Quack?! Hoe te reageren op pseudowetenschap: enkele vuistregels

Een dikke tien jaar geleden begon ik, heel argeloos, te reageren op de desinformatie die door pseudosceptici werd en wordt verspreid over klimaatwetenschap. Ik heb niet de pretentie dat ik het perfecte recept tegen desinformatie heb gevonden. Maar ik heb, met vallen en opstaan, wel wat geleerd. Dit zijn de vuistregels waar ik me, met wisselend succes, aan probeer te houden. Een pragmatische aanpak Het is geen diepgravende analyse, want die zijn er al genoeg. Ik vraag me wel eens af of die diepgravende analyses veel bijdragen aan een oplossing. Misschien is een pragmatische aanpak wel beter. Pseudowetenschap en wetenschapsontkenning zijn er altijd geweest en ze zullen waarschijnlijk nooit verdwijnen. Wat er is veranderd is de omgeving: social media, de opkomst van populistische partijen, de toenemende onvrede in de maatschappij. De allerbelangrijkste regel voor communicatie blijft, in welke omgeving dan ook: houd rekening met je publiek. Ik weet dat ik daarmee een open deur intrap, maar dat kan geen kwaad omdat die basisregel nogal eensover het hoofd wordt gezien. Hoe interessant en diepgravend een analyse van het fenomeen ook is, je legt er je buurman niet mee uit waarom die meer waarde zou moeten hechten aan het standpunt van een grote meerderheid van de virologen en epidemiologen danaan de praatjes van Maurice de Hond. Daarom wat tips voor een pragmatische aanpak. Wie weet zijn ze bruikbaar, tijdens de zoom-bedrijfsborrel, of een online-discussie, of in een talkshow op de nationale tv, mocht iemand daar ooit in belanden.

Door: Foto: © Sargasso logo Quack?!
Foto: Karen Eliot (cc)

Het klimaat volgens Clintel (2)

VERSLAG - Dit is het 2e deel van het verslag over een avondje Clintel in Heesch, deel 1, met een introductie over Clintel, is hier te lezen.

Naast mensen die tegen windmolens in hun omgeving strijden en andere geïnteresseerden, zijn er ook lokale politici, Brabantse FvD’ers Lennart van der Linden en Loek van Wely, en Alexander van Hattem van de PVV. Ergens voorin, uit de richting van FvD en PVV, roept iemand regelmatig ‘het IPCC is een activistische organisatie’. Het publiek is inmiddels in de stemming: hier worden spijkers met koppen geslagen, hier worden echte feiten verteld.

Na de introductie over Clintel is het tijd voor de gastsprekers. Er zijn er drie: Theo Wolters, actief op Climategate.nl, Kees Remi uit Oss, die deze avond georganiseerd heeft en Kees Pieters van Nederwind.

Lukt nooit

Wolters trapt af. Zijn betoog gaat vooral over de onmogelijke opgave. Het regent cijfers. Volgens hem voorspelt het International Energy Agency (IEA) doorgaans goed wat er gebeurt. Een vervijfvoudiging van renewables, misschien zelfs een vertienvoudiging bij een heel positief scenario, maar ook dat is nog te weinig. Een transitie duurt zeker 50 jaar, zegt hij, dat is veel langer dan de 30 die we hebben tot 2050 en heel veel langer dan de 10 jaar die Urgenda wil.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: 3dpete (cc)

Pseudosceptische mist over de openheid van het IPCC

ANALYSE - Sommigen slagen erin om werkelijk alle informatie die ze vinden zo te verdraaien dat ze er een bevestiging van hun overtuigingen in zien. Dit werd recentelijk op een bijna surrealistische manier geïllustreerd door enkele Vlaamse pseudosceptici.

Wanneer het over complotdenkers of wetenschapsontkenners gaat valt wel eens de term motivated reasoning. In wezen is dat heel normaal menselijk gedrag: we redeneren allemaal wel eens naar een gewenste conclusie of naar bevestiging van onze mening toe. Een grappig voorbeeld van dat fenomeen is vaak te zien op fora waar supporters van verschillende voetbalclubs commentaar leveren op wedstrijden.

Enigszins gechargeerd komen de commentaren erop neer dat elke club altijd de scheidsrechter tegen heeft, en veel pech, en een tegenstander die bijzonder onsportief is. Veel voetbalsupporters geloven dus dat hun club tekort wordt gedaan, omdat ze zo graag willen dat die club altijd beter is dan de tegenstander. Maar sommige supporters gaan daar heel ver in, terwijl anderen er een stuk realistischer naar kijken. En zo gaat het ook bij andere onderwerpen. Vooral mensen met heel stellige – of moet ik zeggen extreme – overtuigingen zijn heel bedreven in dat gemotiveerd redeneren.

Het draait allemaal om het open review proces van het klimaatpanel IPCC. Pseudosceptici hebben het meestal liever niet over dat proces. Want als ze het zouden noemen zouden ze daarmee hun eigen retoriek over het IPCC als gesloten bolwerk, dat niet open staat voor kritiek en niet transparant is, behoorlijk onderuithalen.

Foto: NASA Earth Observatory (cc)

Gouden Hockeystick 2019: ‘Eervolle’ vermeldingen

Om 11 uur vandaag maken wij bekend welke vier kandidaten de shortlist haalden voor Sargasso’s prijs voor de klimaatontkenner van het jaar. Vanaf dat moment kan iedereen stemmen op de favoriete kandidaat.

Maar eerst: deze genomineerde kandidaten krijgen een ‘eervolle’ vermelding: zij haalden de shortlist niet, ondanks dat zij steeds standpunten en argumenten van stal halen die door de klimaatwetenschap allang ontkracht zijn (in alfabetische volgorde):

  • Guus Berkhout – emeritus hoogleraar, oprichter stichting Clintel, verzamelde 500 internationale ondertekenaars voor zijn brief naar de VN met de boodschap ‘There is no climate emergency’ (de internationale versie van het Klimaatmanifest), is zo verweven met Clintel dat we besloten alleen Clintel op de shortlist te zetten (oeps, verklapt!)
  • Doorbraak.be – Belgisch blog, biedt podium aan klimaatontkenners, valt buiten de boot omdat de prijs zich richt op Nederlandse personen en organisaties, maar uiteraard juichen we een Vlaamse variant van de prijs toe. Even rond de tafel, @ManuelSintubin?
  • Robert Jensen – mediapersoonlijkheid die steeds reeds ontkrachte klimaatmythes herhaalt, nuttige idioot die klimaatontkenners nakraait
  • Kees de Lange – emeritus hoogleraar en fervent twitteraar, herhaalt steeds allang ontkrachte klimaatmythes, ondertekent wel brieven maar schrijft ze niet zelf
  • Minister Cora van Nieuwenhuizen (VVD) – ijvert voor uitbreiding van Schiphol, maakte een misstap door op tv te twijfelen over de rol van de mens bij klimaatverandering, maar frustreert (voor zover wij weten) het Klimaatakkoord niet
  • Niek Sandmann – vastgoedmiljonair, financiert stichting Clintel, is een enabler maar houdt zich verder op de achtergrond
  • De Telegraaf – laat regelmatig kritiekloos klimaatontkenners aan het woord, maar valt meestal beleid aan en is vooral doorgeefluik
  • Leon de Winter – schrijver en Telegraaf-columnist, herhaalt in zijn columns steeds reeds ontkrachte klimaatmythes, maar doet er daarbuiten niet zo toe
  • Syp Wynia – publicist, herhaalt onder meer in Elsevier en op Twitter steeds reeds ontkrachte klimaatmythes, maar doet er daarbuiten niet zo toe

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Wetenschap versus Huis van Afgevaardigden

John Stewart vat de discussie tussen een wetenschapper en de Technologie- en Wetenschapscommissie van het het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden samen en geeft en passant een lesje natuurkunde.

Hij laat daarmee zien dat de klimaat-marsen geen overbodige luxe zijn om aandacht te vragen voor het probleem van opwarming van de aarde.

Foto: Kim Seng (cc)

Van klimaatontkenner tot klimaatcrimineel

Een ruime maand geleden schreef ik een column waarin ik mezelf voornam klimaatontkenners vanaf nu ‘klimaatcriminelen‘ te noemen. Ik was – zoals gebruikelijk in een column – vrij ongenuanceerd. Het stuk was dan ook bedoeld als hyperbool. En het raakte blijkbaar een snaar, gezien het aantal reacties. Dat bleek ook toen Marcel Crok in de mail eiste dat zijn naam uit het stuk verwijderd zou worden. En op ClimateGate werd mijn stuk onderdeel van een klaagzang over het demoniseren van de ‘standpunten’ van klimaat – kuch – criminelen.

Mensen vinden het blijkbaar niet leuk om crimineel genoemd te worden. Goh. Maar de hyperbool was bewust gekozen omdat de term ‘ontkenner’ de schadelijkheid van hun gedrag geen recht doet. Ze ontkennen namelijk niet alleen de stand van de wetenschap, maar zorgen met hun ontkenning ook voor schade. Via het verspreiden van mis- of desinformatie richten ze indirect schade aan: ze wakkeren angst, twijfel en onzekerheid aan over klimaatverandering, klimaatwetenschap en beleid, wat leidt tot uitstel en afstel van actie om klimaatverandering aan te pakken en de gevolgen daarvan binnen de perken te houden. Dit is geen nieuw concept, onderzoek laat zien dat dit effect daadwerkelijk bestaat. Ook het pleiten voor criminaliseren van des- en misinformatie is niet nieuw.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Saaie feiten en wilde fabels over het IPCC

ACHTERGROND, ANALYSE - Wie weigert breed geaccepteerde wetenschap te accepteren ontkomt niet aan een beetje complotdenken. Zonder complottheorie is het immers niet te verklaren waarom een grote meerderheid van de deskundigen vast zou houden aan wetenschappelijke opvattingen die vooral door buitenstaanders worden bestreden.

Hoewel degenen die zich verzetten tegen wetenschap het vaak ontkennen, is het onmiskenbaar voor wie hun verhalen leest of hoort: er zit altijd een flinke dosis complotdenken in verweven. De hoofdrolspeler in complottheorieën over klimaatwetenschap is steevast het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het IPCC. De volgende punten maken duidelijk waarom die complottheorieën zo onzinnig zijn:

  • Het IPCC voert geen klimaatonderzoek uit.
  • Het IPCC heeft geen enkele klimaatonderzoeker in dienst.
  • Het IPCC bouwt geen klimaatmodellen.
  • Het IPCC betaalt geen klimaatonderzoek.
  • Het IPCC bepaalt geen beleid.
  • Het IPCC kan de conclusies van klimaatonderzoek op geen enkele manier beïnvloeden.

Het IPCC heeft als taak om de actuele stand van zaken in het klimaatonderzoek samen te vatten. Dat klimaatonderzoek wordt uitgevoerd door wetenschappers die werken aan honderden wetenschappelijke instituten over de hele wereld. Elk instituut werkt op zijn eigen manier. Sommige zijn publiek, sommige zijn privaat, sommige worden sterk aangestuurd door de politiek van hun land, sommige helemaal niet, kortom: het gaat zoals het in de wetenschappelijk wereld overal gaat. Niets of niemand kan al die instituten en de wetenschappers die er werken allemaal dezelfde kant op sturen. Behalve dan de wetenschap zelf: de theoretische kennis over de werking van het klimaat en de waarnemingen die daarmee in overeenstemming zijn. Als een grote meerderheid van de wetenschappers het ergens over eens is – en er mogelijk zelfs gesproken wordt van consensus – dat komt dat omdat ze het wetenschappelijk bewijs overtuigend vinden.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Klimaatontkenners

COLUMN - Deze maandag dook Gideon Levy diep in de wereld van de klimaatontkenners. Hij sprak met ze. Probeerde ze met open vizier te benaderen. Probeerde hun beweegredenen te doorgronden. En hun manier van redeneren te volgen. Vroeg zich af hoe klimaatontkenners in staat zijn om wetenschappelijk bewijs naast zich neer te leggen en om te draaien. En vroeg zich af hoe het kon dat ze de ernst van het probleem weigerden te erkennen. Want als je om je heen kijkt, dan is het toch overduidelijk dat er iets mis is?

Nu sprak Gideon Levy inderdaad met mensen die daadwerkelijk ontkennen dat de wereld aan het opwarmen is. Van het soort dat, al valt er een smeltende poolkap op hun kop, weigert een probleem te zien. Maar veel mensen die hij sprak ontkenden dat helemaal niet. Die zagen ook wel dat het klimaat aan het veranderen is. Wat zij ontkenden was de rol van de mens hierin. En diezelfde mens kon er dus ook niks tegen doen. Klimaatverandering is van alle tijden. Oftewel: niet zozeer de klimaatverandering, maar de rol van de mens was een hoax. Bedacht door een politieke elite om het geld uit de maatschappij te halen en in hun eigen zak te laten stromen. 

Foto: FaceMePLS (cc)

Kunnen we CO2-emissies compenseren?

COLUMN - Tussen klimaatontkenners en klimaatasceten zit een enorme groep mensen die wel klimaatverandering wil tegengaan maar (nog) niet bereid is hun manier van leven significant te wijzigen. Velen van hen zoeken de oplossing in het compenseren van hun klimaatschadelijke emissies. Bijvoorbeeld door tegelijkertijd met de aankoop van een vliegticket ook te betalen voor investeringen in duurzame energieprojecten en bosprojecten waardoor uitstoot elders wordt voorkomen. Er zijn vele aanbieders van klimaatcompensatie en bijna even zo vele verschillende manieren van compensatie. Maar is deze aflaat moreel wel in orde? Ik betwijfel het.

In Liberty and Justice geeft politiek filosoof Brian Barry een overtuigend voorbeeld wat er mis is met compensatie:

We will all agree that doing harm is in general not cancelled out by doing good, and conversely that doing some good does not license one to do harm provided it does not exceed the amount of good. For example, if you paid for the realignments of a dangerous highway intersection and saved an average of two lives a year, that would not mean that you could shoot one motorist per year and simply reckon on coming out ahead.

Het gaat hier geeneens om een deontologisch argument dat het toebrengen van schade altijd verkeerd is. Ook een utilist die niets om rechten en plichten geeft, maar enkel het geluk of nut in de wereld wil maximaliseren, zal problemen hebben met deze vorm van compensatie.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Volgende