Kunst op Zondag kijkt terug op VOORLOPERS

VERSLAG - VOORLOPERS, kunst van nu. Een pop-up beeldenexpositie in de tuinen van Paleis Soestdijk. Voor Kunst op Zondag bezocht ik de laatste kans om tuin en paleis te zien vóór de grote renovatie/transformatie begint van dit historische landgoed. In 2017 heeft de MeyerBergman Erfgoed Groep het paleis en het landgoed van de Nederlandse Staat gekocht. De nieuwe eigenaar gooit het nu over een andere boeg. Als smaakmaker voor het toekomstige beleid is de beeldenexpositie VOORLOPERS opgezet. Tijdens de komende Open Monumentendagen (10-11 september 2022) is er nog één kans om het landgoed zelf te verkennen.

VOORLOPERS

Voor VOORLOPERS zijn kunstenaars van nu, zowel gevestigde namen als nieuw talent geselecteerd. Hun inspiratiebronnen: actuele thema’s zoals bio design & robotica, duurzaamheid & recycling, techno­logie & educatie. Sommige keken ook naar de veranderende betekenis van erfgoed en natuur in Nederland. Het totale landgoed omvat 170 hectare, 20 hectare wordt in beslag genomen door de Paleistuinen, de andere 145 hectare is bos en park. In de paleistuinen ontdek je straatjes als Wilhelminalaan, Julianalaan, Beatrixlaan en de Alexanderlaan. De Bernhardlaan is afgesloten voor bezoekers. Op een bordje lezen we dat het hier gevaarlijk is ‘in verband met vallend hout van ‘veterane’ bomen.’

Zaadcel en Cupido

In den beginne was er … de strijd van de zaadcellen. Van de miljoenen die er vrij komen, kan er maar één de wedstrijd om de eicel winnen. Hier ligt een reuze exemplaar, een winnaar zou je kunnen zeggen, van paarsblauw fiberglas. Het exemplaar is gemaakt door Atelier van Lieshout en is door hem‘ Darwin’ (2008) genoemd, een verwijzing naar Charles Darwin (1809-1882) met zijn evolutietheorie ‘On the Origin of Species”. Verderop in de tuin, rechts naast het paleis, staat ‘Cupido, geen pijl op te trekken’ (2021). Dit is een van de twee werken van David Bade (Curaçao 1970). Bade werkt veel met gebruikte materialen. Cupido is opgebouwd uit ingeleverde en daarna verpulverde wapens. De kunstenaar was gevraagd om een kunstwerk te maken samen met jongeren die mee­ deden aan een speciale wapeninleveractie in Den Haag.

Ga even zitten en praat

Een van de meest aansprekende werken vind ik ‘What could we be? Visions’ (2020-2022) van Iliada Charalambous (Cyprus, 1993). Het is een kring van stoelen, gegoten in beton die bezoekers uitnodigen om even te gaan zitten en om een praatje te maken. Charalambous richt zich in haar werk op het samenbrengen van mensen en het stimuleren van gesprekken. Dit is in een poging de fragmentatie van de hedendaagse samenleving tegen te gaan. Dit verlangen naar een gezamenlijk gesprek gebruikte ze voor het eerst in haar werk dat we hier zien: ‘What Could We Be? Visions’. Zodra wij dan zitten, nemen meer mensen plaats en er ontstaat een leuk gesprek over wat we hier denken aan te treffen. Voor haar sculpturen en installaties laat Charalambous zich inspireren door actuele sociaal ­politieke gebeurtenissen die ze benadert vanuit een persoonlijk perspectief.

Over een andere boeg gooien

‘Over een andere boeg gooien’ is een idee van kunstenaar David Bade. Het is een hele oude uitdrukking, een spreekwoord dat zijn oorsprong vind in de scheepvaart. “Daarom heb ik als basis voor dit werk een boot gekozen”, aldus Bade. In de wensput bij het kunstwerk kunnen mensen een briefje gooien waarop zij uitleggen wat zij in hun leven over een andere boeg hebben gegooid, of zouden willen gooien. De teksten op deze briefjes vormen een bron van inspiratie voor kunstenaars om toevoegingen te maken voor de installatie. Dit gebeurde onder andere in de vorm van gegoten gips medaillons. ‘Over een andere boeg gooien’ is een ruimtelijk schilderij dat samen met vrijwilligers van onder andere Scouting Merhula is gemaakt. Centraal in dit proces staat participatie, input en met mens dingen samen ontwikkelen.

Monsters in de waterapotheek

Als we verder het landgoed oplopen, komen we op een verhoging met een prieeltje. Vanaf dit punt hebben we een mooi uitzicht over de tuin en het paleis. Voor de hofvijver staat ‘Borboros’ (2017-2022) van Tilly Buij (1957) en Gerard Groenewoud (1958). Dit kunstenaarskoppel werkt samen onder de naam Groenewoud/Buij. De naam Borboros komt uit het Oudgrieks en betekent modder, slib. Het is een soort oersoep waarin het krioelt van allerhande leven waar wij ons vaak niet bewust van zijn. De eerste versie van deze waterapotheek was in 2017 te zien tijdens de IJssel biënnale in Deventer. Nu is de apotheek ingevuld met watermonsters van het landgoed. Deze installatie bestaat uit 1800 ongefilterde watermonsters van over de hele wereld. Het watermonster bevat onvermijdelijk aanhangend slib en modder. Het monster vertelt ons iets over de locatie van de waterbron en over de kwaliteit van het water. Als het zonlicht op deze installatie straalt, zie je allerlei kleuren en bewegingen in het water.

Sportpark

Er is nog meer water te ontdekken naast de waterapotheek. Als we over het bruggetje lopen, komen we op het sportterrein. Hier liggen een tennisbaan, een zwembad, de kleedkamers met zonneterras en het huisje van de prinsessen. In de ruime bij de kleedkamers staat de video-installatie ‘The Revolutions That Did (Not) Happe’ (2021) van Silvia Martens (Eindhoven, 1985). Het is een experimentele, aan science fiction verwante video waarin Martens de Schepper is van alternatieve werelden waarin ze de sociale organisatie op z’n kop zet. Buiten staat een groot bord met “Watermerk’ (2020) van BuroLdR (een samenwerking van Hans Ligteringen (Den Helder, 1957) en Marie Jeanne de Rooij (Stoppelsijkveer, 1961). Hierop staat het woord water in tientallen talen. Het doet me denken aan het Waalfabet dat ik samen met drie studentes van de kunstopleiding in Breda heb ontworpen voor mijn master thesis in 2010. BuroLdR heeft naast Waterwerk voor VOORLOPERS een luisterroute ontwikkeld met vijf locaties.

Prinsessenspeelhuis

Voor we de boeg omgooien om het paleis te betreden, nemen we nog een kijkje bij het prinsessenspeelhuis. Kunstenaar Ingrid Mol (Wormerveer, 1970) laat je hier ‘EDABS (Every Day A Better Sculpture)’ (2022) zien. Het is een zogenaamde in­situ installatie, een speciaal voor deze locatie gemaakt werk. Het is een diorama met beelden van keramiek. Het speelhuis was een geschenk voor de prinsessen door de bewoners van de overzeese gebieden in Indonesië (1939). Ingrid Mol heeft Julia afgebeeld in drie levensfasen. Je ziet Julia als klein meisje en als bejaarde vrouw in de woonkamer. In de keuken is Juliana een vrouw van middelbare leeftijd die geniet van een sigaretje terwijl ze uit het keukenraam staart. ‘Het huisje is een diorama van een voorbij leven in fragmenten met een ongrijpbare belofte van voortleven als kloon (… maar in welke levensfase?)’, aldus Mol.

Open tijdens komende Monumentendagen

Wie het lezen van dit verhaal, toch graag een bezoek wil brengen aan het landgoed, krijgt op korte termijn nog een kans. Tijdens de komende Open Monumentendagen op zaterdag 10 en zondag 11 september 2022 kan iedereen het landgoed Soestdijk gratis bezoeken. Voor dit weekend is een mooi programma samengesteld. Er is onder andere een vaste route door het Zocherpark en langs de monumenten. Vrijwilligers van Paleis Soestdijk geven op diverse locaties uitleg over de historie en toekomst van Paleis Soestdijk. Ook al is de toegang dat weekend gratis, meld je bezoek hier online wel even aan, dan weten de vrijwilligers hoeveel gasten te mogen verwachten.

Meer weten over de restauratieplannen?

Download hier het document ‘Een iconische monument in transitie’. Hierin kun je lezen over welke boeg de nieuwe eigenaren het gaan gooien met het landgoed en het voormalige paleis.

Lijst van deelnemende kunstenaars

VOORLOPERS omvat werk van onder andere Joep van Lieshout/Atelier Van Lieshout, David Bade, Groenewoud/Buij, Ivan Cremer, Silvia Martes, Bob Hendrikx, Cecilia Bengtsson, Ingrid Mol, Lennart Lahuis en Zeger Reyers. Veel werken zijn speciaal gemaakt of aangepast voor het park. Download hier de e-versie van de catalogus en lees alle verhalen over de kunstwerken en hun makers nog eens rustig door.

VOORLOPERS is een idee van kunsthistorica Maya Meijer Bergmans (ze is samen met Ton Meijer de nieuwe eigenaar van landgoed Paleis Soestdijk). Maya Meijer vroeg kunsthistorica Marie Jeanne de Rooij om dit plan samen met haar uit te werken. Meyer en De Rooij hebben in het verleden samen zeven jaar op rij Den Haag Sculptuur georganiseerd.

© tekst, video en foto’s
© gebruik van de foto’s met dank aan MadebyHolland en alle genoemde kunstenaars.