De Eurozone functioneert niet lekker, en politici blijven maar doormodderen. De burger snapt het beleid daardoor niet en kiest voor nationaal-populisten. Wat te doen? De taal is wijs. Kiezers zijn verongelijkt, want ongelijk gemaakt, daarover boos. De economen weten van stagnatie in lonen en koopkracht, die al decennia duurt. De oplossing: eerst vrouwen de arbeidsmarkt op sturen, vervolgens schulden maken, nu de ‘race to the bottom’ en verdergaande flexibilisering op de arbeidsmarkt. Maar dat interesseert economen. Politicologen worden onrustig van politieke onvrede. Mensen willen dat er voldoende aandacht in het systeem is voor hun belangen. Als dat gevoel er niet is, heeft ‘het systeem’ een probleem. Populistisch sentiment noemen we dat, afkeer van het systeem. Vaak wordt dat uitgedrukt in referenda.
INTERVIEW - Joseph Stiglitz (de Nobelprijswinnende econoom) meent dat de Euro aan het falen is; in plaats van de EU tot een hechtere eenheid te maken haar juist aan het verscheuren is; en dat de Eurozone (in elk geval in zijn huidige vorm) geen lang leven meer beschoren is.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
De Griekse crisis gaat nu nog over maar één ding: gezichtsverlies. De schoolmeester heeft het stoute jongetje in de klas zo vaak de duimschroeven aangedraaid, dat er geen weg meer terug is. De schoolmeester gelooft er heilig in dat enig mededogen nu ten koste van zijn gezag zal gaan.
Het gezicht wordt echter zwaar overschat als primair kenmerk van iemands wezen, van iemands identiteit en derhalve ook van iemands imago. De kleren, zelfs die van de keizer, de houding, de lichaamstaal zijn even wezenlijk. Er is, als iemand zijn gezicht verliest, dus nog geen man overboord. (Hoe dat bij vrouwen werkt gaat mijn expertise te boven).
Kunstenaars laten zien dat ook zonder gezicht indruk gemaakt kan worden. Ongetwijfeld een heel andere indruk dan de Europese schoolmeesters op de Griekse dwarsligger willen maken.
Henri Vidal – Kain op weg om zijn broer Abel te doden, 1896.
Shadi Ghadirian – portretten uit de Like Everyday Series, 2000-2001.
Patty Maher – I wear many hats, 2011.
Muriel Castanis – Spirit of Freedom, 1992.
KatBee Photography – Ever Changing Mood, 2010.
Adrian Ghenie – The Trial, 2010.
Joep van Lieshout – Twee groetende mannen, 2000.
COLUMN - De Griekse verkiezingen en de voortslepende Eurocrisis tonen aan hoezeer de eurozone op zoek is naar een sociaal contract: een samenwerkingsvorm met heldere regels die door iedereen worden geaccepteerd. Een economisch experiment laat zien hoe we de huidige crisis in ieder geval niet moeten aanpakken.
In het zogenaamde public good-experiment krijgt iedere deelnemer een hoeveelheid geld die hij ofwel in zijn eigen privéproject, ofwel in een groepsproject kan investeren. Het groepsproject levert winst op voor de hele groep, en de totale groepsopbrengst is maximaal als alle deelnemers samenwerken en al hun geld in het groepsproject stoppen.
Het dilemma is dat het privéproject een hogere opbrengst genereert voor de proefpersoon zelf. De hoogste winst behaalt hij dus door alleen in zijn eigen project te investeren en daarnaast te profiteren van de groepsinvesteringen van anderen. De uitkomst van dit experiment is dat na een paar spelronden met zulke free riders ook de goedwillende spelers het opgeven. De groepsinvesteringen worden steeds lager, om uiteindelijk helemaal te verdwijnen.
Het invoeren van straffen tijdens het experiment biedt een oplossing voor deze treurige uitkomst. Als deelnemers een klein bedrag kunnen inzetten om de free riders een deel van hun winst te ontnemen, ontstaat er al snel een impliciet `sociaal contract’ van hoge groepsinvesteringen, gecombineerd met straffen voor de free-riders.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Hollande wil dat de eurozone een eigen regering en parlement krijgt. Laat dat dan in Godsnaam zo zijn dat dat parlement dan ook echt alle parlementaire bevoegdheden krijgt, en dat er voortaan vergaderd wordt in openheid. Het zou een grote winst voor de democratie kunnen zijn als het totale volk van de eurolanden over zichzelf zou mogen beslissen, in plaats van dat volken over elkaar beslissen in afgesloten achterkamertjes. Zo nee, dan heeft een dergelijke move geen zin, en kan het alleen maar schadelijk zijn.
ANALYSE - De mogelijke winst van Syriza veroorzaakt paniek onder de eurocraten. Ze waarschuwen dat ‘radicaal linkse ideologen’ aan de macht komen en dreigen met Grexit. De echte radicalen die het zicht op de werkelijkheid hebben verloren, zijn echter de eurocraten zelf. De Duitse regering overschat niet alleen haar eigen kracht, maar vergeet bovendien dat Duitsland zelf ook een wanbetaler is. De grootste wanbetaler ooit.
Radicaal
Op 25 januari zijn er parlementsverkiezingen in Griekenland. De Grieken kunnen dan kiezen tussen Andonis Samaras, die het bezuinigingsprogramma uitvoert dat door Europa is opgelegd en de linkse oppositieleider Alexis Tsipras, die opnieuw wil gaan onderhandelen over de schulden. De uitslag kan grote gevolgen hebben voor Nederland, juist nu het weer wat beter lijkt te gaan.
Volgens Trouw ‘siddert Europa weer voor Griekenland’ en iedereen praat elkaar na dat er een radicaal linkse regering aan de macht kan komen [1]. Radicaal links? Ooit waren linkse radicalen lieden die industriëlen vermoordden en bomaanslagen pleegden. Maar de tijden zijn veranderd, want de links-radicale partij waar men het nu over heeft, Syriza, is geen terroristische organisatie en pleegt geen bomaanslagen.
Nee, Syriza wil iets veel gevaarlijkers: zij wil opnieuw gaan onderhandelen over de Griekse schulden. Ook wil Syriza pensioenen verhogen zodat bejaarden niet meer naar voedsel in vuilnisbakken hoeven te zoeken.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
The two people most responsible for the eurozone crisis, of which Greece is just the most extreme manifestation, are the former French president François Mitterrand and long-time Italian prime minister Giulio Andreotti. Those two old foxes were the key players who, immediately after the fall of the Berlin Wall, pinned down Helmut Kohl, the West German chancellor, to a timetable for European monetary union in return for their own grudging support for German unification – but would not accept the fiscal union needed to make it work. “Recent history, not only in Germany,” said the historically informed statesman Kohl, “teaches us that it is absurd to expect in the long run that you can maintain economic and monetary union without political union.” How right he was.
This was only one of several original sins of the eurozone.
There is a pattern here. For the ECB to act as a lender of last resort was impossible, and the only answer was yet more austerity – until that austerity had been put in place and OMT became possible. When the French government tried to meet deficit targets by raising taxes rather than cutting spending, they were told that this was the wrong kind of austerity. When it came to Quantitative Easing (QE) some were quite explicit – a problem with QE is that it might take some pressure off governments to undertake austerity and ‘reforms’. So perhaps only when the Syriza government has fallen and their successor agreed to more austerity and reforms will it turn out that the Troika can after all be flexible about restructuring debt.
One of the charges frequently made against opponents of austerity in the Eurozone is that we are really seeking the failure of the whole Euro project. The opposite is nearer the truth. The problem for the Euro project is that it has become captured by an economic ideology, and austerity is that ideology’s principle weapon. A self-confident and mature Eurozone would be able to tolerate diversity, rather than trying to crush any dissent. A Eurozone captured by an ideology will insist there is but one path, and that the imperative of austerity is too important to accommodate democratic wishes.
Volgens de Griekse premier kan Griekenland een brugfunctie vervullen in de betrekkingen tussen Rusland en de EU, maar vooralsnog voelt het meer alsof Griekenland zich opstelt als Trojaans paard.
Wel Europees geld willen vangen, maar ondertussen de Europese eenheid tegenover Rusland verzwakken.
Ziehier zijn manifest. Enkele hoogtepunten:
Het wordt tijd om het toe te geven: de huidige Europese instituties functioneren slecht en zijn aan herziening toe. De inzet is simpel: de democratie en de publieke overheid moeten weer de overhand krijgen zodat ze enerzijds op efficiënte wijze het financiële gemondialiseerde kapitalisme van de 21e eeuw kunnen reguleren en anderzijds een politiek van sociale vooruitgang kunnen voeren – politiek die op het moment ontbreekt. Een munteenheid met 18 verschillende publieke schulden waarop ze op de markt onbelemmerd kunnen speculeren, en met 18 verschillende belasting- en sociale systemen die met elkaar in een concurrentiestrijd zijn verwikkeld, werkt niet, en zal nooit kunnen werken.
Ons eerste concrete voorstel is dat de landen van de Eurozone, te beginnen met Frankrijk en Duitsland, gemeenschappelijk belasting heffen op de winsten van de maatschappijen. Wanneer een land alleen staat, wordt het bedrogen door de multinationals, die gebruik maken van de verschillen tussen nationale wetgevingen om nergens belasting te hoeven betalen. De nationale soevereiniteit is wat dit betreft een mythe geworden.
Ons tweede, belangrijkste voorstel vloeit voort uit het eerste. Om door stemming de schaal van de belasting op de maatschappijen te kunnen bepalen, en meer in het algemeen om na debat op democratische en soevereine wijze de besluiten op fiscaal, financieel en politiek terrein aan te kunnen nemen, is het nodig een parlementaire kamer van de Eurozone in het leven te roepen. […]
Ons derde voorstel heeft direct betrekking tot de schuldencrisis. Volgens onze overtuiging is de enige manier om er definitief uit te komen een samenvoeging van de schulden van de landen van de Eurozone. Gebeurt dit niet, dan zal aan het speculeren op rentestandaarden nooit een einde komen.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
