Kunst op Zondag stoeit met de muzen

VERSLAG - In de bossen van het Friese Oranjewoud ligt Museum Belvédère. In de ‘zomer van Jeanne’ staan hier de Parijse jaren van Jeanne Bieruma Oosting centraal. Kunst op Zondag bezocht ‘stoeien met de muzen’ en stond oog in oog met de serie Chairs uit 1931. Een serie litho’s die alleen in 1934 in ons land te zien was en toen als vrouw onvriendelijk werd beoordeeld. Deze zomer zijn de musea in Nederland klaar voor het hele oeuvre van Oosting. Tot en met 21 augustus 2022 kun je zelf stoeien met de muzen in het paradys.

Zomer van Jeanne

2022 is de zomer van schilder Jeanne Bieruma Oosting (1898-1994). Biograaf Jolande Withuis gaf met haar biografie van de kunstenaar het startsein voor een museale zomer voor deze vergeten schilder. Tijdens haar lange leven vond de ene criticus Oosting’s werk te mannelijk, de andere jury beoordeelde het juist typisch vrouwelijk. Oosting had zelf lak aan dit soort typeringen. Zij ging gewoon haar gang, ze schilderde bijna haar hele leven omdat ze niet anders kon én niet anders wilde. Haar Parijse werk (1929-1940) is heel koel in ons land ontvangen.

Chairs nu te zien

Toen de serie Chairs in 1934 hier te zien was, werd het beoordeeld als vrouwonvriendelijk. Uitgever, dichter-schrijver Valentin Bresle sprak waarschuwende woorden als een verzamelaar de litho’s wilde kopen: “Onder de ‘viriele’ kracht van Oostings stevige lijnen ging een vrouw schuil, met een ‘delicate ziel en een frank en vrij hart’. Met haar vertoon van artistieke kundigheid kon zij zich wel enige ‘stoutmoedigheid’ permitteren, hoopte hij.” (p. 31 Stoeien met de muzen, Susan van den Berg (2022)). Grafiekportfolio’s als Chairs werden in die tijd gekocht door verzamelaars die de platen in de beslotenheid van hun eigen huis bekeken.

Nu is het zover, de musea zijn er nu blijkbaar klaar voor om de tien litho’s van Chairs (vlees/lichamen) met het publiek te delen. Museum Belvédère heeft vier kabinetten ingericht met deze serie en nog ander werk van Oosting.

Slaapkamerscènes

In Parijs, toen het mekka van de moderne kunst, kwam Jeanne in aanraking met een antiburgerlijke sfeer. In de Franse hoofdstad moest je als kunstenaar zijn, daar vond je inspiratie. Jeanne had na alle beperkingen die ze in Nederland had ervaren een grote honger naar vrijheid. In Parijs was de vrije seksualiteit, ook voor vrouwen, een onderdeel van het kunstenaars leven als bohemien. De jonge Oosting liet zich in haar zoektocht naar het echte leven, niet beperken door de regels in haar geboortemilieu. Jeanne Oosting zocht de vrouwen op in hun slaap- en hotelkamers en tekende ze naakt of halfnaakt. Alle tien werken zijn 39 bij 29 centimeter, uitgevoerd in zwarte lijnen met elk één andere steunkleur.

Jeanne Oosting in Friesland

Een tweede thema in deze expositie zijn de Friese werken van Oosting, zoals sfeerbeelden uit de haven van Lemmer. Het zijn voorbeelden van vroeg werk zoals de olieverfschilderijen van de haven van Lemmer (1916) en vissersboten in Lemmer (1920). In 1925 schildert ze Rinsma State, het landhuis van haar familie in het Friese Driesum. De jonge Jeanne logeerde hier regelmatig. Het doek ‘Friese begrafenis’ (zonder jaartal) laat een donker interieur van een kerk zien met centraal in het werk de kist bedekt met een rode doek met daarop witte bloemen. In 1956 schildert Oosting de Friese voetballer Abel Lenstra in actie met de bal. Daarnaast zal ze na terugkomst uit Parijs (1940) regelmatig een Fries tafereel als thema nemen voor een tekening, litho, aquarel of schilderij. Landgoed Lauswolt en het interieur van het laatste huis waar haar moeder woonde, zie je steeds weer terug.

Jeanne Bieruma Oosting, Stoeien met de muzen is nog tot en met 21 augustus 2022 te zien in Museum Belvédère.

Conservator Susan van den Berg en biograaf Jolande Withuis hebben samen een informatieve en lezenswaardige catalogus gemaakt. Deze 62-pagina tellende publicatie met veel afbeeldingen is voor  € 15 te koop in de museumwinkel en hier online.

Combineer de muzen met het Paradys

Oranjewoud is onderdeel van de Friese Wouden. Het museum ligt op het terrein van het kunstproject Paradys. Voor Arcadia Friesland heeft artistiek leider Hans den Hartog Jager 15 internationale topkunstenaars uitgenodigd om nieuw werk te maken. De artiesten moesten zich laten inspireren door de omgeving en de rijke geschiedenis van Oranjewoud. Voor de rest was alles mogelijk: van kritisch commentaar op de buitenwereld en de macht die deze plek heeft geschapen tot pogingen om een plek als Oranjewoud nog mooier, nog paradijselijker te maken.

In Paradys vind je werk van Marianna Simnett, Charles Avery, Mercedes Azpilicueta, Diana Scherer, Erik van Lieshout, Augustas Serapinas, Isa van Lier, Louis Le Roy, Kasper Bosmans,  CATPC / Athanas Kindendie, Jakob Kudsk Steensen, Alexandra Pirici, Em’kal Eyongakpa, Gregor Schneider en Alicja Kwade.

Lees hier ook

• Kunst op Zondag verkent Arcadia Friesland
• Jeanne Bieruma in Museum STAAL in Almen.
• De zomer van Jeanne begint in Zutphen.

 

© foto’s en tekst Wilma Lankhorst
© gebruik van de foto’s met dank aan en met goedkeuring van de genoemde musea en kunstenaars.