Tegendenkers | Niemand snapt het kapitalisme

Bewijst de economische crisis het ongelijk van het kapitalisme, zoals Denker des Vaderlands Hans Achterhuis beweert? Allerminst, vindt student Yernaz Ramautarsing. Ayn Rand (1905-1982), de in de VS populaire Joods-Amerikaans-Russische schrijfster, was in Nederland tot een paar jaar geleden een vergeten filosofe. Het was Denker des Vaderlands Hans Achterhuis die haar herintroduceerde in het academische debat door haar te beschuldigen van het veroorzaken van de huidige financiële crisis. Dat deed hij in zijn boek 'De utopie van de vrije markt' (2010), waarvan dertigduizend exemplaren verkocht zijn. Hoe is dit verkoopsucces te verklaren? De sleutel is níet de onbekende Ayn Rand, maar Alan Greenspan, voormalig voorzitter van de Federal Reserve (Fed), het stelsel van Amerikaanse centrale banken. Hij is volgens Achterhuis verantwoordelijk voor onze financiële crisis en tevens de belangrijkste intellectuele volgeling van Ayn Rand. In zijn jongere jaren was Alan Greenspan een leerling van Ayn Rand en behoorde hij tot haar intieme kring. In die tijd ontwikkelde Greenspan zijn visie op de economie; in 1965 leverde hij een bijdrage aan het boek 'Capitalism: The Unknown Ideal' van Ayn Rand. Daarin schrijft hij over de Fed hoe dit instituut ingegrepen had tijdens de crisisjaren dertig: het had geld de economie ingepompt en zo speculatieve investeringen aangewakkerd. Deze inmenging verstoorde het evenwicht op de markt. Dit leidde uiteindelijk tot gebrek aan vertrouwen onder handelaren. Greenspan: 'Het resultaat was het ineenstorten van de Amerikaanse economie.'

Foto: DonkeyHotey (cc)

Tegendenkers | Kapitalisme: verraden ideaal?

OPINIE - De hogepriesteres van het kapitalisme, Ayn Rand, en haar trouwe volgeling Alan Greenspan creëerden een utopie die onhoudbaar bleek.

Wat bepaalde de invloed van filosofe Ayn Rand op econoom Alan Greenspan? Bij het debat daarover zijn drie uitgangspunten fundamenteel. In de eerste plaats gaat een bekende sociologische wetmatigheid op over sektes of kleine groepen die pretenderen een absolute waarheid in pacht te hebben. Daarin komen vaak spanningen voor, gevolgd door uitstotingen van leden.

Mooi voorbeeld: de objectivisten, aanhangers van de filosofie van Ayn Rand. Zowel tijdens haar leven als na haar dood, werd er heftig gestreden over de ware leer. De meest spectaculaire breuk in de groep jonge bewonderaars die zij om zich heen verzamelde (en die, wonderlijk genoeg gezien haar nadruk op het belang van het individu, The Collective heette), was met Nathaniel Branden. Deze psycholoog was officieel de belangrijkste vertegenwoordiger van het objectivisme naar de buitenwereld, en stond bekend als de door haarzelf aangewezen opvolger van Rand. De groepsleden wisten niet dat hij, ondanks het grote leeftijdsverschil, in het geheim ook haar minnaar was.

Toen uitkwam dat Branden de voorkeur aan een jongere vrouw had gegeven, werd hij op staande voet door Rand geëxcommuniceerd. In veelvoud ging er een officiële verklaring uit dat hij een verrader van de leer was en dat hij niet meer namens de beweging mocht spreken. Iedere objectivist moest zich voortaan van contacten met Branden onthouden. Een van de eersten die, zonder enig nader onderzoek, de publieke verklaring blind ondertekenden, was Alan Greenspan.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Earth is f*cked, more or less

Het kapitalistische systeem dwingt korte termijn handelen af en daarom zullen zelfs de oplossingen voor milieu-problemen korte-termijn oplossingen zijn en dus op de lange-termijn mislukken. Dit stelt Brad Werner onderzoeker Complexe Systemen aan de University of California. De enige oplossing? Rebellie, aldus Werner.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

minimax | Bankiers

MINIMAX - Joris Luyendijk legde een aantal weken geleden in Tegenlicht uit dat veel van de moderne bankiers die hij bestudeerde voor zijn blog op The Guardian psychopaten zijn. Of autisten. Het ging over een bepaald type bankier. Het type dat geen idee heeft hoe mensen in elkaar zitten. Cijferfreaks die in andere tijden op de brandstapel geëindigd waren. En nu de dienst uitmaken. Revenge of the nerds.

Een wetenschapper liet zien dat sommige bankiers langere ringvingers dan middelvingers hebben. Of langere wijsvingers. Of ging dat niet over bankiers maar over autisten? De precieze reden van het fragment ontging mij. Maar de boodschap was duidelijk: de top van de financiële wereld bestond uit Patrick Batemannen. Ze praatten over miljoenen alsof het Monopoly-geld was. Totaal van de wereld losgezongen. In een ander programma had ik al gezien: hoe hoger de bonus, hoe groter de teleurstelling. Het is altijd te weinig. Probleem is ook dat er geen malus tegenover de bonus staat. Als je het slecht doet, wordt het geld dat je al hebt verdiend niet teruggepakt.

Een week eerder las ik in Trouw een interview met de Amerikaanse econome Deirdre McClosky. Zij noemde kapitalisme een vorm van liefde.

Foto: copyright ok. Gecheckt 28-02-2022

De antikapitalistische Olympische Spelen

Zijn de Olympische Spelen op te vatten als een voorbeeld van antikapitalistische maatschappijkritiek?

Nu de Olympische Spelen van 2012 zijn afgelopen, is het weer eens duidelijk geworden dat topsport een bijzonder grote publiekstrekker is. Het staat buiten kijf dat honderden miljoenen (miljarden?) mensen op zijn minst een deel van de Spelen op de televisie of anderszins hebben bekeken. Waar komt deze aantrekkingskracht vandaan? Misschien ligt het antwoord op deze vraag wel besloten in het gegeven dat de Olympische Spelen (wanneer de organiserende instanties buiten beschouwing worden gelaten) een impliciete kritiek vormen op het kapitalistische keurslijf waarin een groot deel van ons dagelijks leven zich afspeelt.

Voor de meesten van ons is werk repetitief en weinig opwindend. Een niet onaanzienlijk deel van de werkweek wordt doorgaans gespendeerd aan het aftellen tot vrijdagmiddag. Wij werken dan ook in hoofdzaak om geld te verdienen en niet voor onze lol. Voor olympische atleten werkt het anders. Zwemster Ranomi Kromowidjojo lag niet jarenlang iedere ochtend op een onchristelijk uur in het zwembad om er financieel beter van te worden. Weliswaar levert een gouden olympische medaille het nodige op, maar er zijn talloze efficiëntere manieren om een goede boterham te verdienen. We kunnen er dus veilig vanuit gaan dat financieel gewin hooguit een nevenproduct en zeker niet het hoofddoel was van Kromowidjojo’s inspanningen.

Zodoende is voor olympische atleten (en voor snelwandelaars en luchtgeweerschutters is dit zéker het geval) persoonlijke, innerlijke uitnemendheid het streefdoel. Uiterlijke zaken zoals geld, maar ook roem, komen ver daarachter.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zomercollege: de gestage economische teloorgang van het Westen

Jon Moynihan is uitvoerend voorzitter van de PA Consulting Group, een internationaal adviesbureau op het gebied van alle aspecten van IT, management en innovatie in werkelijk alle sectoren van overheid en bedrijfsleven; of het nu zakelijke en financiële dienstverlening betreft, industrie en logistiek, of (semi-)overheid en de nutssector.

AP’s paradepaardjes draaien om kostenbesparing en efficiëntie. Het stemt dan ook weinig hoopgevend dat Moynihan in een uitvoerige powerpointpresentatie voor de London School of Economics eerder dit jaar, voorspelde dat het Westen gedoemd is achteruit te blijven kachelen terwijl opkomende industriën als China, India en Brazilië het stokje van het economisch wereldleiderschap langzaam maar zeker over zullen nemen.

Kort en goed: we zijn flink de klos, en in zijn lezing legt Moynihan uit waarom. De globalisering doet ons de das om. Onze levensstandaard en lonen liggen te hoog in vergelijking met de rest van de wereld; de inkomensongelijkheid is te groot en er is derhalve niets dat de Chinezen of Brazilianen niet goedkoper kunnen doen. Gevolg: het massaal wegspoelen van banen naar lagelonenlanden. Begon dat met ongeschoolde arbeid, inmiddels kunnen landen als China, Taiwan, Korea en Brazilië goedkoper elektronica en auto’s maken dan Europese of Amerikaanse landen.

Foto: Foto Wikipedia copyright ok. Gecheckt 22-09-2022

Aasgierkapitalisme (deel 2)

Als je je huis gedwongen moet verkopen ben je de sjaak. Volgens onderzoek van de Erasmus Universiteit brengt het gemiddeld 37% minder op dan op de executiemarkt. Op een huis van 270.000 euro is dat dus een ton. De redenen: banken willen overhaast van de panden af en de executiemarkt is ondoorzichtig en moeilijk toegankelijk. Eind 2011 legde de NMa ook nog eens een boete op aan 14 huizenhandelaren omdat ze de prijzen op executieveilingen kunstmatig laag hielden.

Een van deze aasgieren zagen we in de uitzending van Zembla van 24 februari jl. Hij banjerde doodleuk door het huis van een gezin met drie kinderen dat wanhopig aan het vechten was tegen executieverkoop – iets dat hen meer dan een halve ton aan restschuld zou opleveren. Op de opmerking van de Zembla-reporter dat zijn winst het verlies is van het gedupeerde gezin, antwoordde de opkoper: “Maar dat is alle handel natuurlijk, he?”.

En nu blijkt er nog een speler te zijn die de gedupeerde ex-huiseigenaar een poot uitdraait: de notaris. Alleen de notaris is bevoegd een executieveiling te organiseren, en deze mag sinds 1999 zelf zijn vergoeding bepalen. En dat doet hij dan ook: uit onderzoek van de Vereniging Eigen Huis (VEH) blijkt o.a. dat veilingnotarissen nog al eens de volledige kosten van een executieveiling, waar meerdere panden onder de hamer gaan, doorberekenen aan elke afzonderlijke koper. De VEH noemt een voorbeeld van een notaris die de €1.350 die hij aan totale kosten had voor een veiling van 21 huizen – denk aan zaalhuur, advertentie en afslager – in zijn geheel in rekening bracht bij elk van 21 kopers.

Foto: copyright ok. Gecheckt 25-09-2022

Het Snelle Geld

KIJKTIP – Het Snelle Geld is het debuut van Jort Kelder bij de VPRO. Het Snelle Geld is een programma over de geschiedenis van 25 jaar Hollands kapitalisme, van 1987 tot nu. Het verhaal wordt verteld aan de hand van persoonlijke getuigenissen en observaties van Jort Kelder en van hoofd- en bijfiguren, die beeldbepalend zijn voor de betreffende periode.

Donderdagavond 12 april om 22.15 uur op Ned. 1. Hier alvast de 6 minuten versie: FILMPJE!

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Vorige Volgende