Lieve apen

Is empathie voor apen een bewuste keuze of een geautomatiseerd proces? En hoe zit dat dan eigenlijk bij de mens? En wat is eigenlijk het nut van empathie? Prof. dr. Frans de Waal is een graag geziene gast bij Studium Generale. Hij laat zich niet meevoeren door de 'onderzoekswaan van de dag' en schrikt er niet voor terug om baanbrekende hypotheses op te stellen. Zo was hij één van de eersten die durfde te stellen dat mensen en apen overeenkomen qua gedrag. Maar waarin lijken wij dan precies op elkaar? De Waal heeft met zijn onderzoeken aangetoond dat mensapen een vorm van empathie kennen. Hij voerde een aantal spraakmakende experimenten uit. Een aspect van deze empathie is bijvoorbeeld het kopiëren van lichaamsgedrag. De Waal en zijn onderzoeksgroep toonden aan mensapen filmpjes van gapende apen, en die werkten op hen aanstekelijk.

Door: Foto: Patrick Bouquet (cc)
Waan van de dag

‘Meer dan helft transgenders beledigd in 2015’

, door

Zo luidt de kop van dit artikel op nu.nl.

Mijn eerste reactie: ‘Dat was uiteraard volstrekt te verwachten. Moet je daar nu zo’n heisa over maken?’

Totdat je even stilstaat en bedenkt wat het met mensen doet als ze maandelijks worden beledigd om zoals fundamenteels als wie ze zijn.

Ook opvallend: blijkbaar zie ik transgenders (terwijl ik in andere opzichten toch redelijk de social justice-orthodoxie volg) in eerste instantie nog steeds als zoiets vreemds en dat ik beledigingen aan hun adres weliswaar afkeurenswaardig, maar (in eerste instantie) toch min of meer normaal vind. Dat zou bij etnische of andere seksuele minderheden al direct heel anders liggen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Jan Glas (cc)

Emo-televisie

, door

COLUMN - De televisieserie Un medico in famiglia (Een dokter in de familie) is een van die typisch Italiaanse langlopende series met een lach en een traan – en ik gebruik hier met opzet de op zichzelf al ietwat larmoyante theateruitdrukking. Het draait om een ‘komische’ maar ongeloofwaardig ideale familie – een soort Cosby Show dus, inclusief irritant vroegwijze kleuters die precies de juiste dingen zeggen – maar behandelt evengoed diep menselijke tragedies als dramatische scheidingen, dode moeders en doodzieke geliefden.

Ik trek dat niet. Ik vind het een verschrikkelijk irritante televisieserie. Het is allemaal heel sympathiek hoor, en de acteurs zijn prima vakmensen en geen Geer & Goorvolk of talentshow-winnaars, daar ligt het niet aan. Ik kan er niet tegen dat de makers ondanks alle kitsch, ondanks alle kunstgrepen die ze uithalen om de serie nu al tig seizoenen op de buis te brengen, ondanks alle neppe superlievigheid en driestuiverswijsheid, ondanks de product placement en de politiek correcte flauwekul, er toch in slagen om emoties bij me op te wekken.

Oh, ik schaam me niet voor een traan. Emoties horen bij het leven; ze vormen het bewijs van het feit dat ook ik met mijn grote muil gewoon een mens ben. Ik zou alleen zo graag willen dat ik emoties voelde bij echte dingen. Dat er geen aanzwellende vioolmuzak bij nodig is, of inzoomen op een traan (kom er maar in, Carel Kraayenhof), of een minutenlang inleidend crescendo tot het onvermijdelijke moment – want in die series zie je de dingen al van mijlenver aankomen.

Foto: Pin-Sylvestre (cc)

Waar begrip ontstaat, verdwijnt het oordeel

, door

OPINIE - Wie tijd en liefde krijgt, kan zich losmaken van de maatschappelijke norm en daarmee de wereld veranderen, zegt Seth Lievense, blogger voor maatschappelijke verandering en duurzaamheid.

De samenleving lijkt te verharden en liefde voor de medemens steeds moeilijker op te brengen. We verbazen ons erover, keuren het af en leggen de schuld bij het verknipte individu. Inlevings- en inbeeldingsvermogen stellen ons echter in staat de omstandigheden van de omgeving -ouders, school, vrienden- en de vroegere omstandigheden mee te nemen. Empathie leert ons vragen welke maatschappelijke verantwoordelijkheid we zélf dragen voor zijn of haar actie. Wat is de rol van empathie en liefde in onze westerse samenleving? En wat impliceert liefde eigenlijk? Is het een vervlogen droom van de jaren ’60 of heeft ze onze westerse samenleving nog veel te leren?

Liefde betekent veel meer dan ons enge huidig culturele begrip ervan. Zo kenden de Grieken kenden naast eros, de romantische liefde zoals wij haar kennen, ook nog philia en agápe. Philia beslaat de intieme band tussen vrienden, vriendschappelijke liefde, en werd hoger gewaardeerd dan eros. Ze bood houvast in het leven. Agápe was in de ogen van Martin Luther King de belangrijkste vorm van liefde en beslaat een onvoorwaardelijke liefde naar eenieder, naar de medemens. Vanuit deze brede benadering van liefde kijken we naar begrip en empathie en het belang hiervan voor maatschappelijke verandering.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

We willen van nature aardig zijn

, door

Als je het nieuws een beetje volgt en de wereld over wat langere tijd bekijkt, dan zou je tot de conclusie kunnen komen dat we een stelletje hardvochtige, vechtende en corrupte klootzakken zijn.

Greed is good. War is inevitable. Whether in political theory or popular culture, human nature is often portrayed as selfish and power hungry.

De boodschap in deze video zal je dan wellicht vreemd overkomen: “We willen van nature aardig zijn”. Psycholoog Dacher Keltner betwist de bovenstaande opvatting over de menselijke natuur en probeert een antwoord te vinden op de vraag waarom we sociale vaardigheden als empathie, mededogen en dankbaarheid hebben ontwikkeld.

We’ve all heard the phrase ‘survival of the fittest’, born from the Darwinian theory of natural selection. Keltner adds nuance to this concept by delving deeper into Darwin’s idea that sympathy is one of the strongest human instincts — sometimes stronger than self-interest.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Apen zijn socialistisch aangelegd

, door

Als u De Aap in Ons van wereldvermaard primatoloog Frans de Waal nog niet hebt gelezen, dan raad ik u aan dat alsnog te doen.

Met tal van aansprekende voorbeelden laat De Waal zien dat apen qua sociaal gedrag verbluffend veel gemeen hebben met mensen.

Waar de generatie zoölogen voor hem zich echter vooral richtten op agressief gedrag van apen en het veroveren van status en territorium, ontdekte De Waal ook treffende parallellen in het gedrag van apen en mensen waar het aankomt op rechtvaardigheid, samenwerking en empathie.

Meer voorbeelden van samenwerking en besef van ‘fairness’ (en verzet tegen onrechtvaardigheid) bij kapucijnaapjes is te zien in deze clip (met commentaar van David Attenborough).

De hele TED-presentatie van Frans de Waal over de biologisch verankerde voorwaarden van moreel besef en gedrag is hier te bekijken:

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zomercollege | Een tijd voor empathie

, door

Een bijdrage van Studium Generale Utrecht over de lezing Een tijd voor Empahtie van Frans de Waal.

Het recht, de economie en de politieke wetenschappen volgen vaak de uitspraak van Thomas Hobbes: de mens is de mens een wolf. Professor Frans de Waal toont met zijn onderzoek aan dat dit geen recht doet aan de diepgaande sociale aard van mensen én dieren. De cynische blik op de egocentrische mens wordt vaak toegeschreven aan Charles Darwin en zijn evolutietheorie – ideeën die invloedrijke biologen nog steeds uitdragen. Darwin geloofde echter dat er tussen dierlijke sociale instincten en de menselijke moraal een continuïteit bestaat. De moderne psychologie en neurowetenschappen ondersteunen deze benadering van morele emoties. Als beschaving te maken heeft met gemeenschapszin en een hoogstaande morele orde, dan ligt die in onze natuur. En de menselijke natuur staat niet op zichzelf, maar is verbonden met de rest van de natuurlijke wereld.

Prof. Frans de Waal, bekend van het boek Een tijd voor empathie, laat zien dat empathie in de natuur voorkomt bij heel veel diersoorten, inclusief de mens. In zijn werk met apen en mensapen zag De Waal hoe ze elkaar helpen, troosten en emotionele reacties geven op soortgenoten die in nood verkeren. Zijn we wel zo egoïstisch als we denken? Is het mogelijk om een meer rechtvaardige samenleving te bouwen?

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Quote du Jour

Quote du jour | Empathie

, door

Terecht zei je in het interview dat Israël het recht heeft zichzelf te verdedigen. Dat lijdt geen twijfel. Maar even onbetwistbaar is het dat die zelfverdediging proportioneel behoort te zijn. Tot dusver meer dan 100 doden in Gaza, merkte de interviewer van de NOS op, in Israël geen enkele. Is dat proportioneel? Het is ontluisterend dat je die vraag bevestigend hebt beantwoord – meer dan 100 Palestijnse doden vind jij “niet disproportioneel”. Dat is schokkend. […]

Wat me in je televisieoptreden bovenal heeft verontrust is het ontbreken van enige empathie met het immense leed van de weerloze Palestijnen.

Volgende