Geschiedenis schrijven

Het is derde kerstdag en wie dit jaar nog geschiedenis wil schrijven, moet opschieten. De laatste dagen van het jaar zitten er bijna op. Geen nood: in 2019 kan uw idee voorgoed op een prominente plaats in de historische analen worden gezet. Het gekke is dat de laatste dag van dit jaar, volgens mijn agenda-app, in week 1 van het nieuwe jaar valt. En dat wordt een grijze dag, zo te zien. Dit jaar gaat nog sneller voorbij dan ik dacht. Ik zie tenminste nergens staan dat week 52 acht dagen telt. December wordt door nogal wat mensen als druk ervaren, hetgeen versterkt zou worden door al die feestdagen. Al die feestdagen? Het is maar goed dat niet iedereen voor elke religieuze gedenkdag en nationale feest-of herdenkingsdag vrij krijgt. Zou iedereen ook alle internationale en nationale themadagen vrij nemen, dan ligt gans de wereld het hele jaar op zijn gat.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dit jaar veel vrijdagen de dertiende

DATA - Nieuwjaarsdag viel dit jaar op een zondag, dus vandaag is het vrijdag de dertiende. Dit jaar hebben we ook in april en juli een vrijdag de dertiende (en een zondag de eerste). Per jaar is het maximaal drie keer vrijdag de dertiende. Mensen die in het ongeluk van deze dag geloven, kunnen hun borst dit jaar nat maken.

Onze kalender heeft een cyclus van 400 jaar. Maar daarbinnen vallen weer cycli van 28 jaar die onderbroken wordt als er een eeuwwisseling plaatsvindt die deelbaar is door 400. Dat komt niet zo vaak voor, dus voor het gemak ga ik hier uit van een cyclus van 28 jaar.

Als je de cyclus telt vanaf 2001 (het jaar 2000 onderbrak de vorige cyclus van 28 jaar omdat dit jaar deelbaar is door 400) tot 2028 lees je in de tabel hieronder af in welke maanden van welk jaar het vrijdag de dertiende is. Dit jaar is dat drie keer het geval. Toch tamelijk uniek, want dat is slechts vier keer per cyclus het geval.

Overigens is de kans dat de dertiende op een vrijdag valt het grootst. Er is slechts een klein verschil met de andere dagen, maar toch het grootst. In 400 jaar passeren 4800 maanden de revue, 4800 keer is er dus een ‘dertiende’ van een maand. De verdeling van de ‘dertienden’ over de dagen van de week is als volgt:

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Eight Days A Week

Waarom heeft een week eigenlijk 7 dagen?
Sommige dingen lijken zo voor de hand liggend dat je er eigenlijk nooit bij stil staat, zeker iedereen die is opgegroeid in de dominante Joods-Christelijk traditie. De bijbelse God was immers zes dagen druk doende met de schepping. Dan, in genesis 2:2: “Op de zevende dag had God zijn werk voltooid, op die dag rustte hij van het werk dat hij gedaan had. God zegende de zevende dag en verklaarde die heilig, want op die dag rustte hij van heel zijn scheppingswerk.” Ook in de tien geboden in Exodus is trouwens een duidelijke verwijzing terug te vinden naar de sabbat als rustdag.

Toch is deze verklaring verre van bevredigend en dat niet alleen omdat het bijbelse verhaal allegorisch van aard is. Het verklaart de 7-daagse week vanuit een verzonnen scheppingsverhaal, terwijl de bijbelse week, zoals veel meer joodse culturele elementen, historisch gezien gewoon terug grijpt op de veel oudere Soemerische week. Deze werd ingesteld door de Soemerische heerser Shulgi (2094-2047 v.C.).

De zogenaamde Umma kalender verspreidde zich via de latere Babylonische kalender door heel Mesopotamië en de Levant. De zon (Utu), maan (Nanna) en de vijf zichtbare planeten aan de nachtelijke hemel Mercurius (Enki), Venus (Inanna), Mars (Gugalanna), Saturnus (Ninurta) en Jupiter (Enlil) zouden als inspiratie hebben gediend voor een zevendaagse week. Zeven is dus wellicht toeval: als ook de buitenplaneten zichtbaar waren geweest, hadden we volgens deze logica een week met meer dan zeven dagen gehad. Ook de oude Grieken namen deze indeling over.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Rekenkunst uit het Jaar Nul

Hoe is het mogelijk dat het vermeende geboortejaar van een bijbels personage genaamd Jezus van Nazareth ruim 2 millennia later nog steeds gebruikt wordt als ijkpunt voor de westerse jaartelling; en daarmee voor die van de hele moderne wereld? (Merkwaardig genoeg ook door overtuigde atheïsten!) Het lijkt een harnekkige erfenis uit de vroege Middeleeuwen.

Beda Venerabilis //afb: wikimedia commons

Onze van oorsprong Romeins-christelijke jaartelling werd pas in 525 opgesteld door de Scytische monnik Dionysius Exiguus. Tot dan toe werden jaren gedateerd aan de hand van de consuls die regeerden over Het Eeuwige Rome, hoewel jaartallen soms ook werden berekend als de tijdsduur die verlopen was sinds de stichting van de stad – ab urbe condita – in 753 v. C. De telling van Dionysus Exiguus raakte overigens pas echt in zwang nadat de Engelse monnik Beda Venerabilis, de eerbiedwaardige Bede (672-735), rond 731 zijn zeer invloedrijke Historia ecclesiastica gentis Anglorum uitbracht.

De concurrerende islamitische kalender heeft als begindatum gekozen voor 16 juli 622, ná Christus uiteraard. Dit is overigens niet de geboortedag van de belangrijkste profeet van de islam; Mohammed werd namelijk geboren rond 570. Het is wel het jaartal van diens gedwongen migratie vanuit Mekka naar de stad Yathrib, het latere Medina. Deze veelbewogen reis, de hidjra, vormt al sinds 638 het ijkpunt voor de islamitische jaartelling. Jaartallen worden analoog aan Anno Domini, gedateerd met het gelatiniseerde achtervoegsel AH (Anno Hedgira).