Kunst op Zondag | Wout Herfkens

Tussen de bedden die in april bij Kunst op Zondag te zien waren, lag ook ‘Jésus à l’Hôpital’ (Jezus in het ziekenhuis), een van de crucifixen die kunstenaar Wout Herfkens heeft verzameld. Hij koopt afgedankte crucifixen op, haalt Jezus van het kruis, doet pleisters op de wonden en legt hem in bed. Als dank voor het feit dat Jezus eeuwenlang voor het heil aller mensen aan het kruis heeft gehangen, verzorgt hij hem nu. De serie ‘Jésus à l’Hôpital’ telt nu zo’n 140 patiënten. [caption id="attachment_342251" align="alignnone" width="428"] Wout Herkens Jésus à l’Hôpital b36 (2015), div. materialen, 34 x 36 x 7cm[/caption] Het werk van Wout Herfkens is ruim drie keer per jaar wel ergens te zien. Meestal in groepstentoonstellingen. Momenteel in museum Tot Zover, waar twee van zijn werken zijn opgesteld. In de tentoonstelling ‘Kwaadaardig mooi’ brengt Wout Herfkens zijn overleden broer in herinnering met een portret in ijzerdraad en de kijkdoos ‘Mijn broer en het uitzicht’ (2016/2022). ‘Kwaadaardig Mooi’ is nog te zien tot en met 9 april 2023. Wout Herfkens richtte in 2001, samen met Rinke Nijburg en Jan Meijering (geen lid meer) ‘De Vrienden van Job’ op. Ze organiseren tentoonstellingen en projecten van hedendaagse professionele beeldende kunst met een religieuze of filosofische inhoud. Om meer over zijn werk te weten te komen hebben we de afgelopen dagen een e-mailwisseling met Wout Herfkens gehad. Het resultaat geven we hier integraal weer. KoZ = Kunst op Zondag, W.H. = Wout Herfkens. Klein werk KoZ: Het meeste werk van je is klein van stuk. Waarom is dat? W.H.: Daar zijn meerdere redenen voor. De voornaamste is dat ik hou van de intimiteit van kleine beelden en het werken aan kleine beelden. Zoals ik werk kun je snel iets aan een beeld toevoegen en veranderen, en dat maakt werken eraan avontuurlijk, speels en ik kan goed ingaan op de verdieping van de zeggingskracht en inhoud. In  tentoonstellingen in veel musea voor hedendaagse kunst is groot de maatstaf.  Het past bij de tijdsgeest, alles moet groots, imposant en meeslepend zijn. Veel werk maakt door zijn maat direct  indruk, wat niet wil zeggen dat het ook automatisch goede werken zijn. Kijk je naar werk van kunstenaars uit de eerste helft van de 20ste eeuw, bv. Mondriaan, dan zijn die maten veel kleiner. Af en toe, wanneer er een noodzaak is, maak ik een heel groot beeld. Mijn laatste grote beeld is Zelfportret met de anderen (zie onder) uit 2017, wat ik één van mijn mooiste nieuwe beelden vind. In dit beeld zitten 3 zelfportretten uit verschillende levensfasen, en daarnaast  portretten van familieleden, vrienden en mensen die mij inspireren (zoals C.G. Jung, Jezus, Dalai Lama, Picasso, Gerard Reve, J.S. Bach, William Kentridge, Andrei Tarkovsky). [caption id="attachment_342254" align="alignnone" width="222"] Wout Herfkens - Zelfportret met de anderen (2015-2021). Foto Sven Scholten[/caption] Religie en mystiek KoZ: Op je website lezen we je statement uit 2010: De centrale vraag in mijn werk is hoe ik ideeën uit religie en mystiek, met name (zen)boeddhisme en christendom, op een hedendaagse manier kan gebruiken en vormgeven. Vraag: Kijkend naar je oeuvre geldt dat statement nog steeds. Bijna alle werken hebben een verband met vooral christelijke onderwerpen. Sommige van die werken zouden voor gelovigen als kwetsend ervaren kunnen worden. Een van het kruis gehaalde Jezus die opgepeuzeld wordt door vogels of weggedragen wordt door een haas. Heb je wel eens meegemaakt dat je werk is geweigerd of moest worden weggehaald van een expositie? W.H.: Nee, het is nog nooit geweigerd of weggehaald, dat is nog nooit gebeurd. Ik hoor wel eens  dat iemand m.b.t. de serie ‘Jésus à l'Hôpital’ vindt dat je Jezus niet van het kruis mag halen, maar dat is toch een zeldzaamheid. M.b.t. De Vrienden van Job installatie ‘Feeding the birds’ in Leeuwarden waren er wel meer bezoekers die er moeite mee hadden, zo hoorden we na afloop van de organisatie.  Overigens was het een vrijwilliger van de kerk die in het kader van deze installatie opmerkte dat doordat de vogels  het lichaam van Jezus opaten, ze het in hun uitwerpselen over de wereld verspreiden. [caption id="attachment_342257" align="alignnone" width="300"] Vrienden van Job Installatie Feeding the birds, 2018 Foto Rinke Nijburg[/caption] (KoZ: ‘Feeding the birds’ is gemaakt voor de tentoonstelling 'Wie zeggen de mensen dat ik ben' (Grote Kerk in Leeuwarden) en was in 2018 te zien in het kader van Leeuwarden Europese Culturele Hoofdstad. Vorig jaar was een kleinere versie van de installatie ook zien in beeldentuin Odapark (Venray) bij de tentoonstelling ‘Het laatste avondmaal’. In ‘Feeding the birds’ wordt het lichaam van Jezus aan de vogels gevoerd.) [caption id="attachment_342259" align="alignnone" width="399"] Vrienden van Job detail Feeding the birds, 2018, foto Rinke Nijburg[/caption] De dood KoZ: Moordpartijen ga je niet uit de weg. De sculptuur ‘Intocht’ gaat over de ‘Martelaren van Gorcum’ (19 katholieke en seculiere priesters die in 1572 door de watergeuzen zijn vermoord in Den Briel). [caption id="attachment_342260" align="alignnone" width="450"] De Intocht - 2012, keramiek, multiplex, wielen, vurenhout, MDF, acrylverf, textiel, houtlijm, 220 x 110 x 250[/caption] Bij de sculptuur ‘David (en Goliath) in bardo' heb je David onthoofd, opdat hij doorvoelt wat hij Goliath heeft aangedaan. En ook al je werken waarin de gekruisigde Jezus figureert, verwijzen eigenlijk naar een moord. [caption id="attachment_342261" align="alignnone" width="388"] David (en Goliath) in bardo, 2019, div. materialen, 53 x 25 x 50[/caption] Vraag: Is dat kritiek op de christelijke religie, die je misschien liever ziet vervangen door de vreedzamer boeddhistische filosofie? W.H.: Wij leven in een maatschappij die gegrondvest is op het christendom, niet op het boeddhisme. Nederland staat vol met kerken, niet met boeddhistische tempels. We moeten het kind niet met het badwater weggooien. Ik denk wel dat we dingen uit het boeddhisme kunnen gebruiken, en dan bedoel ik niet de oppervlakkigheid van de boeddhabeelden die je nu overal kunt kopen. Ik las pas dat de bekende Duitse monnik/schrijver Anselm Grun zegt dat zijn monnikschap gered is door zenmeditatie. De boeddhistische leer legt de nadruk op de weg naar binnen, naar ons innerlijk, op meditatie, op hoe om te gaan met gedachten, gevoelens en emoties. Het christendom lijkt daar veel minder om te bekommeren, maar vooral naar buiten te kijken, naar de buitenwereld en de ander. Dat doen ze heel goed.  De kerk is heel goed in hun zorg voor de armen, de vluchtelingen, de mensen in de maatschappij die het moeilijk hebben. In de christelijke mystieke tradities, bv. van Meester Eckhart, ligt  de nadruk juist wel op de weg naar binnen. Dus we hoeven niets te vervangen, alleen denk ik wel dat er een herijking moet plaatsvinden, en de meditatieve weg naar het innerlijke toe te voegen. Ter verduidelijking, meditatie is iets anders dan heel veel ergens over na denken. Een teken aan de wand is dat de kerken de afgelopen 50 jaar hard zijn leeggelopen, terwijl de behoefte aan zingeving  en spiritualiteit in het westen duidelijk is. In het boeddhisme is de eerste  van de 4 zogeheten Edele  waarheden  '' Er is lijden en ontevredenheid in het leven'.  De populaire Boeddhabeelden laten Boeddha zien in zijn verlichte staat. Hij  is het lijden ontstegen. De gekruisigde Christus staat daarentegen midden in het lijden. Het is een symbool voor het lijden. Niet alleen zijn lijden, maar voor mij vooral ieders eigen lijden. Het symbool van Jezus aan het kruis, is een oproep aan ons om niet weg te lopen voor ons lijden.  Het gaat erom om dat lijden onder ogen te zien, om te beginnen je eigen lijden en dat zelf te verzorgen. Dat vraagt om je aandacht   naar binnen te richten, en te zien wat zich daar afspeelt. Dat is in een samenleving die vnl. op de buitenwereld en buitenkant is gericht, en vol is met druk, afleiding en prikkels, niet vanzelfsprekend en eenvoudig. Zonder titel? KoZ: Zoals bij veel kunstwerken is het de vraag of de kijker er meteen aan afziet waar een werk het over gaat, wat er aan ideeën achter schuil gaat. Laten we eens doen of we op een expositie langs je werk lopen en overal hangt het bordje ‘Zonder titel’ er bij. Ik geef je mijn eerste indruk. Graag jouw reactie. Om te beginnen twee werken waar ik een Piëta in zag. Misschien ben ik beïnvloed door het artikel van Anita van der Weg (oktober 2011) die schreef: Herfkens toont vooral zijn creatieve vermogens in het thema van de Piëta. Talloos zijn de variaties op de Moeder die haar dode Zoon draagt: een grote haas met pantoffels die Christus draagt, een poppenspeler met diverse iconen in zijn schoot, een overstelpende vloed van tranen op een dragende arm In dit beeld denk ik zo’n piëta-variatie te zien. Wel bijzonder dat de figuur die in Maria’s(?) armen ligt een geopende hoge hoed draagt. De hoge hoed doet me denken aan Baron  Samedi. Vaak afgebeeld met zo’n hoed en in voodoo-religies de beschermheer van de dood. W.H.: Dit werk heet ‘All in one’, ('Alles in één') is de titel van dit beeld. Ik wilde zoveel mogelijk christelijke hoogtijdagen in één beeld te stoppen. Zoals in veel van  mijn werk vermeng ik ideeën uit religie en mystiek (vaak uit  christendom en boeddhisme) met elkaar. Dit beeld heeft de vorm van een piëta. Maar Maria is zwanger, wat je op deze foto niet goed kan zien, wat verwijst naar de advent en kerstmis. Daarbij heeft ze het hoofd van een boeddha. Een piëta is Maria met het dode lichaam van de gekruisigde christus op schoot.  De dode christus in dit beeld heeft echter een heel actieve houding, hij is bezig aan het opstaan van Maria haar schoot. De opstanding hoort echter bij Pasen. Dus kerstmis, Goede Vrijdag en Pasen komen in één beeld samen. Een typische beeld voor deze gehaaste tijd. Vroeger had je een aparte melkboer, groenteman en bakker, nu heb je vooral veel supermarkten, waar je alles in één keer kan kopen. Grappig en interessant dat het hoedje op het hoofd van Jezus voor jou verwijst naar Baron Samedi uit de Voodoo religie, de god van de dood. Ik kende hem niet, maar het hoedje met de openstaande deksel (als een geopend blikje) is voor mij een verwijzing naar de dood. Een ziel verlaat het lichaam bij het sterven via de kruin. Ik heb nog een ander 'All in one'-beeld gemaakt, waarbij christus als  een boeddha is afgebeeld en  Maria wat vrouwelijker is.  Zij zijn geplaatst in een natuurlijke omgeving van wortels en omgekapte bomen. Alsof ze  na een lange expeditie zijn opgegraven en hier zijn  teruggevonden in hun oorspronkelijke staat.  Zie hieronder. [caption id="attachment_342264" align="alignnone" width="450"] Wout Herfkens, All in one 2 (opgraving), 2013, keramiek[/caption] KoZ: Ook bij dit werk moet ik denken aan een piëta, maar waarom draagt Jezus hier zichzelf? W.H.: Het beeld heet ‘Uit de mijn’. De sokkel heeft de vorm van een mijnwagentje, waarmee diep onder de aardoppervlakte steenkool naar boven werd gehaald. Dit is een mooi beeld voor de spirituele zoektocht naar  onze kern, de bron, de christusenergie, boeddhanatuur  of god, allemaal woorden voor hetzelfde. Christus draagt zichzelf. Hij heeft zichzelf in de mijn gevonden, en verzorgt zijn gewonde zelf, iets wat we uiteindelijk allemaal moet doen. Maar de titel Uit de mijn is ook het loskomen uit het mijn, het ego, wat het doel is van de mystieke weg naar verlichting. De vorm van de witte gedragen christus komt voort uit het idee dat Christus net als Barbapapa, ieder gewenste en denkbare vorm aan kan nemen. Hij kon water in wijn veranderen, mensen genezen en uit de dood laten opstaan  dus van vorm veranderen lijkt me voor hem geen probleem. Deze lange witte ingepakte vorm vond ik het meest mooi passen bij dit beeld. KoZ: Mijn eerste, oppervlakkige indruk bij dit beeldengroepje  was dat dit de drie koningen uit het oosten zijn, op weg naar de pasgeboren Jezus. Maar even later moest ik denken aan de drie vrienden van Job. Beter kijkend zag ik in de middelste figuur een zwangere vrouw, dus wellicht zien we een moeder, vader en een zoon? W.H.: Het beeld is voor mij een vrolijk beeld van een ideale wereld waarin de drie figuren zingen, bij de één een ree aan zijn voeten ligt, en bij de ander een gebutste donkerblauwe knikker die associatie oproept met de aardbol of een sterrenhemel. Ik heb niet nagedacht over wie deze drie mannen specifiek konden zijn. Uit het hart van de middelste figuur stroomt een wortelstelsel en het beeld wordt aan weerszijde afgesloten door een takje. Eigenlijk is er niks aan de hand. De wereld is vredig.  Vandaar de titel ‘Naief beeld’. De lichamen van de drie mannen kwamen van drie Afrikaanse, ik geloof Ghanese, toeristenbeelden  die ik op een rommelmarkt heb gekocht. De verf heb ik er van afgekrabd en ik heb er andere hoofden opgezet . De middelste figuur was oorspronkelijk een Ghanese politieagent met een dikke buik. KoZ: Stelt dit een vogelnestje voor? Of wat anders? W.H.: Interessant dat je dit beeld er uit pikt.  De hand houdt iets onbestemds vast. Jij noemt het een vogelnestje. Vind ik wel een mooie associatie. Een vogel bouwt een nest van takjes, mos en haartjes en legt daar haar meest kostbare bezit in: het ei. Voor mij houdt de hand het een onduidelijke, viezige vorm, waarin een klein wit kraaltje ligt.  Het gebruik van het haar en de roze en rode stof heeft voor mij de associatie met lichaam en vlees. Daarin ligt het kleine ronde sieraad verborgen. De titel 'Het grote vergeten' verwijst voor mij naar de  grote spirituele leegte in onze samenleving. We hebben, en ik veralgemeniseer nu, geen idee meer van de zin van het leven, en waarom we hier op aarde zijn neergezet. We  gedragen ons vooral als de homo economicus en homo consumenticus. KoZ: Als ik dit beeld een titel moest geven zou het “Een goed gesprek” zijn. Maar wat doet het voorwerp dat tussen hen inhangt daar? detail W.H.: Het beeld heeft als titel 'Gesprek met Gerard R'. Je zat dichtbij. De Dalai Lama is in gesprek met Gerard Reve. De Dalai Lama is de meest bekende vertegenwoordiger van het Boeddhisme. Gerard Reve, mijn favoriete schrijver, die zich in de jaren 60 bekeerde tot het  katholieke geloof. Het leek me een interessant en grappig gesprek te kunnen worden.  Ik vroeg me af of ze elkaar zouden begrijpen. Misschien is dit laatste, het onbegrip, datgene wat er tussen hun in hangt. Het beeld vroeg om iets wat onder de tafel tussen hen in hangt. Op formeel gebied wilde ik met een minimum aan lijnen en twee hoofden en veel leegte een interessant beeld maken van twee mannen die aan tafel zittend een intensief gesprek voeren. KoZ: Wout, bedankt. Het ga je goed. Tot slot In 2012 werd Wout Herfkens geïnterviewd in het programma ‘De Verwondering’. Hierin werd ‘Jésus à l’Hôpital’ besproken. Herfkens, die wel een bewonderaar is van oude kunst, zegt met betrekking tot zijn Jezus in bed: Als je weer een kruisigings-scene ziet… Daar hangt hij weer. Wat sneu. Haal die man eens van dat kruis. Die nadruk op dat lijden. Je kunt die prachtige oude kunst niet gaan beplakken met pleisters, al heb ik wel dat idee gehad. Het lijkt me wel een goede ingreep. Als de uitzending zo’n elf minuten is gevorderd, komt Gerard Reve ter sprake en draagt Herfkens het gedicht ‘Graf te Blauwhuis’ voor. Daarin roept Reve God aan met de onsterfelijke woorden: Dat Koninkrijk van U, weet U wel, wordt dat nog wat? Bij VPRO’s ‘Dode Dichters Almanak’ is Reve zelf te zien en te horen met hetzelfde gedicht (onderaan de pagina). Leer Wout Herfkens nog beter kennen en kijk naar ‘De Verwondering’ (26 september 2021). Om af te sluiten: uit dit programma citeren we Wout Herfkens: Alle goede kunst is troostrijk. Prettige zondag verder.

Door: Foto: Wout Herfkens, zelfportret met anderen. Foto - Sven Scholten
Foto: Borboros (2017-2022) © Groenewoud/Buij © foto Wilma Lankhorst

Kunst op Zondag kijkt terug op VOORLOPERS

VERSLAG - VOORLOPERS, kunst van nu. Een pop-up beeldenexpositie in de tuinen van Paleis Soestdijk. Voor Kunst op Zondag bezocht ik de laatste kans om tuin en paleis te zien vóór de grote renovatie/transformatie begint van dit historische landgoed. In 2017 heeft de MeyerBergman Erfgoed Groep het paleis en het landgoed van de Nederlandse Staat gekocht. De nieuwe eigenaar gooit het nu over een andere boeg. Als smaakmaker voor het toekomstige beleid is de beeldenexpositie VOORLOPERS opgezet. Tijdens de komende Open Monumentendagen (10-11 september 2022) is er nog één kans om het landgoed zelf te verkennen.

VOORLOPERS

Voor VOORLOPERS zijn kunstenaars van nu, zowel gevestigde namen als nieuw talent geselecteerd. Hun inspiratiebronnen: actuele thema’s zoals bio design & robotica, duurzaamheid & recycling, techno­logie & educatie. Sommige keken ook naar de veranderende betekenis van erfgoed en natuur in Nederland. Het totale landgoed omvat 170 hectare, 20 hectare wordt in beslag genomen door de Paleistuinen, de andere 145 hectare is bos en park. In de paleistuinen ontdek je straatjes als Wilhelminalaan, Julianalaan, Beatrixlaan en de Alexanderlaan. De Bernhardlaan is afgesloten voor bezoekers. Op een bordje lezen we dat het hier gevaarlijk is ‘in verband met vallend hout van ‘veterane’ bomen.’

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Conversation with Magic Stones © Barbara Hepworth (1973) in de Rijkstuinen 2022 © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag de tuin in met Barbara Hepworth

REPORTAGE - Als de zomerse temperatuur gaat stijgen is een museumbezoek altijd een frisse tip. Voor deze zomerse editie van Kunst op Zondag viel mijn oog op de tuin van het Rijksmuseum. Na Louise Bourgeois (1911-2010) zijn de tuinen van het Rijks nu het domein van de Engelse beeldhouwer Barbara Hepworth (1903-1975). Uit haar rijke oeuvre zijn negen sculpturen geselecteerd die nog nooit samen te zien waren. Gast-curator van de eerste solo tentoonstelling van Hepworth in ons land is Sophie Bowness, kleindochter van de beeldhouwer.

Barbara Hepworth met Curved Form in tuin Trewyn St. Ives © foto Ida Kar (1961) © Collectie Nat. Portrait Gallery London

Barbara Hepworth met Curved Form in tuin Trewyn St. Ives © foto Ida Kar (1961) © Collectie Natinal Portrait Gallery, London.

Hepworth’s leven in een notedop

Er zijn veel boeken gepubliceerd over het leven, het werk èn de vernieuwingsdrang van Barbara Hepworth (Wakefield 1903-1975) geschreven. Na de middelbare school in Yorkshire begint ze in 1920-1921 aan de Leeds School of Art en studeert ze aansluitend aan de Royal College of Art in Londen (1921-1924). Hier is Henry Moore een van haar medestudenten. Het plan is dat Hepworth in 1924 de ‘runner-up’ wordt van John Skeaping (1901-1980) voor de Prix de Rome. Maar ze kiest voor de West Riding Travel Scholarship in Florence.

Foto: tpholland (cc)

Kunst op Zondag | Het bed

Hebben we het al eens over het belang van het bed gehad? Jazeker. ‘Een bed is veel belangrijker dan een gevechtsvliegtuig’, citeerden we hier de kunstenaar Martin Reed.

De toestand in de wereld wordt de laatste tijd gemeten aan het aantal bedden. Bedden op de intensive care-afdelingen tijdens de pandemie. Of bedden die beschikbaar zijn om vluchtelingen op te vangen. Wat een plaats voor rust was, is een plek van zorg geworden.

Jezus in het ziekenhuis

Nu het toch Pasen is: zou dat komen omdat de wereld vergeten is waar Jezus voor staat? Wout Herfkens verzamelt sinds 2015 verstoten kruisbeelden. Als dank voor het feit dat Jezus eeuwenlang voor het heil aller mensen aan het kruis heeft gehangen, haalt hij Jezus van het kruis en legt hem te bedde. Zo’n 90 exemplaren vormen nu de serie  ‘Jésus à l’Hôpital’ (Jezus in het ziekenhuis).

Wout HerfkensJésus à l’Hôpital b80 (vierde foto), 55 x 27 x 11cm, 2021
© Wout Herfkens - Jésus à l'Hôpital b80, 55 x 27 x 11cm, 2021

Op zijn weblog laat Wout Herfkens zo nu en dan zien welke werken in ontwikkeling zijn. Bijvoorbeeld het werk aan een kruisbeeld dat wat groter was dan hij doorgaans binnen krijgt.

Het bed is geen zorginstelling

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Deep Encounter 2021 © Raumlabor - Sonsbeek © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag verkent buitenkunst

VERSLAG - Er is deze zomer volop kunst in de openbare ruimte te ontdekken. Voor Kunst op Zondag bezocht ik een aantal buitenexposities die je vrij kunt bezoeken. Tegen betaling kun je voor de verschillende locaties extra programmaboekjes kopen. Maar dat hoeft niet. Met een QR-code is ook veel achtergrondinformatie gratis te verkrijgen.

Lustwarande_Tilburg © foto Wilma_Lankhorst

Impressie Lustwarande, Tilburg © foto Wilma Lankhorst.

Tilburg: Lustwarande

In het stadspark de Oude Warande in Tilburg is de elfde editie van Lustwarande te zien. De organisatie heeft hiervoor elf kunstenaars uitgenodigd die al eerder mee hebben gedaan. Lustwarande presenteert zichzelf als ‘Hét Platform voor Hedendaagse Beeldhouwkust’. Uit Nederland doen mee Maria Roosen, Marien Schouten, Tom Claassen en Mark Manders.

Videoverslag van bezoek aan Lustwarande © video Wilma Lankhorst

Staties

Het thema deze zomer is ‘staties’ (Stations). Dit begrip heeft meerdere betekenissen. Zo is het een stop op een wandeling of een moment van overdenking. Maar ook een moment in een loopbaan of een statie in de RK-kerk bij de kruisweg. Al deze betekenissen zie je terug in het park. Het werk van Mark Manders (Volkel, 1968) Yet Untitled, komt het dichtst bij de religieuze betekenis. In de leesruimte voor ‘Nocturnal Reading’ van Marien Schouten (Woudrichem,1956) ervaar je de rust van een pauzemoment. Voor alle deelnemers geldt dat hun deelname ook een stap in hun carrière is. Tijdens hun eerste deelname stonden alle elf kunstenaars aan het begin van een artistieke loopbaan. Nu hebben ze allen een gevestigde naam.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Geraakt en ontroerd

Gaat u er even voor zitten, dit wordt de langste Kunst op Zondag van 2018.

Kan ook een kunstenaar zelf, al dan niet tot tranen toe, geraakt worden door eigen werk? Die vraag kwam bij me op bij het zien van de documentaire Bill Viola: The road to St. Paul’s. Daarin wordt de video-kunstenaar gevolgd bij de realisatie van de video-installaties ‘Martyrs’ (2014) en ‘Mary’ (2016) in de St. Paul’s kathedraal in Londen, een proces dat ruim elf jaren duurde.

Tot tweemaal toe komt er in de documentaire een moment voorbij waarbij Bill Viola zichtbaar ontroerd raakt als hij zijn werk ziet (via uitzending gemist: op 33 – 34 min bij het bekijken van ‘Martyrs’ en op 45 min bij het zien van ‘Mary’).

Dat je als publiek overrompeld en geraakt kan worden door een kunstwerk kan ik goed begrijpen. Vorig jaar schreven we hier al welke kunstwerken tranentrekkers bleken. Maar een kunstenaar die van eigen werk ontroerd raakt, terwijl hij/zij precies, tot op elk detail, weet hoe en waarom het is gemaakt? Daar wil ik meer van weten. Dus kunstenaars aangeschreven en gevraagd:

Ben je wel eens (tot tranen toe) ontroerd geraakt door eigen werk? Zo ja, welk werk was dat en waarom?

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: fusion-of-horizons (cc)

Kunst op Zondag | Uit het depot

Voor er weer een Kunst op Zondag het licht ziet, heeft de Sargasso’s kunstredactie al heel wat kunstwerken bekeken. Omdat we we zeker niet het grootste museum van Nederland zijn en veel minder ruimte hebben dan de andere Nederlandse musea voor moderne kunst, blijft heel wat verzameld werk in het depot opgeslagen.

Elk museum verdiept zich af en toe in het eigen depot en zet er een tentoonstelling mee in elkaar. Kwestie van curatoren die even niet weten wat ze nu weer eens zullen verzinnen? Of tijdelijk geldgebrek, dus dan maar een goedkope expositie opgetuigd? Of een plots opwellend respect voor al het moois dat gewoon gezien moet worden.

Uw nederige curator heeft last van alle drie die factoren. De eerste overkomt iedereen wel eens. Een dipje in de creativiteit. Het tweede is hier chronisch. Alleen de derde factor ligt iets genuanceerder: niks opwellend, altoos in bewondering. Dus vandaag uit het depot van Kunst op Zondag.

In januari hadden we twee afleveringen over muren. Van grensmuren tot gevelkunst. Deze werken haalden die afleveringen niet:

Steek de grensmuren tussen Amerika en Mexico over en aanschouw fraaie Mexicaanse muurkunst. Bijvoorbeeld deze gigantische mozaïek op de universiteitsbibliotheek in Mexico City. Mocht u het Spaans beheersen dan leest u natuurlijk deze informatie over dat werk.

Foto: See-ming Lee (cc)

Kunst op Zondag | Humor

Net zo min als je in een museum zelden iemand in snikken ziet uitbarsten, zo weinig schalt er een bulderende lach door de zalen.

In de beeldende kunst is humor altijd aanwezig geweest en dankzij Dada en Fluxus is kunstzinige humor niet meer weg te denken. Maar je zal in een museum of galerie geen schaterlachende menigten tegenkomen.

Tot 10 september kun je in Haarlem je lachspieren testen bij de tentoonstelling ‘Humor. 101 jaar lachen om kunst’. Een dubbelexpositie in het Frans Hals Museum (parodieën op kunstwerken) en De Hallen Haarlem (overzicht van Nederlandse kunst uit de tijd van dada tot nu).

Lachen om kunst. Hoe verzinnen ze die titel. Be-la-che-lijk! Het moet zijn: lachen met kunst. Of lachen dankzij kunst. ‘Lachen om’ refereert toch aan een negatief soort spot. Het zal de ondraaglijke lichtheid van de lach wel zijn dat de organisatoren op deze uitglijder kwamen.

Dat karikaturen van en parodieën op beroemde kunstwerken in het Frans Hals Museum ‘lachen om kunst’ mag heten, wil nog niet zeggen dat de gehele tentoonstelling de spottende titel verdient.

En dan: 101 jaar humor bij elkaar brengen is riskant voor de lach.

Natuurlijk zijn er altijd mensen die van lachen geen ophouden weten als in de programmaboekjes staat dat er sprake is van humor. Denk bijvoorbeeld aan de lieden die een hele voorstelling bij elke oogwenk van een cabaretier in een deuk liggen.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Edgar Vonk (cc)

Kunst op Zondag | Lowlands

Wat? U zit hier en niet op Lowlands? Dat vermoedde ik al dus ben ik speciaal voor u op de redactie gebleven om Lowlands naar u te brengen. Dat wil zeggen: alleen het kunstgedeelte.

U zegt alles op Lowlands is kunst? Jawel, en van alle kunst staat muziek het meest centraal in Biddinghuizen. Dat krijgt al aandacht genoeg. Het 25-jarige Lowlands programmeert ook theater, dans, film, comedy, literatuur, straattheater, wetenschap en beeldende kunst.

Beeldende kunst. Dat begint bij Lowlands al bij de vormgeving van het terrein en al het pr-materiaal. Ruim 23 jaar was dat in handen van Peter te Bos en kornuit. De torens bij de ingang, mascotte Rapid Razor Bob en Llowdog herinneren nog aan de inbreng van Peter te Bos.

De organisatie is echter overgestapt naar een andere vormgever. Lowlands website is nu gemaakt door Hansje van Halem en daar moet ik u ernstig voor waarschuwen. Zo is het even zoeken naar tekst (‘fuck leesbaarheid, ik wil gewoon iets moois maken’, zou ze in De Volkskrant-paywall- hebben gezegd). Maar de website is toegankelijk zonder waarschuwing vooraf.

Die hangt wel bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam waar tot 1 oktober de tentoonstelling Hansje van Halem: patterns loopt. De universiteit waarschuwt echter geen verantwoordelijkheid te nemen voor klachten als gevolg van flitslichtgevoeligheid. Toegang op eigen risicio voor bezoekers met epilepsie. Voorzichtig dus als u de Lowlands website bezoekt, want u valt midden in de psychedelische patronen van Hansje van Halem.

Foto: Duncan Hull (cc)

Kunst op Zondag | Uit Afrika

Er gaat het verhaal dat het paradijs ergens in Afrika gelegen zou hebben. Heden ten dage denken nogal wat Afrikanen dat het paradijs in Europa ligt. Qua kunst zou dat Venetië moeten zijn.

In het vorige artikel zagen we al dat op de Biënnale in Venetië maar weinig Afrikaanse kunstenaars te zien zijn: 22 kunstenaars uit 9 Afrikaanse landen.

Daarmee is ruim 16 procent van het Afrikaanse werelddeel vertegenwoordigd. Azië heeft ruim 33 procent op de biënnale staan, Latijns Amerika 24 procent, Oceanië 25 procent en Noord-Amerika scoort makkelijk 100 procent door de aanwezigheid van de V.S. en Canada..

De Venetiaanse biënnale is uiteraard vooral een Europese aangelegenheid. Dik 89 procent van de Europese landen is met een nationale inzending aanwezig.

Vanaf de eerste biënnale in 1895 tot nu toe, 57 edities later, hebben 19 van de 54 Afrikaanse landen zich er wel eens gepresenteerd. Naast de landenexposities zijn via galeries ook individuele kunstenaars te zien. Dit jaar zijn van de 120 kunstenaars die langs deze weg worden gepresenteerd, slechts 6 van Afrikaanse origine. Wat nog stukken beter is dan die ene, sinds 1975 vermiste Nederlander.

Nu is de situatie in veel Afrikaanse landen van dien aard, dat je je kunt voorstellen dat kunst wel het laatste is waar men zich druk om maakt. Misschien verklaart dat waarom er op zo’n prestigieuze biënnale weinig Afrikaanse kunst is te zien. En het verklaart wellicht ook dat een groot deel van de kunstenaars buiten Afrika woonachtig en werkzaam is.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Volgende