BBB wil een Deens kiesstelsel. Wat houdt dat in?

De verkiezingsprogramma’s zijn binnen. Recent blogde ik al over het Zweedse kiesstelsel dat Pieter Omtzigt zo passioneert. Deze keer duik ik dieper in het Deense kiesstelsel dat Caroline van der Plas enthousiasmeert. Een gastbijdrage van Kristof Jacobs, eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees. Uit mijn analyse blijkt dat het Deense model inderdaad de regio een beetje meer vertegenwoordiging zou geven in Den Haag. Het verschil is echter beperkt en het systeem zou behoorlijk complex worden. BBB wil kiesdistricten zoals in Denemarken Laten we beginnen met wat BBB wil. Dit zegt de partij in haar verkiezingsprogramma: “Om de democratie, politiek en het parlement dichter bij de mensen te brengen, wil BBB de wijze van verkiezing van de Eerste en Tweede Kamer aanpassen. De Eerste Kamer wordt nu gekozen door de Provinciale Staten, maar wordt straks direct door de inwoners van de provincies gekozen. De Eerste Kamer en Tweede Kamer worden straks via kiesdistricten gekozen (hierbij kan geleerd worden van het Deense model).” BBB, 2023: 107, vet toegevoegd. Zoals je ziet, is het voorstel best wel vaag. Zowaar nog vager dan het voorstel van Omtzigt.[1] Daar waar je bij Omtzigt een vrij aardig beeld kreeg van de gevolgen van het kiesstelsel, zal ik het in dit blog met name moeten doen met de ietwat cryptische omschrijvingen moeten doen die ik in vet in het citaat heb aangegeven. Beter dan niets.  Cruciaal is het stukje: hierbij kan geleerd worden van het Deense model. Eerst moeten we even kijken naar dat Deense model dus. Het Deens kiesstelsel is complex Het Deense Parlement telt 179 leden, waarbij er 175 in Denemarken zelf worden verkozen.  Ik zal ingaan op de kieswijze van deze 175 leden.[2] 135 zetels worden verdeeld in de kiesdistricten, de overige 40 zijn compensatiezetels die ook weer over de tien districten verdeeld worden. Het Deense kiesstelsel lijkt *voor de kiezer* op het Nederlandse: je brengt één stem uit op een kandidaat voor een partij.  Anders is wel dat de kiezer echter ook op de partij als geheel kan stemmen. Het belangrijkste verschil is echter dat je een stem uitbrengt op een lijst binnen een district. Denemarken kent namelijk drie ‘provincies’ die weer onderverdeeld zijn in kleinere kiesdistricten. Sinds 2007 zijn dat er 10. Het aantal zetels voor elk van de tien districten wordt bepaald op basis van het aantal inwoners, het aantal geregistreerde kiezers en… de landoppervlakte van dat district (p. 5). Dat is overigens een belangrijk verschil met Zweden waar de zetelaantallen per district enkel gebaseerd zijn op het aantal geregistreerde kiezers (p. 5). In de praktijk varieert de grootte van de Deense districten van 10 tot 20 zetels.[3] De zetelverdeling is nog complexer Ok, 10 districten van verschillende grootte dus met in totaal 135 zetels te verdelen. Maar hoe bepaalt men welke partij hoeveel zetels krijgt? Dat is geen sinecure. In een eerste fase berekent men per district welke partijen zetels krijgen. De rekenmethode die wordt gebruikt is, net zoals in Zweden de zogenaamde Modified Saint-Laguë methode.  Omdat de districten vrij klein zijn, is er een hoog percentage stemmen nodig om minstens één zetel te behalen in een district. In Denemarken lukt dit enkel de grootste partijen. Dan blijven nog de 40 compensatiezetels. In een tweede stap wordt gekeken naar wie in aanmerking komt voor de compensatiezetels. Daar zijn er drie kiesdrempels die als alternatieve routes fungeren. Als een partij op zijn minst één van de drempels overschrijdt dan mag ze meedoen aan de zetelverdeling van de compensatiezetels. Deze worden verdeeld door alle stemmen op te tellen en 175 zetels te verdelen alsof het één nationale kieskring was. Deze verdeling wordt vergeleken met het totale aantal zetels dat een partij behaalde in de districten. Het verschil wordt aangevuld met compensatiezetels.[4] Deze worden dan weer via complexe formules toegewezen aan de districten. Dat maakt het voor partijen trouwens zeer onvoorspelbaar inzake in welke districten ze hoeveel zetels winnen. Kiesdrempels! Nog wat informatie over die drie fascinerende kiesdrempels die leidend zijn in de verdeling van de compensatiezetels in Denemarken. De kiesdrempels zijn: Minstens één zetel behaald in een district Minstens 2% van het totale aantal geldige stemmen hebben behaald In twee van de drie provincies meer stemmen hebben behaald dan de gemiddelde kiesdeler in die provincie.[5] In de praktijk blijken de kiesdrempels weinig verschil te maken en is de uitslag zeer evenredig. Al bij al zijn de kiesdrempels laag en kunnen partijen relatief makkelijk over één van de drempels heen. Denemarken heeft een zeer evenredig kiesstelsel In 2017 voerde Simon Otjes al simulaties uit waarbij hij inging op de vraag of de uitkomst van de Tweede Kamerverkiezingen anders zouden zij als we het Deense kiesstelsel hadden gehad. Zijn antwoord: de uitslag zou toen niet veel verschillen van de uitslag onder het Nederlandse kiesstelsel. Ook de kleinere partijen zouden nog aardig wat zetels krijgen en niet uit de boot vallen. Een beetje de stem van en voor het platteland Wat zou dit beteken voor de regio als BBB een Deens kiesstelsel zou invoeren? Het Deense kiesstelsel dwingt politici om meer rekening te houden met de regio’s. Daarbij lijkt het erg op het Zweedse kiesstelsel. Omdat het aantal zetels per district (in tegenstelling tot Zweden) ook wordt bepaald door landoppervlakte, is de relatieve oververtegenwoordiging van perifere, grotere provincies dus sterker. Goed nieuws voor Friesland en Groningen dus. De prijs die je betaalt is dat het systeem door haar complexiteit zeer onvoorspelbaar is. Omdat het zeer evenredig is, is het wel duidelijk hoeveel zetels een partij ongeveer zal halen, maar waar ze deze behaalt is nauwelijks te voorspellen. Wat is het verschil tussen het Zweedse en Deense kiesstelsel? Voor de liefhebbers als bonus nog even een vergelijking tussen het Deense en Zweedse kiesstelsel. Noten: [1] Mochten er BBB’ers zijn die dit blog lezen, stuur me gerust meer gedetailleerde plannen van jullie kiesstelselvoorstel dan update ik het blog met alle plezier! [2] De Kamerleden voor de Faeröer eilanden en Groenland worden namelijk op een andere manier verkozen. [3] Uitzondering is het eiland Bornholm dat 2 gegarandeerde zetels heeft. [4] Wanneer een partij minder zetels heeft in de tweede zetelverdeling, dan verandert er niets voor die partij en wordt dus in de praktijk het aantal te verdelen compensatiezetels lager. Dit komt slechts zeer zelden voor omdat het aantal compensatiezetels vrij hoog is en de geografische verdeling van kiezers niet extreem vertekend. [5] Omdat er meerdere districten per provincie zijn, wordt dus per provincie het gemiddelde genomen van de districten in die provincie Nog even dit Als alle verkiezingsprogramma’s binnen zijn maak ik ook nu weer een overzichtje met de posities van de politieke partijen op het gebied van democratische vernieuwing. Het belooft een interessant overzicht te worden: de meeste partijen willen ‘het vertrouwen in de politiek’ herstellen en graven diep in de grabbelton van de democratische vernieuwing. Wordt vervolgd dus… Over de auteur Kristof Jacobs is universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit en doet onderzoek naar democratie, referenda, kiesstelsels, verkiezingen & sociale media.

Door: Foto: Villy Fink Isaksen, CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons, stembiljetten Denemarken
Foto: Roel Wijnants (cc)

BBB’s “Naboarschap” lost niks op….

, door

COLUMN - …maar bekt wel lekker voor de Bühne, meent gastauteur Harry Bleeker.

Caroline van der Plas gaat geen gemakkelijke tijd tegemoet, zegt mijn gezond verstand. Want er zijn aanwijzingen te over dat de BBB niet in staat is de deplorabele, ohh sorry zeer slechte staat, geen moeilijke woorden bij Caroline, waarin ons land zich bevindt, na 20 jaar neoliberaal beleid onder de VVD, waarin alles geprivatiseerd en “vermarkt” is, op te lossen.

Gezond boerenverstand geeft echter geen garantie op een juiste kijk op de samenleving en haar problemen. Ook de boeren zijn niks zonder de elitaire wetenschappers van Wageningen. En een samenleving die volgens Caroline van de BBB, terug moet naar de jaren 50 van de vorige eeuw, als ik haar goed begrepen heb? Heeft Caroline wel enig idee hoe de samenleving er toen echt uitzag?

Laat ik zeggen dat douches en wasmachines geen gemeengoed waren en ijskasten, oh sorry koelkasten ook niet. Wastobbes, wastafels en kelders waren de norm. Bovendien, de kerk was leidend in de hulp aan anderen, omdat de bijstandswet er nog niet was. Dat had tot gevolg dat lang niet iedereen die het nodig had bijstand kreeg. Misschien was “naboarschap”, nabuurschap in gewoon Nederlands, geen moeilijke worden immers, wel alleen het niet laten doodgaan van een arme familie even verderop, maar zeker weten doe ik het niet. Nabuurschap is van alle tijden, maar de atomisering van onze samenleving heeft dat wel onder druk gezet, want je vindt op sociale media sneller gelijkgestemden dan bij je buren.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Juan Enrique Gilardi (cc)

Laat links BBB de hand reiken

, door

COLUMN - Het stikstof-dossier lijkt Nederland in een impasse te brengen. Een wat onverwachte samenwerking kan het begin van een oplossing zijn.

Als Rutte erop uit was ons weer even te doen vergeten met wat voor problemen hij Nederland allemaal heeft opgezadeld dan is hij daar in geslaagd. Een scheefgegroeide woningmarkt, een disfunctionerende belastingdienst, een schreeuwend lerarentekort, maar natuurlijk vooral de behandeling van Groningers, van ouders in het toeslagenschandaal en van vluchtelingen. Maar al die onder zijn leiding veroorzaakte problemen worden nu aan het zicht onttrokken door het stikstof-dossier. En vooralsnog wijst niets erop dat Rutte bij machte is om ons daaruit te halen.

Over links of over rechts?

Over links, of over rechts. Daar ging het in de duidingen van de verkiezingen over. Maar misschien wel het beste antwoord op de vraag hoe we uit deze impasse komen is over links en over rechts.

Linkse partijen en de (kiezers van de) BBB hebben meer raakvlak dan je op het eerste gezicht zou denken. Want voor welke mensen verwacht je dat linkse partijen opkomen? Voor de kleine man of vrouw die niet word gehoord en die niet kan opboksen tegen de grote maatschappelijke en economische krachten waar hij of zij geen invloed op heeft? Als ik Josse de Voogd zo goed parafraseer dan zijn dat de mensen die ook aangetrokken worden door de BBB.

Foto: Sjoerd Luidinga (cc)

Doorpakken met stikstofreductie

, door

ANALYSE - Het belangrijkste signaal van de afgelopen verkiezingen is dat de kiezer een hekel heeft aan onduidelijkheid en getreuzel

Na de afgelopen verkiezingen horen we velen beweren dat het nu gepast zou zijn pas op de plaats te maken met het stikstofbeleid voor de landbouw. Dat is echter precies de verkeerde conclusie.

Uitgesproken voor- en tegenstanders van stikstofreductie in de landbouw hebben zich in de eerste kamer volkomen gelijkwaardig verdeeld. Tegenover de 16 zetels in de eerste kamer voor BBB, die graag het beleid wil afzwakken, staan er bijna evenveel van GroenLinks en de PvdA, voor wie het allemaal niet snel genoeg gaat. Tegenover de 4 zetels van Wilders, die zijn hakken in het zand wil zetten, staat met hetzelfde aantal zetels de partij voor de Dieren, die het liefst de bio-industrie morgen helemaal wil afschaffen. En de SGP, die vooral niets wil veranderen, heeft één zetel minder dan Volt, die ook op dit dossier vooral juist veel en snel wil veranderen.

De zetels van Ja21, die geen verandering wil, staan qua aantal weer gelijk aan die van de SP, die de megastallen wil sluiten. En dan hebben we nog 50+ en de onafhankelijken, die beide over het hele stikstofvraagstuk zo vaag mogelijk verkiezen te doen. Kortom, uitgesproken voor- en tegenstanders van harde maatregelen in het stikstofdebat staan er na deze verkiezingen links en rechts van het kabinet precies even sterk voor.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Schermafbeelding videostream Tweede Kamer stemmingen moties 18 maart 2020

De onrechtsstatelijke motie-Stoffer c.s. en de positie van belangengroepen

, door

COLUMN - van Prof.Mr. Aalt Willem Heringa

Motie nr. 36169-37, van Stoffer (SGP)/Van der Plas (BBB)/Eerdmans (JA21), in februari aanvaard met 81 stemmen voor, lijkt erg voorzichtig geformuleerd: deze motie verzoekt de regering te verkennen of er nadere vereisten met het oog op representativiteit moeten worden gesteld in de context van art. 3:305a BW. Dat wil zeggen ten aanzien van civiele procedures (zoals Urgenda).

Kennelijk geldt dat verzoek niet waar het betreft bestuursrechtelijke procedures.

Maar los daarvan: de motie verlangt dat een financiële bijdrage wordt gevraagd van de personen tot bescherming van wier belangen de rechtsvordering strekt en dat de rechter een indringende toets op de representativiteit gaat stellen.

Beide zijn rare eisen: belangenorganisaties hoeven toch niet representatief te zijn om naleving van regels te kunnen eisen? Naleving van regels, van het recht, is toch iets wat per definitie in ons aller belang is. En niet iets dat alleen kan worden gekocht door financiële bijdrages of het meten van representativiteit. Representatief voor wat? Een percentage van de bevolking door het overleggen van een peiling? Absurde eisen natuurlijk.

Nog absurder is de achterliggende gedachte dat de toegang tot de rechter beperkt moet worden, omdat die op basis van algemeen belang acties verzocht wordt zich bezig te houden met de vraag of de overheid zich aan het recht houdt. Daarmee vraagt de meerderheid van de Tweede Kamer aan de regering om na te denken over het indammen van de bevoegdheid van de rechter om ook de wetgever, dan wel de uitvoerende macht, aan het recht te houden. Dat is ten principale niet veel anders dan de plannen van de regering Netanyahu in Israël om aan het Hooggerechtshof de bevoegdheid te ontnemen om zich uit te spreken over de rechtmatigheid van wetgeving; en niet anders dan wat dichterbij huis in Polen en Hongarije is aangevat met acties om de rechterlijke macht onder de meerderheidscontrole van de regeringspartij te brengen.

Foto: Roel Wijnants (cc)

Meer of minder zelfstandige boeren?

, door

De afgelopen twintig jaar is door schaalvergroting één op de twee zelfstandige boerenbedrijven gestopt – de afgelopen zeventig jaar zelfs zes op de zeven. Van wat zich nu nog ‘boer’ noemt, is een groot deel de mega-investeerders die voor platte winst de plattelandsgemeenschappen kapot hebben gemaakt. Het gevolg van staand beleid.

Deze investeerders hebben minder verstand van dieren dan van leningen, subsidies en spreadsheets. De stal zien ze nooit, het schoonmaken, melken, voeren en slachten laten ze over aan machines en dagloners. Voor het eigen land produceren ze niet: het voer wordt geimporteerd en het vlees wordt weer geexporteerd. Daarbij: de boer melkt het vee, de agro-industrie en de bank melken de boer. Een heel verdienmodel. De boer van nu zit gevangen in het systeem, de boeren van toen zijn in meerderheid al lang stadsbewoner geworden.

Nu wil ‘de boerenstand’ in de waterschappen het grondwater zo laag mogelijk hebben, zodat meer vee kan grazen. Maar als dat gebeurt, verzilt het land, zodat we over een decennium op een zoutkorst zitten waar niets meer op groeit. Daarnaast raakt onze bodem vertieft, niet alleen met ammoniak (stikstof), maar ook met bestrijdingsmiddelen – die we vervolgens zelf binnenkrijgen, de boer voorop.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.