Beiroet, één jaar later

Als we de twee atoombommen op Japan buiten beschouwing laten, was de grootste ontploffing die ooit in een stad heeft plaatsgevonden de explosie die vorig jaar op 4 augustus aan het einde van de middag plaatsvond in Beiroet. Ze kostte 214 of 218 mensen het leven, verwondde ruim 7500 mensen, maakte 300.000 mensen dakloos, beschadigde talloze huizen en was tot op Cyprus te voelen. Tot op heden is niemand veroordeeld, is niemand berecht, is niemand gearresteerd. Toen onderzoeksrechter Fadi Sawan enkele voormalige ministers opriep voor verhoor, werd hij prompt van zijn taak ontheven. Geen enkele minister heeft excuus gemaakt voor het krankzinnige gegeven dat er midden in een stad honderden tonnen ammoniumnitraat kon liggen opgeslagen. Nou ja, eigenlijk is het uitblijven van excuus zo vreemd niet. Politici die de straat op zouden zijn gegaan, waren hun leven niet zeker, want elke Libanees weet wie verantwoordelijk is: een bestuurlijke klasse die het land al jaren in gijzeling houdt.

Door: Foto: Straatprotest in Beiroet (2019)
Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Donderdag van de doden

, door

LONGREAD - Geen volk dat zijn doden niet herdenkt. Dit kan seculier vorm gebeuren, zoals de nationale dodenherdenking op 4 mei, of in religieuze sfeer. Christelijke dodenherdenkingen zijn niet altijd, maar wel vaak, kersteningen van heidense gebruiken en bevatten dan elementen uit dat heidense verleden. Soms is er sprake van syncretisme, maar ook van ‘dubbelgeloof’: twee tradities blijven naast elkaar voortbestaan en worden door dezelfde personen uitgevoerd. Vooral bij insulaire en Slavische volken komt dit nog steeds voor.

Niet-christelijke dodenherdenkingen zijn vaak een vorm van voorouderverering. Dodenherdenkingen vinden meestal aan het begin van de winter plaats, maar er is een specifieke reden waarom ik nu juist bij de naderende zomer over dit onderwerp begin.

Dit lange stuk gaat over twee onderwerpen, die elkaar snijden: enerzijds dodenherdenking, anderzijds het feit dat het ‘gewone volk’ wars is van abstracte principes en zich vooral bekommert om familie en primaire behoeftes. Hierin herkennen mensen elkaar, ook cultuuroverschrijdend. Deze twee elementen komen bij elkaar in de oosterse ‘donderdag van de doden’, ergens in de paastijd, maar laten we bij het begin beginnen.

Christelijke dodenherdenkingen

Van de christelijke dodenherdenkingen is ongetwijfeld het Rooms-Katholieke Allerzielen op 2 november de bekendste. De herdenking werd in 998 ingesteld door abt Odilo van Cluny om structuur aan te brengen in de diverse destijds bestaande dodenherdenkingen en kreeg haar naam in de dertiende eeuw. Odilo zal voor de datum van 2 november hebben gekozen omdat de herdenking zo een logisch vervolg werd op Allerheiligen, waarbij alle heiligen en martelaren worden herdacht. Van kerstening van heidense gebruiken is hier geen sprake, al zal de formele herdenking aansluiten bij gevoelens die al bestonden.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Anti-terrorisme advertentie uit Koeweit tijdens Ramadan

, door

In Koeweit heeft een telecom bedrijf een lange commercial laten uitzenden aan het begin van de Ramadan. Deze commercial gaat over terrorisme. Maar vooral over hoe de motivatie voor terrorisme eigenlijk niet bij de Islam past.
Er zitten wat slordigheden in, maar het heeft wel impact.
Zoals gewoonlijk bij dit soort onderwerpen, gaat het niet onbesproken voorbij.

Foto: Ali Em (cc)

De kerstening van de moslim heartlands

, door

ACHTERGROND - Terwijl westerlingen zich zorgen maken om islamisering van het avondland, maken geestelijken in Iran en de Arabische wereld zich zorgen om iets anders: toenemende kerstening.

De ayatollahs in Iran waarschuwen er met een zekere regelmaat voor: de jeugd laat zich verleiden door Jezus. Dat zouden die geestelijken niet doen als het een marginaal verschijnsel was. Iran kent op papier godsdienstvrijheid en de zeer zichtbare Armeense kerk kan ongestoord haar gang gaan, maar evangeliseren geldt als ondermijning van de staatsveiligheid. Er wordt veel ondermijnd dezer dagen.

Het is moeilijk aan betrouwbare cijfers te komen. De christenen die zich het lot van hun onderdrukte geloofsgenoten aantrekken hebben de neiging de aantallen te overdrijven. Een evenwichtige studie uit 2015, die haar tekortkomingen netjes opsomt, houdt het op 100.000 bekeerde moslims in Iran. Dat is niet veel op de totale bevolking, maar tot de islamitische revolutie van 1979 was het aantal verwaarloosbaar. De harde lijn van de ayatollahs heeft velen van hun geloof vervreemd. In een wereld waarin leven zonder religie ondenkbaar is, is de overstap naar het christendom de ultieme stap om die vervreemding te uiten. Het is een bevrijding, een keuze voor westerse waarden.

Arabisch schiereiland

Foto: Maria Theresia thaler

Zilver uit de woestijn

, door

RECENSIE - Het is een bekende klacht op social media in Egypte, en in Egyptische praatprogramma’s: de mahr is onbetaalbaar geworden. Heb je als jonge man een leuk meisje op het oog, en wil zij ook best trouwens, komt dan ineens haar familie om de hoek met exorbitante eisen: hij moet een mooi huis bieden, liefst volledig ingericht, kleding, apparatuur, en natuurlijk de shabka: sieraden. Veel mooie, dure sieraden.

Voor menige jonge Egyptenaar is deze traditionele bruidsgave niet op te brengen. Of ze moeten jaren krom liggen. Voor de aanstaande bruid hoeft het niet, maar ja.. de familie. Die wil tijdens en na de bruiloft kunnen laten zien hoeveel hun dochter wel niet waard was.

De mahr (die vroeger vrijwel uitsluitend uit sieraden bestond) was ooit de levensverzekering van de vrouw. Haar man kon haar deze niet afnemen (zoals de Koran al duidelijk maakt), en de vrouw had zo een aardig kapitaaltje ‘om het lijf’ voor na een eventuele scheiding, of als de nood aan de man kwam.

Maar ze had en heeft ook andere functies. Niet alleen de bruidegom droeg bij aan de mahr, ook de vader van de bruid en de familie. Al die bijdragen werden uiteraard nauwkeurig vergeleken met elkaar en met de mahr bij een eerder huwelijk. Archeologe Sigrid van Roode maakte dat persoonlijk mee na afloop van een bruiloft, waarbij de bruid (die niets tekort kwam) en haar familie alle giften nauwgezet langsliepen: waarom gaf die-en-die maar één armband? En waren deze armbanden niet lichter dan degene die ooit aan een nichtje waren geschonken? Het gewicht in zilver bleek nog steeds een nauwkeurige maat voor onderlinge relaties en statusverschillen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Quote du Jour

Quote du Jour | Laptopverbod

, door

“The billions of dollars in illegal Gulf carrier subsidies are brazen violations of our Open Skies agreements and a perfect example of the type of trade cheating that President Trump abhors.”

Aldus lobbyist Jill Zuckman van de Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen vorige week in een advertentie. Deze week kwam er een laptopverbod op vluchten vanuit sommige bestemmingen in het Midden-Oosten. De luchtvaartmaatschappijen in de Golf telden één en één op. Niks veiligheidsmaatregel, gewoon een economische pesterij.

Foto: Tribes of the World (cc)

De ondergang van het wahabisme?

, door

ACHTERGROND - Prins Salman moderniseert Saoedi-Arabië

Natuurlijk is dat niet in strijd met de Koran, of de soenna! Natuurlijk mogen vrouwen autorijden! Aldus Abdullah bin Abdlemohsen al-Turki, een van de meest vooraanstaande leden van de Shura, de Raad van hoogste moslimgeleerden. En dus mogen vrouwen in Saoedi-Arabië sinds kort autorijden. Het is een religieuze doorbraak op een snelweg met een onbekende bestemming.

Tot voor kort werden vrouwen van de weg gehouden omdat ze te dom zouden zijn, omdat autorijden de eierstokken zou aantasten of anders wel omdat vrouwen alleen op de openbare weg de ondergang betekende van de islamitische zeden. Maar al die bezwaren zijn nu blijkbaar vergeten. En dat was precies wat prins Mohammed bin Salman wilde horen. Sterker, hij had de uitspraak zo’n beetje besteld bij de Raad. Prins Salman wil van Saoedi-Arabië een modern land maken. Niet uit liefde voor moderne kunst, of voor de vrijheid van meningsuiting, maar omdat Saoedi-Arabië de komende jaren de economie wil verbreden, bedrijven wil aantrekken en verder alle bondgenoten kan gebruiken die het maar kan vinden. En dan is het oude ‘middeleeuwse’ imago geen goede introductie.

Oorlogen in Syrië en Jemen

Saoedi-Arabië is veel te afhankelijk van zijn aardolie. De rijkdom heeft de bevolking lui gemaakt, gewend aan een scala van dure privileges. Daar moet een eind aan komen. De Saoedi’s moeten straks immers meedraaien in de mondiale economie. En dan die bondgenoten. Het land vecht momenteel op meerdere fronten meerdere oorlogen. Het is op afstand betrokken bij de oorlog tegen IS in Syrië. Daarnaast zijn er de verbale oorlog tegen Qatar, de ondergrondse oorlog tegen sjiitische separatisten in het oosten van het land én uiteraard de gruwelijk échte, nu al ruim twee jaar voortslepende guerrilla-oorlog in Jemen. Vijf fronten met één en dezelfde tegenstander: Iran. De Saoedi’s zijn doodsbang voor het ontstaan van een sjiitische ‘halve maan’, reikend van de Saoedische Perzische golfkust via Irak en Syrië tot aan Hezbollah in Libanon. En dan met Jemen in het Zuiden. Het land voelt zich omsingeld; overal om zich heen ziet Riyad de hebberige vingers van de leiders in Teheran.

Foto: Enric Borràs (cc)

1947: op weg naar een Joodse staat

, door

RECENSIE - Welke feiten en onderwerpen selecteer je voor een boek dat een beeld moet geven van één jaar?

De Zweedse schrijfster en televisiejournaliste Elisabeth Åsbrink schreef een boek over het jaar 1947. Het is een jaar waarin de Koude Oorlog naar een hoogtepunt gaat. Het is ook een jaar dat in het teken staat van de wederopbouw van Europa na de Tweede Wereldoorlog. Het begin van wat we later de welvaartstaat of de verzorgingsstaat gaan noemen. Åsbrink schenkt in haar boek wel enige aandacht aan deze naoorlogse ontwikkelingen. Maar haar rode draad in het verhaal over het jaar 1947 is de aanloop naar de stichting van de staat Israël, het jaar daarop, en de hieraan voorafgaande geschiedenis van de Jodenvervolging.

Åsbrink heeft twee goede redenen om de geboorte van de Joodse staat zo centraal te stellen. De eerste is persoonlijk. Zij is het kind van een overlevende van de Holocaust. In een intermezzo halverwege het boek, dat het jaar van maand tot maand doorloopt, vertelt ze over de geschiedenis van haar Hongaarse familie. Haar vader is in 1947, nauwelijks tien jaar oud, een van de Joodse vluchtelingen die de Holocaust hebben overleefd en in opvangkampen wachten op transport naar het beloofde land. Voor het verhaal van die overlevenden was in 1947 nog weinig belangstelling. En ik denk dat het nu ook nog nieuw is voor veel mensen. Het is goed dit opnieuw onder de aandacht te brengen.

Quote du Jour

Quote du Jour | Oorlogspresident

, door

In October 2002, then Senator Obama, an orator of rare talent with keen mind and extraordinary youthful vigour and promise, announced he was “opposed to dumb wars”. He was going to be different. He said so. He lied.

Well … not quite. He was different. After all, he’s the only two-term president in US history who has waged war every single day of his eight years in office. Indeed, not to be outdone by the hawkish George W Bush, Obama conducted air strikes on seven countries: Afghanistan, Iraq, Pakistan, Somalia, Yemen, Libya and Syria. That’s three more than Bush bombed.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Twee amuletkokertjes uit Tunesië

Kunst op Zondag | Bedoeïenensieraden

, door

ACHTERGROND - Sieraden zeggen iets over de drager. De keuze voor een materiaal, vorm, ontwerper of motief is zeer persoonlijk: een stuk uit het sieradenkistje van de buurvrouw of zelfs een goede vriendin kan soms in de ogen van een ander ronduit buitenissig zijn. Zo gaat dat met persoonlijke expressie en kunstvoorwerpen, en daar is niets mis mee.

Maar in andere gevallen is een sieraad niet in een keer te duiden. In veel culturen hebben de buurvrouw of een zus in hun sieradenkistjes precies dezelfde stukken verzameld, en toch zegt een sieraad nog steeds iets over de draagster. Sieraden vertellen, in combinatie met kleding, waar een vrouw vandaan komt, hoe het met de financiën gesteld is, of ze gehuwd of juist huwbaar is, of ze kinderen heeft, of wat haar geloof is. In die zin zijn traditionele sieraden vergelijkbaar met bijvoorbeeld Zeeuwse streekdrachten, waar details aan kleding en sieraden verraden of een vrouw uit Zuid-Beveland of van Walcheren komt, en of zij katholiek of protestant is. Ik laat u een aantal voorbeelden uit Noord Afrika en het Midden-Oosten zien.

Paar zilveren armbanden uit Oman

Het persoonlijke vermogen van een vrouw heeft de vorm van sieraden. Het grootste kapitaal ontvangt zij bij haar huwelijk. Daarna worden er bij financiële meevallers sieraden aan toegevoegd. In streken waarin niet iedereen toegang heeft tot een bank en waar inflatie even onvoorspelbaar als frequent is, is vermogen vastleggen in edelmetaal een beproefd middel. Delen van sieraden kunnen worden verkocht tegen de op dat moment gangbare koers als de nood aan de man is.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Volgende