De stille kracht van het land

Het heeft de Koning behaagd 3.427 personen te behangen met een lintje, waarvan het merendeel onbezoldigd bijzonder verdienstig is voor de samenleving. Vrijwilligers. Zijn dat soms de leden van de orde der stille meerderheid? Wie zijn ze? De een houdt het op zo’n 49% van alle 15-plussers die vrijwillig anderen van dienst zijn. Een ander rept over ruim 6 miljoen vrijwilligers. Na een daling in vrijwilligers vanaf 2020, was in 2023 is het aandeel weer terug op het niveau van voor de coronaepidemie (CBS). In 2023 werd een daling geconstateerd in het aantal nieuwe vrijwilligers dat zich aanmeldde: 19% minder groei dan in 2022 (NL voor elkaar). Wel meldden zich verhoudingsgewijs meer jonge vrijwilligers aan, waardoor de gemiddelde leeftijd van nieuwe vrijwilligers zakte naar 41,7 jaar, ruim een half jaar ‘jonger’ dan in 2022. Die verjonging komt gedeeltelijk door de MDT (Maatschappelijke Diensttijd), die vooralsnog gered lijkt te zijn van Schoofs snoeimes. De meeste vrijwilligers treft men bij sportverenigingen (16 procent). Bij onderwijs, buurt- en hobbyverenigingen is zo’n 11 procent actief (Platform Vrijwillige Inzet). En al die vrijwilligers gaan het steeds drukker krijgen. Dat wil zeggen, als de voorspelling van de Rijksoverheid uitkomt: Omdat de vergrijzing toeneemt, is de verwachting dat er in de toekomst zelfs nog meer dan de huidige 5 miljoen  mantelzorgers nodig zijn. En dat mantelzorg steeds meer gecombineerd wordt met andere dingen, zoals werk, school of maatschappelijke taken. Mantelzorgers zijn immers ook vrijwilligers. Hoe het kabinet die mensen wil ondersteunen, daar hebben we weinig concreets over kunnen vinden. Mantelzorg.nl had dat vorig jaar meteen al in de smiezen: Wij missen in de plannen van het nieuwe Kabinet de beloofde visie op de samenleving waarin staat hoe we de mantelzorger gaan helpen om niet overbelast te worden. Voor een beloning van de Koning doen al die vrijwilligers het niet. Voor een lintje moet je immers aardig wat vrijwillige dienstjaren erop hebben zitten. Ze doen het bovenal omdat het leuk is om te doen. En ja, ook voor een simpel bedankje, voor een leuk uitje, een cadeaubon. Er zijn er zelfs die helegaar niets als eerbetoon wensen! Mogen we, zonder er een heel feest voor op te tuigen, zo op een gewone doordeweekse dag, hulde brengen aan  ‘de stille kracht van het land’?

Door: Foto: Otter, CC BY-SA 3.0, Maastricht -De Vrijwilliger - 2005 Thom Puckey, via Wikimedia Commons.
Foto: Paul van de Velde (cc)

Dobberend

, door

COLUMN - Mijn moeder verkruimelt langzaam. Er brokkelen elk seizoen weer oude vaardigheden bij haar af. Eerst kon ze niet langer autorijden, later niet meer rekenen of koken – terwijl ze in al die drie dingen vanouds een ster was, en daar veel eer mee inlegde.Tegenwoordig suft ze vooral in haar luie stoel, en kan ze het ontbijt alleen nog ‘klaarzetten’ wanneer mijn vader elke stap begeleidt met gedetailleerde instructies: ‘De yoghurt gaat in de schaaltjes, die staan daar al klaar. Kijk, daar is het emmertje met yoghurt. Dan haal je eerst het deksel daarvan af. Hier ligt een lepel, die steek je nu in de emmer, en dan schep je de yoghurt daarmee in de schaaltjes. Goed zo, de eerste schep zit erin. Nu nog een schep. Nee, eerst de lepel weer in de emmer, en dan…’

De wereld vervaagt voor haar, tijd wordt fluïde. Soms vraagt ze bezorgd wie er nu op mijn katje past, aangezien ik al drie dagen bij hen ben – terwijl ik pas een paar uur geleden ben gearriveerd. Ze kan soms iets vragen op een toon alsof ze gewoon het gesprek voortzet, terwijl ze ingaat op iets wat niemand heeft gezegd. Of misschien reageert ze op een opmerking van een maand of twee geleden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Waan van de dag

Mantelzorgboete afgeblazen

, door

De beruchte mantelzorgboete (voordeurdelersheffing voor degenen die zorgbehoevende vader of moeder in huis nemen) gaat van uitstel naar afstel.

Het demissionaire kabinet repareert iets dat gelukkig net niet de kans heeft gekregen iets kapot te maken. Rutte zal het nu niet in zijn hoofd halen excuses aan te bieden voor het schrappen van dit plannetje.

Foto: x1klima (cc)

Dat wrange mechanisme

, door

COLUMN - O, de liefde, de liefde. Die maakt het ondraaglijk om te moeten gadeslaan hoe vreselijk de mensen van wie je houdt, door ziekte te grazen kunnen worden genomen: je hart valt wel vijf keer op een dag aan gruzelementen, in een oogwenk, of in een eeuwigdurende seconde.

Niks laten merken, rustig blijven, en vooral: nooit opgeven, gewoon doorgaan. Je voelt je machteloos terwijl je alle zeilen bijzet, want niets kan écht helpen om ze overeind te houden, er is gewoonweg niets voorhanden dat de mensen waarvan je houdt onschendbaar kan maken – zelfs de liefde niet.

Blijven zoeken, blijven kijken, blijven proberen. Vindt nieuwe manieren uit om weer contact te maken, om door de ziekte heen te breken, om je eigen angsten opzij te schuiven, en weer vers en oprecht te kijken en te luisteren naar hen van wie je houdt.

Diezelfde liefde die je hart breekt, sterkt je. Want alleen daaruit haal je de kracht om koppig, vrolijk, welgemoed, aandachtig, en vooral: zonder ooit maar een seconde het verlangen te voelen om ’t maar op te geven, vastberaden te blijven zoeken. De liefde lijmt ons aan elkaar vast.

Een goede vriendin heeft jarenlang intensief gezorgd voor haar steeds zieker wordende echtgenoot. Waar wij vrienden-op-afstand intussen haast niets meer terug zagen van de man die hij ooit was geweest, was zij stellig: ze zag hem nog steeds, al was het gaandeweg in kleinere fracties, in kortere momenten.

Foto: 401(K) 2012 (cc)

Hoe ver?

, door

COLUMN - De reorganisatie van de zorg is nu aardig op gang gekomen. En wat een mooie resultaten hebben we geboekt!

Tienduizend bejaarden van wie is vastgesteld dat ze dringend behoefte hebben aan opname in een verpleeg- of verzorgingstehuis, omdat het thuis absoluut niet meer gaat, wachten op een plaats. Vijfduizend van hen wachten al meer dan een jaar. Maar daar hebben we de participatiemaatschappij voor. Meer mantelzorg, meer aandacht voor elkaar, en we moeten echt niet denken dat we alles zomaar op het bordje van de overheid kunnen schuiven. Ach, dat die oudjes een serieuze zorgindicatie hebben zegt toch niets?

De overheid heeft de thuiszorg naar de gemeentes overgeheveld en kortte tegelijkertijd op het beschikbare budget. Via ‘keukentafelgesprekken’ zou de gemeente gaan bepalen welke lacunes vrijwilligers en mantelzorgers voortaan moesten opvullen. Veel voorzieningen, vergoedingen en posten werden abrupt geschrapt.

Eigen bijdrages stijgen of worden onverwacht ingevoerd. Amsterdam gaat bijvoorbeeld vanaf mei dit jaar een eigen bijdrage voor hulpmiddelen hanteren, die – afhankelijk van het inkomen – kan oplopen tot 99 euro voor een scootmobiel tot 369 euro voor een Canta per vier weken. (Dat je op die manier al na drie jaar ruim de kostprijs van zo’n vervoermiddel hebt opgebracht, betrekt de gemeente niet in haar rekensommen. De gehandicapte als melkkoe voor de WMO, waarlijk, een innovatief concept!

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Waan van de dag

De jonge mantelzorger

, door

Dit artikel over Lili die zorgt voor haar gehandicapte moeder en een heel jong broertje en zusje laat een erg ongemakkelijk gevoel achter. Zorg is mooi en wat ze bereikt als mantelzorger is bewonderenswaardig, maar het overheersende gevoel bij mij is toch “dit kan een maatschappij toch niet laten gebeuren?”

In Engeland zijn er minimaal 170.000 jonge hulpverleners, dus je mag verwachten dat het er in Nederland ook minimaal enkele tienduizenden zullen zijn. Zo heftig als Lili zullen niet veel het meemaken: moeder bipolair en met ernstige rugproblemen, broertje van 3 met ADHD/autisme en een zusje van twee.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Politiek Kwartier | Mantelzorg bestraft

, door

COLUMN - In de bezuinigingsdrift wordt het geven van mantelzorg bestraft, terwijl het niet alleen rechtvaardiger is maar ook slimmer zou zijn mantelzorgers juist te belonen.

Vorige week wees een onderzoek van de Volkskrant uit dat de meeste gemeenten hun bezuinigingen op de zorg willen halen ten koste van de mantelzorgers. Wie hulp krijgt van vrienden of familie, wordt gekort op zijn of haar zorg. In plaats van dat ‘mantelzorgen’ wordt beloond, wordt het zo eigenlijk bestraft. 

Gemeenten willen zo voor een dubbeltje op de eerste rij zitten. Maar wie het onderste uit de kan wil hebben krijgt het deksel op zijn neus.

Het bestraffen van mantelzorgers zal waarschijnlijk tot een nieuw fenomeen leiden: de zwarte mantelzorger. Het is dan namelijk beter dat als je mantelzorg geeft, je dit in de toekomst niet aan de overheid te laten weten. Het kost immers professionele ondersteuning. Professionele ondersteuning die juist de mantelzorgers nodig hebben, want de meeste mantelzorgers zijn al overbelast, waarvan een kleine 20% ernstig, met soms dramatische gevolgen.

De zwarte mantelzorger is echter nog het beste effect dat deze maatregel kan hebben. Erger is dat er waarschijnlijk ook daadwerkelijk minder mantelzorg gegeven zal worden. Want wat heeft het immers voor zin om naast een drukke baan krom te liggen om een aantal uur voor je zieke moeder te zorgen, als dit ertoe leidt dat ze aan de andere kant minder zorg ontvangt? Dan heeft het geven van mantelzorg voor totale zorg helemaal geen effect. Je zou dus wel gek zijn als je ermee doorging.

Foto: Stefan Koopmanschap (cc)

Beledig de mantelzorger niet

, door

ACHTERGROND - De Goudse zorginstelling Vierstroom wil familieleden van inwoners ‘moreel verplichten’om minstens vier uur per maand mantelzorg te verlenen. Op het eerste gezicht lijkt dat een logische beleidskeuze. Maar pas op, gemotiveerde mantelzorgers kunnen zich licht beledigd voelen.

Dankzij meer mantelzorg kunnen professionele medewerkers zich focussen op de kerntaak, namelijk het verzorgen van de inwoner. Vrijwillige medewerkers (al dan niet familie) helpen bij de nevenactiviteiten die noodzakelijk zijn om het leven in het tehuis  aangenamer te maken. En de band van de inwoner met de familie wordt sterk gehouden, zodat de kans op vereenzaming verkleint. Er is dus weinig discussie dat mantelzorg nuttig en nodig is. Vele organisaties worstelen echter met de vraag hoe mensen gestimuleerd kunnen worden om mantelzorg te bieden. En om een beleid ter zake te kunnen ontwikkelen, hebben zorginstellingen een zicht nodig op de motivatie die mantelzorgers drijft. Die motivatie blijkt niet onder één noemer te vangen, zo blijkt uit het onderzoek in het kader van een recente excellente masterproef van Tom Verhaeghe en Lara Devos (Hogeschool/Universiteit Gent).

Vier verschillende typen mantelzorgers

Er werden vier zogenaamde ‘motivatieprofielen’ van mantelzorgers in de Vlaamse ouderenzorg vastgesteld. Ten eerste, de task-bounded affectionate, een mantelzorger die zorgtaken opneemt vanuit een sterke emotionele band met de zorgbehoevende. Hij heeft daarbij een duidelijk doel, namelijk de levenskwaliteit van het familielid op peil helpen houden. Dit type mantelzorger is zeer geïnteresseerd in alle aspecten van het zorgproces (dus ook de gespecialiseerde zorgtaken), en wil daarom zijn steentje bijdragen op vele vlakken. De impure altruist handelt vanuit een normatief kader dat gebaseerd is op menslievendheid en liefdadigheid, maar kan dit pas opbrengen wanneer hij het gevoel heeft gewaardeerd te worden voor het geleverde werk. Persoonlijke voldoening en af en toe een schouderklop zijn zeer belangrijk. Het derde type mantelzorger, de impure rationalist, zorgt voor het familielid vanuit een zeker eigenbelang (goede levenskwaliteit helpen garanderen ). Maar hij beseft tegelijkertijd dat dit een belangrijke maatschappelijke opdracht is, omdat ons zorgsysteem met zijn grote financiële maatschappelijke kost nood heeft aan dergelijke vrijwillige ondersteuning. Het vierde type is de duty-bounded affectionate. Hij verleent mantelzorg vanuit een zekere vanzelfsprekendheid, en is er van overtuigd dat de naaste dat ook voor hem zou hebben gedaan. Er is sprake van een soort normatieve druk: ‘het hoort zo’.

Waan van de dag

Hulpbehoevende ouder in huis nemen? Korting op AOW!

, door

Ofwel: concreet vorm geven aan de participatiesamenleving wordt financieel ontmoedigd:

Veel families blazen hun plannen af om met hun hulpbehoevende vader of moeder te gaan samenwonen, omdat ze vrezen voor een korting op diens AOW-uitkering. Een gepensioneerde die met zijn kind gaat samenwonen, ontvangt vanaf juli volgend jaar minder AOW.

Deze zogeheten kostendelersnorm blijkt kinderen te frustreren die voor hun ouders willen zorgen, zegt een woordvoerder van Mezzo, de landelijke vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligers. […]

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voorspelde eerder dat deze wet de mantelzorg veeleer zal afremmen in plaats van stimuleren. ‘Dit staat haaks op het feit dat de gemeenten de eigen kracht van de mensen willen stimuleren door ook het netwerk van de betrokkene in de zorg te betrekken.’

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Volgende