Een duif in het parlement

Europarlementariërs zijn over het algemeen niet vies van een of andere vorm van demonstratie in hun vergaderzaal. Maar het Slovaakse parlementslid Miroslav Radačovský spande vorige week de kroon toen hij een duif uit zijn binnenzak haalde en losliet terwijl hij zowel de Russen als de Oekraïners vrede toewenste. Radačovský is het enige parlementslid, tevens voorzitter van de extreemrechtse partij Slovak Patriot, een afsplitsing van de neo-nazi partij People's Party Our Slovakia van de eveneens pro-Russische Marian Kotleba. De kans dat Radačovský na 9 juni nog terugkomt in het Europarlement is erg klein. Maar dat de Slovaakse delegatie naar rechts gaat is wel te verwachten, al gokken de wedkantoren dat de sociaal-liberale Progresívne Slovensko de grootste wordt. Affiniteit met Rusland Slowakije lijkt met de nieuwe regering van de populistische premier Robert Fico op weg naar een tweede illiberale EU-lidstaat. Het nationalisme viert hoogtij. Net als in buurland Hongarije wil de regering paal en perk stellen aan NGO's die vanuit het buitenland donaties ontvangen. Een 'frontale aanval op de civiele maatschappij volgens Amnesty. Fico "beschouwt civiele organisaties als een soort concurrentie in de strijd om de macht", volgens Grigorij Meseznikov, hoofd van het Slowaakse Instituut voor Publieke Kwesties. De Tsjechische radio omschreef de wetgeving als strenger dan de soortgelijke wetgeving in Hongarije, die als onverenigbaar met de Europese regels werd beschouwd. Maar niet zo streng als de Russische wet op buitenlandse agenten, die ook op de media is gericht, en de wetgeving in Georgië, waar dezer dagen massaal tegen wordt gedemonstreerd.De oppositie in Slowakije vreest ook een beperkende nieuwe wet op de publieke media. Een duidelijk teken van affiniteit met Rusland is de bescherming die Slowakije biedt aan Artem Marchevskyi. Hij is betrokken bij de Russische desinformatiecampagne via Voice of Europe. Marchevskyi, die een Israëlisch en een Oekraïens paspoort heeft, is door de Tsjechen op een sanctielijst gezet omdat hij de website gebruikte om anti-Oekraïense propaganda en desinformatie te verspreiden in opdracht van de pro-Russische Oekraïense politicus Viktor Medvedchuk. Voordat hij het land uit werd gezet week hij uit naar Slowakije. In Tsjechië verbleef hij als Oekraïens oorlogsvluchteling. Maar volgens Denik N, de website die over de desinformatiecampagne berichtte, vluchtte Marchevskyi vanwege een lopend onderzoek in Oekraïne naar zijn Russische connecties. Ontslagen van rechtsvervolging Fico is vorig jaar voor de vierde keer gekozen als premier. Slowakije is deze maand precies twintig jaar lid van de EU. Twee jaar later trad Fico voor het eerst aan als premier namens de sociaaldemocratische Smer . Na een korte onderbreking werd hij in 2012 opnieuw regeringsleider. In 2018 werd hij na de moord op de onderzoeksjournalist Jan Kuciak en zijn vriendin onder druk van massale demonstraties gedwongen om af te treden. 'Strafrechtelijke onderzoeken in de daaropvolgende jaren', schrijft FTM,  'onthulden een moeras van corruptie binnen Fico’s regering. Meer dan 130 ambtenaren werden beschuldigd van corruptie en machtsmisbruik, tientallen van hen zijn tot nu toe veroordeeld. Fico zelf werd aangeklaagd voor het leidinggeven aan een criminele organisatie. Onder zijn bewind zouden overheidscontracten zijn gemanipuleerd en op illegale wijze informatie over politieke tegenstanders zijn vergaard, met het doel die tegen hen te gebruiken.' In 2022 werd Fico ontslagen van rechtsvervolging dankzij onderling geruzie van de anti-SMER partijen over zijn immuniteit als parlementslid. Aanklagers die verantwoordelijk waren voor de moordzaken hebben vorige week uiteindelijk ontslag genomen. De regering heeft hun afdeling voor politiek gevoelige zaken ontbonden en de ambtenaren overgeplaatst. Geradicaliseerd Tijdens de coronapandemie is Fico geradicaliseerd. Hij verspreidde allerlei complottheorieën en keerde zich tegen liberalen, progressieven, vluchtelingen, ‘gender ideologie’ en lhbti’ers. Met hulp van Hongaarse anti-immigratie filmpjes die via sociale media werden verspreid wist Fico vorig jaar weer de grootste partij te worden. In het verleden heeft Fico de EU altijd gesteund. En dat was wederzijds, anders dan in het geval van zijn Hongaarse buurman. Hij is ondanks zijn populisme, zijn anti-immigratieretoriek en zijn Russische connecties in Brussel lange tijd beschouwd als een trouwe EU- en NAVO-bondgenoot. De PES (Party of European Socialists) heeft de Smer pas in oktober 2023 als lid geschorst.

Foto: franziska (cc)

Censuur ligt om de hoek

COLUMN - In een democratische rechtsstaat beschermt de overheid de uitingsvrijheid en stelt ze zich uiterst terughoudend op ten aanzien van de beperking van het vrije woord. Er zijn wettelijke beperkingen. De rechter kan op grond daarvan grensoverschrijdende uitingen veroordelen. Maar een regering hoort zich daar niet mee te bemoeien. Nederland kent geen censuur door de overheid. Het is een aspect van onze democratie dat graag wordt aangehaald door critici van minder democratische landen elders in de wereld.

In de afgelopen week zijn we geconfronteerd met twee berichten die er op wijzen dat een direkt ingrijpen van de overheid in het vrije verkeer van informatie ook hier niet geheel onmogelijk blijkt. Het bestuur van de NPO heeft staatssecretaris Gunay Uslu (Media, D66) gevraagd om de voorlopige erkenning van Ongehoord Nederland (ON) in te trekken. En op het ministerie van VWS was vorig jaar een ‘denktank’ actief waar eventuele ingrepen in de media werden besproken vanwege desinformatie over de vaccinatie tegen corona. In beide gevallen is de rechter niet betrokken.

De aspirant-omroep ON ligt van begin af aan onder vuur omdat er in de uitzendingen ruimte wordt geboden aan extreemrechtse politici en commentatoren die leugens over de coronapandemie en de vaccinatie niet schuwen. En daarnaast een hoop andere onzin verkondigen. Tegen discriminerende uitlatingen in het wekelijkse programma zijn al duizenden klachten ingediend. De NPO gooit het vooral op de weigering van ON om met andere omroepen samen te werken maar vermijdt de inhoudelijke kritiek. Het verzoek aan de staatssecretaris heeft geleid tot uiteenlopende reacties. Voorstanders van een verbod vinden dat er geen plaats is voor extreemrechtse ‘drek’ in een met openbare middelen gefinancierd omroepbestel. Ga meer ergens anders je onzin verkopen! Tegenstanders zeggen dat het publieke bestel alle geledingen van de Nederlandse samenleving hoort te vertegenwoordiger, dus moet er ‘logischerwijs’ ook plaats zijn voor ‘de groepen die in hun afwijkende mening stuitend of niet goed snik zijn.’

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Zet je schrap voor de informatieoorlog over Covid-19 vaccins

It occurred to me that all the misinformation we’ve seen so far — the false rumors that 5G cellphone towers fuel the coronavirus, that drinking bleach or injecting UV rays can cure it, that Dr. Anthony Fauci is part of an anti-Trump conspiracy — may be just the warm-up act for a much bigger information war when an effective vaccine becomes available to the public. This war could pit public health officials and politicians against an anti-vaccination movement that floods social media with misinformation, conspiracy theories and propaganda aimed at convincing people that the vaccine is a menace rather than a lifesaving, economy-rescuing miracle.

Scariest of all? It could actually work.

Foto: This scanning electron microscope image shows SARS-CoV-2 (yellow)—also known as 2019-nCoV, the virus that causes COVID-19—isolated from a patient in the U.S., emerging from the surface of cells (blue/pink) cultured in the lab. Credit: NIAID-RML copyright ok. Gecheckt 13-10-2022

Gevaarlijke misinformatie

Stel, u wilt koste wat het kost bewijzen dat Corona vaccins meer problemen opleveren dan ze oplossen, wat zou u dan doen? Nou, een onnavolgbaar manipulerend artikel op de site van Maurice de Hond publiceren natuurlijk. Vol met aannames en ongefundeerde gevolgtrekkingen. Met als conclusie: “Kans op overlijden aan vaccinatie is 6-42X zo groot als overlijden aan Covid19“.

Nou staat de site van Maurice vol met artikelen die erg kort door de bocht zijn en mensen op het verkeerde been zetten. Maar in dit geval kunnen de gevolgen dodelijk zijn. Als mensen besluiten na lezen conclusie of artikel zelf (waarom zouden ze dat doen, staat toch bij Maurice en die is een “autoriteit”) geen vaccin of booster meer te nemen, zijn ze veel kwetsbaarder en zeker op hogere leeftijd is dan de kans op overlijden bij (her) infectie groter.

Dus dit kan niet onweersproken blijven.

Nu zitten er heel veel problemen aan het artikel. Maar die allemaal afgaan zou deze repliek onleesbaar maken. Dus ik concentreer me op het grootste probleem. De directe relatie die gelegd wordt tussen de huidige oversterfte en vaccins.
De belangrijkste passage:

We hebben de oversterfte berekend over de periode van mei 2021 tot juli 2022. Als we veronderstellen dat oversterfte het gevolg is van vaccinatie, dan moeten we daar beginnen met tellen. Maar het is een aanname dat een nieuwe ronde van vaccinatie in verhouding dezelfde oversterfte zal veroorzaken.

Foto: cc Flickr Jernej Furman photostream Vaccine with a possible cure for Coronavirus and Planet Earth

Lange-termijn effecten en veiligheid van COVID-19-vaccinaties

ACHTERGROND - Bezorgdheid over de langetermijneffecten van COVID-19-vaccinaties heeft gezorgd voor terughoudendheid bij het vaccineren. Immunoloog Andrew L. Croxford legt uit waarom we overtuigd kunnen zijn van de veiligheid van deze vaccins.

Voorwoord

Dit artikel is een vertaling en bewerking van een publicatie op Boston Review en met toestemming van de originele auteur overgenomen. Deze publicatie gaat over vaccinaties en desinformatie daarover. Waar van toepassing is deze bewerking aangepast aan de Nederlandse situatie en de ontwikkelingen sinds de originele publicatie van het stuk in september 2021, zoals bijvoorbeeld goedkeuring van de vaccins voor het gebruik bij kinderen.

Het recent gepubliceerde filmpje van Forum voor Democratie bevat enkele van de onderstaand beschreven foutieve argumenten en tactieken, bedoeld om twijfel te zaaien.

De eerste vertaling is gedaan door Martijn Tonies, controle, bewerking en toevoegingen met betrekking tot de laatste ontwikkelingen zijn gedaan door biochemicus Reinout Raijmakers.

Inleiding

Zo veel mogelijk mensen vaccineren wordt door velen gezien als de belangrijkste manier om uit de COVID-19 crisis te komen, en daar zijn goede redenen voor. In onze strijd tegen de COVID varianten, zien we consistent een vermindering van besmettingen, ziekte en overlijden in volledig gevaccineerden die het geluk hebben gehad in een land te leven waar de vaccins beschikbaar zijn. De beloften die eind 2020 werden gedaan bij langverwachte publicaties van de fase 2 en 3 studies van de eerste COVID vaccins wordt voor miljarden mensen waargemaakt.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Blink O'fanaye (cc)

Vier uur bij het Capitool

DOCUMENTAIRE - Vandaag is het een jaar geleden: de bestorming van het Capitool, het gebouw waar de Amerikaanse volksvertegenwoordigers hun werk doen. Op 6 januari zou daar de verkiezingsuitslag bevestigd worden. Dat er jarenlang ophitsende speeches, verdachtmakingen van pers, wetenschap en de verkiezingen aan vooraf gingen, is ons wel bekend. Hoe het zover heeft kunnen komen is wat dat betreft wel duidelijk. Op die 6e ging Donald Trump, de verliezer van de verkiezingen, nog eens flink te keer en riep zijn volgelingen op om te vechten voor de democratie.

Vanavond zendt NPO2 de documentaire “Four hours at the Capitol” uit, met nog niet eerder vertoonde beelden van demonstranten, agenten en Senaatsleden. Je kunt het al bekijken op internet, het is een indrukwekkend relaas. Behalve beelden, is er ruimte voor de verhalen van Senaatsleden en ordetroepen, maar ook voor die van demonstranten. Eén ding is duidelijk, met zoveel geweld had het makkelijk allemaal heel anders kunnen aflopen.

Beeld uit de documentaire

Complotdenkers

Er zijn nog steeds heel veel Amerikanen die geloven dat de verkiezingen zijn “gestolen”. De jarenlange verdachtmakingen hebben effect gehad. In Nederland zie je hetzelfde gebeuren. Bij verkiezingen in 2018 en 2020 riep Forum voor Democratie op om stembureaus te “controleren” en een “civiel leger” te vormen om “het land terug te pakken”.

Foto: © Sargasso logo Quack?!

Quack?! Hoe te reageren op pseudowetenschap: enkele vuistregels

Een dikke tien jaar geleden begon ik, heel argeloos, te reageren op de desinformatie die door pseudosceptici werd en wordt verspreid over klimaatwetenschap. Ik heb niet de pretentie dat ik het perfecte recept tegen desinformatie heb gevonden. Maar ik heb, met vallen en opstaan, wel wat geleerd. Dit zijn de vuistregels waar ik me, met wisselend succes, aan probeer te houden.

Een pragmatische aanpak

Het is geen diepgravende analyse, want die zijn er al genoeg. Ik vraag me wel eens af of die diepgravende analyses veel bijdragen aan een oplossing. Misschien is een pragmatische aanpak wel beter. Pseudowetenschap en wetenschapsontkenning zijn er altijd geweest en ze zullen waarschijnlijk nooit verdwijnen. Wat er is veranderd is de omgeving: social media, de opkomst van populistische partijen, de toenemende onvrede in de maatschappij. De allerbelangrijkste regel voor communicatie blijft, in welke omgeving dan ook: houd rekening met je publiek. Ik weet dat ik daarmee een open deur intrap, maar dat kan geen kwaad omdat die basisregel nogal eensover het hoofd wordt gezien. Hoe interessant en diepgravend een analyse van het fenomeen ook is, je legt er je buurman niet mee uit waarom die meer waarde zou moeten hechten aan het standpunt van een grote meerderheid van de virologen en epidemiologen danaan de praatjes van Maurice de Hond. Daarom wat tips voor een pragmatische aanpak. Wie weet zijn ze bruikbaar, tijdens de zoom-bedrijfsborrel, of een online-discussie, of in een talkshow op de nationale tv, mocht iemand daar ooit in belanden.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Panegyrics of Granovetter (cc)

Ik loop hier met mijn lantaren…

COLUMN - Ik loop hier met mijn lantaren, en mijn lantaren met mij… en ik zoek naar welwillende, empatische, redelijke mensen die bereid zijn zich te informeren en met wie ik een volwassen gesprek kan voeren over zaken die ons allemaal bezighouden en waar we het niet op voorhand over eens zijn. Daar boven stralen de sterren, en ik probeer hier beneden te stralen, maar mijn zoektocht is nogal eenzaam.

Godfried Bomans beschrijft in een komisch verhaal hoe hij als kind twee Sinterklazen op straat zag vechten en van zijn Sinterklaasgeloof afviel. Toen hij de mijters, staven en baarden in het rond zag vliegen was het voor hem klaar. Zo voelde ik mij toen ik commentaren las uit wat ik nu maar even voor het gemak de “spirituele gemeenschap” noem op de uitzending van Arjen Lubach van afgelopen zondag.

De onwaarheden (“Lubach ontkent het bestaan van kindermisbruik”) en de loze verdachtmakingen (“Lubach’s programma is geproduceerd door de partner van minister Olongren, dus dit is geen zuivere koffie”) buitelen over elkaar heen, en het wordt pijnlijk duidelijk dat zwart wit denken hier de regel is. Nuance wordt maar matig gewaardeerd, want toen ik die op sociale media probeerde te zoeken werd ik getrakteerd op links naar dubieuze filmpjes, waaronder een onvermijdelijke Weltschmertz antwoord-video. Zulke filmpjes kijk ik niet, want een blik op de commentaren vertelt genoeg. Een en al nare scheldpartijen, uiteraard vol spelfouten, blinde woede en razernij, dwaze beschuldigingen en idiote verdachtmakingen. Als je weet dat dit het appreciërende publiek is hoef je zo’n filmpje echt niet meer te zien.

Foto: Vlaams Parlement (cc)

Machteloos tegen desinformatie?

OPINIE - De Europese Commissie heeft opnieuw van zich doen horen in de strijd tegen desinformatie. Aanleiding is nu de verspreiding van valse berichten over het coronavirus. De verantwoordelijke commissarissen Jourová (Transparantie en Waarden) en Borrell (Buitenlandse Zaken) hebben vorige week nieuwe plannen aangekondigd. Erg concreet zijn ze niet. NOS-correspondent Thomas Spekschoor ziet vooral ‘opgepoetste oude plannen‘. Probleem is dat de EU en de nationale overheden in belangrijke mate afhankelijk zijn van grote particuliere internetbedrijven die niet eenvoudig te sturen zijn. De Commissie heeft met de grootste spelers op dit gebied al eerder een ‘praktijkcode tegen desinformatie‘ afgesproken. Maar de code werkt tot nu toe niet omdat volgens de Europese organisatie van mediawaakhonden, ERGA, niet te controleren is of de platforms genoeg doen. ‘Brussel zou dwingender moeten zijn, de platforms echt onder druk moeten zetten om bijvoorbeeld data te delen en inzicht te geven in algoritmes. Daarmee zouden wetenschappers en journalisten kunnen onderzoeken hoe nepnieuws zich verspreidt.’

IJdele hoop. Google, Facebook en Twitter zullen zich niet zo maar in de kaart laten kijken. Tot nu toe hebben ze geen enkel teken vertoond af te willen stappen van hun status als privaat bedrijf dat alleen op vrijwillige basis samenwerkt met de overheid dan wel burgers waarschuwt voor misleidende informatie. Zoals met het -overigens discutabele– commentaar van Twitter op Trump’s tweets. Zo lang deze techplatforms niet omgevormd worden tot aan regels onderhevige publieke dienstverleners zullen overheid en burgers machteloos moeten toezien dat het informatieverkeer afhankelijk blijft van particuliere belangen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Charlie Cowins (cc)

Desinformatie: geen fake news

OPINIE - Communicatiewetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam Michael Hameleers, publiceerde in april een wetenschappelijk artikel over populisten en desinformatie. Een inleidend stuk is te lezen op de website, het volledige artikel is beschikbaar als pdf.

Hij maakte een analyse over de Verenigde Staten en Nederland, over Donald Trump en Wilders. Opvallend was ook het verschil tussen linkse en rechtse populisten: de rechtse populisten zijn er doorlopend op uit de pers en ‘politieke elite’ te beschuldigen van leugens en misleiding. Hameleers zegt daarover:

Het probleem van desinformatie of nepnieuws is wellicht niet zozeer de verspreiding van onjuiste informatie, maar de aanval op de betrouwbaarheid van bewezen feiten en empirische kennis. Het gevolg kan zijn dat feitelijke kennis en waarheden steeds relatiever worden, aangezien burgers zelf een versie van “de” waarheid kunnen kiezen die aansluit bij hun bestaande overtuigingen. De belangrijkste implicatie is dus wellicht dat het vertrouwen van mensen in de politiek en media kan worden geschaad.

Trump en Wilders onder de loep

Nou is het al lang duidelijk dat “bepaalde politici” in Nederland veel ophitsende nep-berichten op sociale media rondstrooien, echter, sinds de opkomst van Trump mag duidelijk zijn dat daar iets nieuws bijgekomen is: het stug ontkennen van feitelijke informatie en doorlopende aanvallen op journalisten en wetenschappers.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Volgende