Wie zijn de klimaatcriminelen? Een korte serie over overheden, bedrijven en individuen.
In het vorige deel van deze serie over klimaatcriminelen besprak ik hoe overheden in interactie met bedrijven klimaatcriminaliteit plegen, door activiteiten die klimaatschade veroorzaken te initiëren of te faciliteren. Bedrijven kunnen daarnaast ook op zichzelf van klimaatcriminaliteit worden beschuldigd vanwege hun schadelijke activiteiten. Onlangs is uitgerekend dat honderd fossiele brandstofbedrijven verantwoordelijk zijn voor 70 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen sinds 1988.
Lawful but awful
Het grootste obstakel om bedrijven strafrechtelijk aan te pakken is dat veel van hun schadelijke activiteiten ‘lawful but awful’ zijn. De fossiele brandstofindustrie is natuurlijk grotendeels legaal, voor zover bedrijven zich houden aan uitstootnormen en milieuwetten. Er zijn strafbepalingen die strafrechtelijke vervolging mogelijk maken op grond van milieucriminaliteit die bijdraagt aan opwarming zoals het illegaal kappen van bossen of het overschrijden van uitstootnormen van broeikasgassen.
Vaker zijn wetten en beleidsmaatregelen die direct gericht zijn op het tegengaan van opwarming van niet-strafrechtelijke aard, zoals het invoeren van een CO2-belasting. Het sjoemelen met zo’n belasting zou natuurlijk wel als fraude kunnen worden vervolgd.
Vanuit groen-criminologisch oogpunt (pdf) maakt het echter niet uit of het gaat om legale activiteiten: op grond van het schadebeginsel kunnen klimaatschadelijke activiteiten toch als criminaliteit bestempeld worden. En omdat overheden geen striktere normen opleggen is sprake van ‘state-corporate crime’, schreef ik in het vorige deel: de overheid faciliteert of stimuleert dat bedrijven legaal broeikasgassen uitstoten die leiden tot opwarming.
Klimaatzaken
Bedrijven hebben echter evengoed zelf een verantwoordelijkheid om hun activiteiten te ontplooien op een manier die zo min mogelijk schade voor mens, milieu en planeet aanricht. Ze hoeven immers niet door te gaan met hun schadelijke activiteiten. In verschillende landen zijn burgers dan ook rechtszaken gestart tegen bedrijven. In Nederland is Shell gedagvaard door Milieudefensie, op grond van gebrekkige klimaatambitie en, net als in de klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat, mensenrechtenschending.
Interessant is dat soms ook overheden bedrijven civielrechtelijk aanklagen. In de V.S. voeren enkele steden en staten klimaatzaken tegen grote oliebedrijven waaronder Shell, BP, ExxonMobil en Chevron. Dat lukt niet altijd. De Amerikaanse federale rechter wees de claim van New York City op schadevergoeding af en oordeelde dat de nationale overheid verantwoordelijk is voor beleid rondom klimaatverandering. Het voorbeeld illustreert nogmaals waarom klimaatschadelijke activiteiten als ‘state-corporate’ criminaliteit gezien moeten worden.
Misleiding
Een andere grond waarop bedrijven beschuldigd kunnen worden van klimaatcriminaliteit is het verspreiden van desinformatie. Zo beïnvloeden zij al decennialang de publieke opinie, wat het klimaatbeleid en de energietransitie frustreert. In 2010 wierp klimaatwetenschapper Donald Brown in The Guardian de vraag op of misinformatie over klimaatwetenschap beschouwd moet worden als een misdaad tegen de menselijkheid. Aanleiding was een eerder stuk in de New York Times over hoe de fossiele industrie al decennialang twijfel probeert te zaaien over wetenschappelijke inzichten door zelf tegenonderzoek en websites met misinformatie te financieren. We hebben misschien nog geen woord voor dit soort criminaliteit, stelde Brown, maar het zou begrepen kunnen worden als een nieuw type misdaad tegen de menselijkheid (zie ook de discussie over ecocide in deel 1).
William Tucker, afgestudeerd als jurist en (destijds) werkzaam bij de Amerikaanse Environmental Protection Agency, hield in 2012 een pleidooi (op persoonlijke titel) voor criminalisering van klimaatontkenning. Hij stelde voor om fossiele-energiebedrijven aan te klagen voor fraude op basis van het feit dat zij het publiek misleidende informatie over de klimaatwetenschap voorschotelen. Vergelijk de misleiding van deze bedrijven met de misinformatie die de tabaksindustrie ooit verspreidde. Uiteindelijk is de tabaksindustrie aan banden gelegd, wat hoopvol stemt, hoewel het bij CO2-uitstoot wat moeilijker ligt vanwege de langere ‘causal chain’ tussen activiteiten en schade.
Overigens ontkenden de oliebedrijven recent voor de rechter dat zij klimaatverandering ontkennen. Het zal gezien de toenemende aandacht hiervoor steeds moelijker worden voor bedrijven om klimaatwetenschap te ontkennen, maar bedrijven zoals Shell blijven het publiek misleiden via de tactiek van ‘greenwashing’. Niet alleen proberen schadelijke bedrijven zich een groen imago aan te meten, ze proberen ook de verantwoordelijkheid voor opwarming en klimaatverandering bij de consument te leggen door deze te bewegen bewust te consumeren.
Over individuen als klimaatcriminelen gaat het laatste deel van de serie.
De volgende delen verschenen in deze serie:
Deel 1: Inleiding,
Deel 2: Overheden,
Deel 3: Bedrijven,
Deel 4: Individuen en conclusie
Reacties (6)
97-99% van de wetenschappers zou overtuigd zijn dat het de mens is die verantwoordelijk is voor de opwarming. Waarom dan deze vreemde campagne om ontkenners(1-3%) te willen criminaliseren? Denk je soms dat de ontkenners niet precies het zelfde kunnen proberen namelijk om iedereen die geen wetenschappers is het zwijgen op te leggen als niet ter zake deskundig? Heeft u nog nooit gehoord van wederkerigheid of van het bijbels gebod; Doe niet een ander aan wat u zelf niet aan gedaan wilt worden? Het debat dient gevoerd te worden met wetenschappelijke methoden. Bewijzen zijn voldoende mits die natuurlijk wel bestaan. Of zit hier de angel? Is het bewijs niet zo goed als wordt beweerd?
@1: Is dit een reactie op bovenstaand artikel (ik kan het me bijna niet voorstellen, want je reageert totaal niet op de inhoud daarvan), of heb je je reactie per ongeluk op de verkeerde plaats gezet?
Ik ben benieuwd.
Een deel van de Sargasso-redactie denkt nl. dat individuele acties om de CO2-uitstoot te verlagen contraproductief zijn. En als het geen effect sorteert om je individuele CO2-uitstoot te verlagen, dan is de CO2-uitstoot van individuen kennelijk geen groot probleem.
https://sargasso.nl/beste-klimaatontkenner/#comment-1040644
Ik vraag me af of deze discussie zo specifiek alleen over het klimaat moet gaan. Want er zijn wel andere thema’s (vooral in de VS) waar min of meer hetzelfde speelt: tabak, opioïden, of wapens bijvoorbeeld. Uiteindelijk draait het om de vraag in hoeverre bedrijven verantwoordelijk zijn voor schade die veroorzaakt wordt door hun producten of hun processen, en in hoeverre ze eerlijk moeten zijn over de kennis die ze daarover hebben. Ik zie geen reden om gevolgen voor het klimaat bij voorbaat anders te beoordelen dan bijvoorbeeld gezondheidsschade.
Ik ben het met Shell eens, de verantwoording ligt zeker bij de consument. Er wordt niemand verplicht olie, gas of kolen te gebruiken. Klimaatcriminelen? Dat zijn we allemaal.
@4 inderdaad ligt de verantwoordelijkheid deels bij bedrijven en is de situatie deels ook vergelijkbaar met andere thema’s, zeker de tabaksindustrie die jarenlang volhield dat passief roken niet schadelijk was (of dat dat niet wetenschappelijk bewezen was). Het gaat mijns inziens dan ook niet om gebrek aan wetenschappelijk bewijs waarom er in toenemende mate sprake is van het aanklagen van bedrijven, zoals @1 suggereert.
Veeleer gaat het er om dat een aantal bedrijven, met name in de olie, kolen en gassector, al decennia wisten van het probleem. Vaak ook al voordat James Hansen ruim 30 jaar geleden in de Amerikaanse senaat waarschuwde voor klimaatverandering. In plaats van haar activiteiten aanpassen of onderstrepen dat Hansen gelijk had heeft een deel van die bedrijven gekozen voor decennia van twijfel zaaien (onder eigen naam, maar veel vaker via brancheverenigingen of betalingen aan conservatieve denktanks zoals het Heartland Institute.