Friesland Archives

Foto: Detail uit het Fivelgoër en Oldambtster landrecht landrecht copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

Kunst op Zondag | Friese Vikingen

3 november 2019 , 08:00 , door Jona Lendering

In het Fries Museum in Leeuwarden is momenteel een expositie over het Noord-Nederlands kustgebied in de Vroege Middeleeuwen, “Wij Vikingen”. De boodschap is simpel samen te vatten: de Noormannen hebben in de negende eeuw behoorlijk huis gehouden in de Lage Landen, maar er waren mensen in wat nu Friesland en Groningen heet die zich bij de plunderaars aansloten en meededen. Friese Vikingen dus.

Het bewijs voor die stelling valt archeologisch moeilijk te leveren. Je kunt natuurlijk het skelet van een slachtoffer tonen, maar de dode zal je niet melden wie hem heeft vermoord. Het bewijs dat er Friese Vikingen waren, zal moeten komen uit de geschreven bronnen. Die vermelden echter alleen dát de Noormannen tekeer zijn gegaan op deze of gene plaats. Of het Noren of Denen waren, staat er niet bij. Laat staan dat erbij staat of het Friezen waren, dus mensen uit het gebied van Vlaanderen tot Noord-Duitsland. Gelukkig bieden de Friese rechtsteksten aanwijzingen en nog gelukkiger is dat het Fries Museum de manuscripten ook toont.

Het slachtoffer van een Vikingaanval op Zutphen (882)

Middeleeuws recht

Een van de cruciale passages komt uit het Fivelgoër en Oldambtster landrecht, dat ooit heeft gegolden in wat nu de provincie Groningen is. Hieronder de passage die u ziet op de foto boven dit stukje.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Waan van de dag

PVV-fractieleider Hiemstra (Friesland) stapt op

24 oktober 2011 , 11:54 , door Dimitri Tokmetzis

PVV-fractieleider Hiemstra (Friesland) stapt op

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Een Friese Sinterklaas

18 februari 2019 , 15:30 , door Hans Overduin

ACHTERGROND - Wie dacht dat wij op 6 december 2018 weer voor een jaar verlost waren van de goedheiligman en zijn wel of juist niet discutabele begeleiders, heeft het helaas mis. Nu zijn Friezen nogal eigenzinnig, een vaststelling die zo cliché is dat het niet of nauwelijks nog opgevat kan worden als een belediging of compliment, maar het feit dat er precies in het midden van deze provincie een dorpje ligt dat jaarlijks op 21 februari Sinterklaasavond viert, is een opvallende illustratie.

Nu ligt de zaak, zoals te verwachten, minder eenvoudig dan het op het eerste gezicht lijkt. In de eerste plaats gaat het hier om een syncretisme van twee feestdagen: de verjaardag van Sinterklaas en de naamdag van Petrus (22 februari), één van de bekendste discipelen van Jezus van Nazareth, in Nederlandstalige streken beter bekend onder de naam Sint-Pieter. Zijn feestdag wordt vanouds gezien als het begin van de lente, dus wie hier alweer vruchtbaarheidsriten ruikt, ruikt niet verkeerd. Hiernaast is deze feestdag niet alleen zuivere folklore maar deels ook ‘invented tradition’, althans in Ons Dorp. Aan het einde van de negentiende eeuw was de viering van de feestdag ingezakt en de leidster van de plaatselijke Nutsbewaarschool (kleuterschool), juf Riek Jansen (1879-1969), besloot met de nodige aanpassingen het feest rond 1900 nieuw leven in te blazen.

Foto: camping-987707_1280_pixabay

Een echt deeleconomie

24 september 2018 , 08:00 , door Karin van der Stoop

COLUMN - Vorig weekend gingen we op bezoek bij vrienden op een camping in Friesland. De gastheer en -vrouw reden met ons mee. Onderweg belde zij alvast met de receptie om te vragen hoe ze ons als gasten moest aanmelden. Ik begreep het daarop volgende gesprek niet helemaal. Blijkbaar hing dat aanmeldproces af van wie er op dat moment zat, de ene was heel streng en de ander heel makkelijk. Nou kon ik me nog voorstellen dat er heel wat personeelsverloop is op zo’n camping, maar niet dat zo’n proces telkens anders kon gaan.

Bij aankomst werd het duidelijk; het waren de camping-gangers zelf die de receptie bemanden. Om de beurt namen ze een week voor hun rekening. Ook de wc’s werden in roosterdiensten door de mensen zelf schoongemaakt. En brandschoon mag ik wel zeggen. De opgehangen lijsten waren netjes ingevuld met naam en tijdstip, heel professioneel. Even later zag ik een vrouw met een schepnetje het zwembad onder handen nemen. Het hele park zag er prachtig aangeharkt uit.

Dit leek wel een echte deeleconomie. Er is geen centrale beheerder; ze doen alles zelf. De grond is in eigendom van allen, het sta-geld per jaar maar 800 euro. Dat je nog naar beneden kan werken in het voorjaar, als er werkzaterdagen zijn waarop onderhoud wordt gepleegd. De caravans kunnen in de winter gewoon blijven staan.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: De eerste pagina van het Oera Linda Boek (Tresoar, Leeuwarden) copyright ok. Gecheckt 01-03-2022

Het Oera Linda Boek

23 juli 2018 , 15:30 , door Jona Lendering

ACHTERGROND - Omdat de goede Hans Overduin, die u elke week trakteert op een verhaal over volkscultuur, op vakantie is, neem ik het vandaag over. En omdat ik een pseudo-Hans ben, doe ik een stukje pseudo-geschiedenis: het Oera Linda Boek.

Ons verhaal begint in 1867, toen een onderwijzer uit Harlingen, Jan Frederik Jansen, de Friese archivaris Eelco Verwijs attendeerde op de familiestukken van Cornelis over de Linden, een timmerman uit Den Helder. Verwijs reisde de Zuiderzee over om Over de Linden te spreken en was enthousiast, want deze tekst beschreef de alleroudste geschiedenis van de Friezen. De Grieken hadden een Ilias, de Indiërs een Mahabharata, de Ieren de gedichten van Ossian en de Duitsers een Nibelungenlied – en de Friezen hadden nu het Oera Linda Boek. Je zou verwachten dat Verwijs door roeien en ruiten zou gaan om het uit te geven, maar hij deed niets en droeg het over aan Johan Winkler (een later beroemd geworden dialectoloog). Die vond het maar verdacht en zijn oordeel is verrassend actueel: een oudheidkundige vondst zonder geldige provenance kan een vervalsing zijn en verdient geen aandacht. Hierbij had het kunnen blijven. Helaas bleef het er niet bij. Er zou nog een dode vallen door het Oera Linda Boek.

Foto: --Tico-- (cc)

Nooit meer kievitseieren rapen

8 februari 2015 , 14:00 , door Loekie

COLUMN - Opnieuw moet een stokoude traditie het veld ruimen. Een traditie die zelfs ouder is dan de Elfstedentocht. Het kievitseieren rapen oftewel ljipaaisykjen in het Fries. Het rapen van de eieren is niet echt bevorderlijk voor het voortbestaan van deze zeldzame weidevogel. De kievit heeft het door de intensivering van de landbouw, het verdwijnen van broedgebieden door verstedelijking en het eetgedrag van de Fransen, die maar al te graag een malse kievit naar binnen slurpen, al moeilijk genoeg. En staat in veel Europese landen op de lijst van bedreigde diersoorten. Daar komt nog eens bij dat uit de vroeg in het jaar gelegde kievitseieren vaak wat grotere en zwaardere jongeren komen met een hogere overlevingskans. Laten de eierrapers nu net deze eieren uit het nest jatten. Het zou verboden moeten worden.

Dat is dan ook precies wat de Raad van State onlangs deed: een verbod uitvaardigen op het rapen van kievitseieren in Friesland. Dit tot groot verdriet van de Bond Friese Vogelwachten (BFVW), die zich juist sterk maakt voor het handhaven van de cultuurhistorische traditie van het eierrapen. In de rest van ons land is het rapen al heel lang via artikel 12 van de Flora- en Faunawet verboden. In 2013 kreeg de BFVW van de provincie Friesland nog ontheffing van dit verbod, waardoor het rapen van ruim zesduizend eieren tussen 1 maart en 1 april werd toegestaan voor een periode van drie jaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Y♥YNTL (cc)

Niet Athene of Rome, maar Friesland is de bakermat van de moderne beschaving

8 december 2014 , 19:00 , door Loekie

De geschiedenis van de donkere middeleeuwen is aan herijking toe. Volgens de Britse historicus Michael Pye is niet de Middellandse Zee, maar de Noordzee de kraamkamer van onze moderne wereld. Het waren vooral de Friezen die gedurende de achtste en negende eeuw de economische touwtjes stevig in handen hadden.

Door buitenstaanders vaak omschreven als zompige provincialen, die als vissen in het water leefden en vrijwel uitsluitend per boot reisden, maar in werkelijkheid heer en meester in de wijnhandel, textiel en mode. Magna Frisia strekte zich langs de Noordzeekust uit van het Vlaamse Zwin tot de Duitse Wezer. Zelfs in het oosten van Engeland en het Noorse Kaupang zijn restanten van de Friese beschaving gevonden.

De Friezen herontdekten de vaarroutes over de Noordzee, stichtten steden die al opbloeiden toen het Romeinse Rijk in verval raakte en dreven overal waar ze kwamen handel. Het waren de Friezen die een in onbruik geraakt ruilmiddel nieuw leven inbliezen: muntgeld, zilveren deniers.

Het gebruik van muntgeld als betaalmiddel bracht boekhoudkundige technieken als kredietverschaffing en aandelen met zich mee. Ook een op feiten en bewijs gebaseerde rechtspraak deed zijn intrede om handelsconflicten te beslechten. Omdat de Friese handelaren vaak van huis waren en hun vrouwen dan thuis de boel bestierden stonden de Friezen volgens Pye aan de wieg van het feminisme.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Elfstedentocht: cijfers, feiten en weetjes

13 februari 2012 , 10:00 , door de Redactie

DATA - Helaas, het leek zo hoopvol, maar toch geen zestiende elfstedentocht dit jaar. De dooi zet nu definitief door.
15 jaar wachten maakte iedereen onrustig. Ook deze redactie. Dus waren we aan het datavergaren geslagen. Woensdagavond was de neiging dan ook groot om alle bitjes in het wak bij Balk te kieperen.
Maar dat is zonde van al het werk. Dus bij deze alsnog allerlei interessante zaken over de elfstedentochten op een rij.

De oudst bekende melding over iemand die alle elf steden schaatsend af ging op één dag stamt uit 1763. Wij beperken ons tot de edities vanaf 1909.

Laten we beginnen met de route van ongeveer 200 kilometer:

Foto: Wikimedia Commons

Uiteraard zijn hier varianten op. Door slechte kwaliteit van het ijs op sommige plaatsen zijn er regelmatig omleidingsroutes geweest, bijvoorbeeld over het IJsselmeer.

De rijders
Vanaf 1909 was het een wedstrijd, ook al mocht het niet zo heten in het eerste jaar.
De eindstreep halen was ook voor wedstrijdrijders vaak een hele opgave. Maar “gekwalificeerd” de eindstreep halen nog meer.
Afhankelijk van het jaar moest je binnen 2 uur na de eerste tijd binnen komen of later binnen 1/5 van de eerste tijd. In onderstaand overzicht zijn die regels toegepast (met terugwerkende kracht voor de eerste paar edities):

Ook schrijven voor Sargasso?

Mededeling

Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zomerserie | Op de bres voor het Fries

10 augustus 2011 , 16:00 , door Gastauteur

Sargasso duikt deze zomer in de letteren en bezoekt kleine literaire musea in Nederland en daarbuiten. Vandaag een bijdrage over het Simke Kloostermanhûs door Hanny Wentink.

Aan de doorgaande weg van Leeuwarden naar Buitenpost ligt ter hoogte van het plaatsje Twijzel het huis waar de Friese schrijfster Simke Kloosterman woonde. Het is waarschijnlijk het kleinste literaire museum in Friesland. Simke Kloosterman was de eerste vrouw die een volledige, Friese roman schreef en maakte zich met ‘Jongfryske Mienskip’(geuzennaam: Jongfriezen) sterk voor het behoud en de ontwikkeling van de Friese taal en literatuur.

Wie was Simke Kloosterman?
Simke Kloosterman werd op 25 november 1876 geboren als enig kind van de Friese dichter Jan Ritskes Kloosterman en diens vrouw Trijntje Jans Beintema. Ze kreeg – heel vooruitstrevend in die tijd – een gedegen opleiding. Na de Hofschool in Leeuwarden volgde ze particulier voortgezet onderwijs in Groningen. Haar opleiding voltooide ze op kostschool in Wijk bij Duurstede.

Simke Kloosterman bleef haar hele leven ongehuwd. Het fortuin van haar vader, erfgenaam uit een rijk boerengeslacht, zorgde ervoor dat zij haar leven kon wijden aan het schrijverschap. Schrijver Douwe Kalma (oprichter van de Jongfriezen en korte tijd haar verloofde) en kunstenaar Ids Wiersma kon ze tot haar beste vrienden rekenen.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.