bladerde dan verder. Ik herkende wat namen. Hij natuurlijk, en ja, hij ook, dat was te verwachten, en och, was dat zijn officiële voornaam?

Viereneenhalfduizend namen: dat zijn er veel. De lijst was niet uitgeprint, hij was ouderwets getypt. Ergens in mijn hoofd klonk de vrolijke pling die typemachines maakten wanneer ze het einde van de regel naderden. Tijd om de hendel over te halen en aan de volgende regel te beginnen.

Ik zat in een prachtige stijlkamer in het Stadsarchief en sloeg nog een bladzijde van de lijst om. ‘Kijk,’ zei de stadsarchivaris, ‘deze brief hoort erbij.’ De brief was van 16 januari 1941 en was auf Deutsch. De commissaris der politie van Amsterdam deelde de Sicherheitspolizei mee dat het een grotere klus was geweest dan verwacht, en er waren natuurlijk feestdagen geweest en ziek personeel, maar hier was dan toch alvast de sectie A tot en met L van ‘homosexueelen, die in mijne administratie voorkomen’ en dat hij zijn best zou doen de rest nog voor het eind van de week op te sturen.

Foto: cc Flickr Robert Scoble’s photostream Iphone - Klimaatplan bewerking

Klimaatplan consultatie

ANALYSE - Tien jaar internetconsultatie heeft ambtenaren natuurlijk extra werk bezorgd. Met name bij die consultaties waar actiegroepen en ‘verontruste burgers’ zich op hebben gestort, moesten honderden tot duizenden reacties worden doorgespit.

Meest recente voorbeeld daarvan is de internetconsultatie over het Klimaatplan, een beleidsnota met de hoofdlijnen voor het klimaatbeleid voor de periode 2021-2030. Het kabinet wil bij dat beleid een brede betrokkenheid van de samenleving en de vragen in deze consultatie zijn daar dan ook op gericht.

Er wás betrokkenheid. Waar bij eerdere consultaties over onderwerpen op dit en aanverwant gebied de 100 reacties nog niet eens werden gehaald, haalde deze consultatie 1602 openbare reacties en kwam daarmee in de top-10 van consultaties met meer dan 1000 reacties.

Klik op dit plaatje voor een grote beeld en in dit exceldocument de details, met links naar de vermelde consultaties.
© Sargasso Internetconsultaties mbt klimaat en energie

De Klimaatplanconsultatie telde negen vragen, sommige met subvragen.  In totaal 13 vragen, met een begeleidende tekst van 1595 woorden (ruim 3 A4-tjes), waar we een beetje moedeloos van werden omdat een deel zonder gedegen kennis niet te beantwoorden is.

Lastige consultatie

Want het is al heel wat als de bijlagen gelezen worden (het concept Klimaatplan en concept Integraal Nationaal Energie- en Klimaatplan INEK), maar een serieuze beantwoording van sommige vragen vraagt ook kennis van het “innovatie- en opschalingsprogramma” en het “Bouw Techniek en Innovatie Centrum” (bij vraag 4, verduurzaming van de gebouwde omgeving) of de kabinetsvisie ‘Waardevol en verbonden’ (vraag 5, de klimaatopgave in de landbouw).

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: cc Flickr Robert Scoble’s photostream Iphone - bewerking

Actie op Internetconsultatie

ANALYSE - Maatschappelijke debatten vinden we ook terug in die reacties op Internetconsultatie, constateerden we in het vorige artikel over het 10-jarig jubileum van dit digitale  inspraakorgaan.

Niets bijzonders, want ook in de analoge wereld kan het soms erg druk zijn op inspraakavonden of regent het ingezonden brieven als een overheidsplannetje in de media verschijnt. Maar blijft de burger inspraakavonden bezoeken als die met eenzelfde hoeveelheid worden georganiseerd als internetconsultaties?

Het gemak dient de mens

Je zou kunnen stellen dat internetconsultaties makkelijker en comfortabeler zijn dan door weer en wind naar buurthuizen en vergaderzaaltjes te trekken of achter spandoeken de wegen te blokkeren. Drie cases maatschappelijke onrust en internetconsultatie.

Stralingsgevaar

Internet, mobiele telefonie, draadloze televisieontvangst, allemaal gemak dat de mens dient. Maar dat gemak kan de gezondheid ernstig schaden menen sommige burgers. Al die zendmasten, digitale kastjes en glasvezelkabels geven straling af. Dat kan niet goed zijn, volgens een groot deel van de 1167 burgers die reageerden op de internetconsultatie Wetsvoorstel implementatie Telecomcode.

Die zorgen zien we pas de laatste twee jaar terug in internetconsultaties en dan vooral zodra er hoogfrequentie voorzieningen in het spel zijn zoals de uitrol van 3G tot 5 G-netwerken.

Foto: cc Flickr Robert Scoble’s photostream Iphone - bewerking

10 jaar Internetconsultatie

Op 24 juni 2009 startte Internetconsultatie als experiment. Belanghebbenden konden reageren op regelingen die een kabinet van plan is in te voeren. Na twee jaar proefdraaien besloot men er een blijvende voorziening van te maken.

Inmiddels is Internetconsultatie uitgegroeid tot een instrument waar niet alleen wetsvoorstellen, AMvB’s (algemene maatregel van bestuur) en ministeriële regelingen aan het publiek worden voorgelegd, maar ook beleidsnota’s, initiatiefwetsvoorstellen van Tweede Kamerleden en Europese regelgeving.

Het jubileum lijkt geruisloos voorbij te gaan en dat is jammer, in aanmerking genomen dat de overheid nog steeds vindt dat het bereik vergroot kan worden.

Goede start

Uit de eerste evaluaties van 2010 en 2011 viel op te maken dat het bezoek en aantal bezoekers snel en redelijk flink groeide. Cijfers hierover zijn in latere berichtgeving niet op internet te vinden.

© Sargasso Internetconsultatie cijfers uit eerste evaluaties Bron Rijksoverheid.nl

Een onderzoek uit 2016 wijst op toename van het aantal Internetconsultaties en het totaal aantal mensen dat er gebruik van maakte. Het aantal deelnemers per consultatie was niet toegenomen. Het onderzoeksrapport vermeldde echter geen concrete cijfers.

Toename consultaties, maar weinig gebruik

Internetconsultatie was volgens de onderzoekers beperkt bekend: “In een internet panelonderzoek bleek 18 % van de burgers die de vragenlijst over bekendheid hadden ingevuld (N=675) bekend te zijn met Internetconsultatie. Onder betrokkenen van organisaties lag dit percentage op 38% (N=385). Bekend zijn met is nog geen gebruik maken van.”

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Volgende