Overzicht

serie

Onvoorwaardelijk Basisinkomen

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

In de zomer van 2013 onderzocht Sargasso met hulp van verschillende (gast-)redacteuren het idee achter het onvoorwaardelijk basisinkomen. Wat zijn de uitgangspunten, maar ook: hoe zou zo’n concept in praktijk te brengen zijn?


Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Basisinkomen wint aan populariteit

, door

ANALYSE - Het basisinkomen wint aan populariteit – niet alleen in het buitenland, maar ook in Nederland. Een overzicht van de laatste ontwikkelingen.

Deze week bleek uit een onderzoek door I&O Research in opdracht van de vereniging van het basisinkomen dat het aantal uitgesproken voorstanders voor een basisinkomen sinds 2016 niet noemenswaardig gestegen is, of zelfs lichtelijk daalt. Opvallend is echter de scherpe daling van het aantal uitgesproken tegenstanders van een dergelijk stelsel. Volgens de conclusies van het onderzoek zijn er nu in Nederland evenveel uitgesproken voor- als tegenstanders voor een stelsel met een basisinkomen.

Vooral kiezers linkse partijen voorstander

Kiezers van de Partij voor de Dieren, SP en GroenLinks zijn in meer dan de helft van de gevallen voor het basisinkomen. D66 kiezers waren 3,5 jaar geleden half/half verdeeld en zijn nu per saldo voorstanders. Onder PvdA-kiezers is het aantal voorstanders iets minder dan de helft.

Kiezers van VVD, SGP en Forum voor Democratie zijn voor meer dan de helft tegen een vorm van basisinkomen. Ook PVV- en CDA-kiezers zijn per saldo eerder negatief dan positief.

Maar laten we eerlijk zijn: de vraagstelling “bent u voor of tegen een basisinkomen” is vaag. Er zijn zeer uiteenlopende ideeën over een basisinkomen, en hoe dat te implementeren.

Quote du Jour

Quotes du Jour | Meer experimenten met het basisinkomen

, door

“The reason we’re doing it is because the social security system has collapsed,” McDonnell told The Mirror. “We need a radical alternative and we’re going to examine that.”

Het kan verkeren. Zo gaat het hier op Sargasso er in de reageerderspanelen nog over of die basinkomendiscussies een stille dood gaan sterven… en zo komt Labour in het VK opeens met een plan voor experimenten met een basisinkomen. En niet alleen in het VK worden nieuwe plannen gesmeed: ook de Finnen, die een nieuwe regering hebben, lijken voor een tweede ronde te gaan:

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Wat als we iedereen ‘gratis geld’ zouden geven?

, door

VERSLAG - Seksisme. migratie, basisinkomen, democratie en referenda. In de serie “Tegen de stroom in” spreken wetenschappers, experts en opiniemakers over oude zorgen en nieuwe oplossingen. Wanneer zijn die succesvol? Welke rol speelt geld en neoliberaal denken daarin? En verliest elke stroming uiteindelijk aan kracht en relevantie? Vandaag het laatste artikel in deze serie: Waarom is dat basisinkomen er nog steeds niet?

Het basisinkomen is al járen onderwerp van gesprek. Toch is het er nog steeds niet. Volgens journalist Rutger Bregman moeten we gewoon durven. Filosoof en econoom Ingrid Robeyns heeft haar twijfels.

“Armoede is geen karaktergebrek, het is een geldgebrek. Waar los je dat mee op? Met geld,” zegt journalist Rutger Bregman (De Correspondent) stellig. Hij is groot pleitbezorger van het basisinkomen en zette met zijn boek Gratis geld voor iedereen – en vijf andere ideeën die de wereld kunnen veranderen (2014) het weer op de kaart. Tegen de stroom ingaan, begint vaak met baanbrekende ideeën en idealen. Waarom krijg je eigenlijk alleen geld als je werkt? Wat zou er gebeuren als we iedereen een maandelijkse toelage zouden geven, zonder voorwaarden?

Bregman: “Een basisinkomen gaat over vrijheid. Vrijheid van armoede, maar ook de vrijheid om de baan te kiezen die je leuk vindt, omdat je de zekerheid hebt dat je geld hebt wanneer je even zonder werk zit.” Hij pleit voor durven dromen en experimenteren. Econoom en filosoof prof. dr. Ingrid Robeyns (Universiteit Utrecht) is stellig: utopisch denken is niet de oplossing. Ze houdt zich al zo’n 20 jaar bezig met het basisinkomen. Hoewel ze er veel sympathie voor heeft, neemt ze tijdens de laatste lezing in de reeks ‘Tegen de stroom in’ de rol van criticaster aan. We moeten voorbij de dromen en kijken naar de praktische invulling. “Wie het basisinkomen als realistisch beleidsinstrument wil propageren moet met een concreet voorstel komen. Laten we eerst eens voor verschillende groepen doorrekenen wie wat wint en verliest.”

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

De I-alles

, door

COLUMN - Waarom we een algemeen basisinkomen nodig zullen hebben (door Prof. Robert Reich)

Stel je een klein apparaatje voor dat de I-alles heet. Je kunt het nog niet krijgen, maar als de technologie zich zo snel blijft ontwikkelen als nu, dan is de I-alles bij ons voor je er erg in hebt.

Met een combinatie van intelligent rekenen, 3-D productie, kraken van big data en moderne biotechnologie, gaat dit machientje alles kunnen wat je wilt en geeft het je alles wat je nodig hebt.

Er zit maar een klein addertje onder het gras. Zoals de economie nu in elkaar steekt, zal niemand het kunnen kopen, omdat er geen betaalde banen over blijven. Immers, de I-alles…. gaat alles doen.
We stevenen veel sneller op de I-alles af, dan de meeste mensen zich realiseren. Zelfs nu maken we al meer en meer met minder en minder mensen.

Internet-verkoop is bezig miljoenen mensen in de detailhandel overbodig te maken. Diagnose-apps zullen honderdduizenden in de gezondheidszorg vervangen. Zelfrijdende auto’s en vrachtwagens zullen 5 miljoen chauffeurs overbodig maken.
Onderzoekers schatten dat bijna de helft van alle banen in de V.S. de kans maken in de komende twintig jaar geautomatiseerd te worden.

Dit is niet persé slecht. De economie waar we op af koersen zou miljoenen mensen meer vrije tijd kunnen bieden om te doen wat ze willen, in plaats van te doen wat ze moeten om de kost te verdienen.

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Proeven aan het basisinkomen: de vrije-inloopbijstand

, door

ANALYSE - Een proef met de vrije-inloopbijstand is de ultieme lakmoesproef voor het huidige sociale stelsel.

Momenteel staat een heel aantal gemeenten te trappelen om proeven te doen met ‘het basisinkomen’. In veel gevallen zijn GroenLinks en D66 de aanjagers daarvan. Waar bij D66 vooral de lokale afdelingen warm lopen voor dit idee en het landelijk kader zich daarvan distantieert, heeft bij GroenLinks ook het landelijk kader zich voor dit soort experimenten uitgesproken.

Neem de term basisinkomen’ hier trouwens met een korrel zout. Het gaat hier meestal om proeven met mensen in de bijstand, die vrijgesteld worden van alle plichten, en de mogelijkheid krijgen om bij te verdienen. Vaak wordt aan dat bijverdienen dan een maximum gesteld, maar niet in alle gevallen.

Een beperkte groep
In veel gevallen gaat het hier bovendien niet om het gehele bijstandsbestand, maar om een beperkte groep hieruit. Dit krijgt een wetenschappelijke rechtvaardiging mee. Een goede wetenschappelijke proef kent immers een controlegroep. Men gaat kortom secuur te werk.

De belangrijkste reden voor die voorzichtigheid is echter vooral politiek. Een dergelijke proef staat namelijk haaks op de gedachte achter de participatiewet, die momenteel juist wordt uitgerold, en waarvan het idee is dat mensen in de bijstand juist zoveel mogelijk geprikkeld en aan het werk gezet moeten worden. De proeven gaan daarmee recht tegen de huidige politieke tendens in.

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Basisinkomen is budgetneutraal en prikkelend

, door

ANALYSE - Het basisinkomen wint aan populariteit door het failliet van het huidige sociale systeem.

In de Volkskrant van 19 mei 2015 schrijft hoogleraar aan de VU Raymond Gradus dat het basisinkomen veel te duur en niet solidair zou zijn. Op dit artikel verschenen vervolgens al twee tegenartikelen waarin de voordelen van het basisinkomen worden bezongen, waarin helaas niet op Gradus’ argumenten wordt in te gaan. Dat schiet dus niet op zo met die inhoudelijke discussie. Het lijkt me niet slecht in te gaan op de argumentatie van Gradus zelf. Deze verraadt namelijk mijns inziens vooral dat hij de discussie niet goed heeft gevolgd.

Kosten en aanvullende regelingen
Allereerst Gradus’ analyse van de kosten. Terecht stelt Gradus dat met het basisinkomen een begrotingsgat ontstaat. Het moet ergens van betaald worden. Maar hij gaat in de fout waar hij concludeert dat dit een lastenverzwaring zou betekenen voor iedereen die niet in een uitkering zit. Tegenover die lastenverzwaring staat immers ook weer een lastenverlichting: een basisinkomen. Daarmee is het basisinkomen de facto budgetneutraal.

Over hoe een en ander belast moet worden om het basisinkomen te betalen – via inkomstenbelasting, BTW, belasting op grondstoffen, accijnzen, of een combinatie daarvan – zijn voorstanders van een basisinkomen het allerminst eens. Dit is ook hun zwakke punt in de discussie.

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Laten we eens ophouden over dat basisinkomen

, door

ANALYSE - Op zijn blog beschrijft Ronald Mulder de moeilijkheden van de discussie over het basisinkomen, en stelt hij een concrete route voor. 

Het idee van een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen is een van de beste ideeën ooit. Het zou een paar belangrijke economische en sociale problemen oplossen en het zou de sociale zekerheid toekomstbestendig maken. Helaas is het ook een van de slechtste verhalen ooit. Het verhaal lijkt zo frontaal in te gaan tegen een aantal diep verankerde normen en waarden, dat veel mensen hun oordeel al klaar hebben lang voordat ze de werkelijke implicaties van het idee tot zich hebben laten doordringen. Bovendien: zo eenvoudig als het idee is, zo moeilijk is de uitwerking. In plaats van praten over de exacte bestemming kunnen we beter beginnen de goede kant op te bewegen.

Het lever-effect
Sinds een kleine anderhalf jaar ben ik, met anderen, bezig Nederland rijp te maken voor experimenten met een onvoorwaardelijk basisinkomen. In dat anderhalf jaar heb ik heel vaak te horen gekregen dat ik een hippie, een communist, een uitvreter en een luilak ben, die gedreven wordt door afgunst en naïef idealisme. Overigens heb ik bijna net zo vaak te horen gekregen dat ik een vazal ben van de elite en het grootkapitaal, dat ik de transitie naar een eerlijke en duurzame samenleving wil blokkeren en dat ik de arbeiders wil degraderen tot knechten van de staat. En gelukkig heb ik ook heel veel mensen horen zeggen dat dat een heel goed idee is, dat basisinkomen.

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Wie bezuinigt het best?

, door

ANALYSE - De overheid probeert geld te besparen door de bijstand steeds strenger te maken. GroenLinks pleit daarentegen sinds kort juist voor een bijstand zonder verplichtingen. Wie bezuinigt het best? Een vergelijking.

Als alternatief voor ons huidige sociale stelsel wint het idee van een basisinkomen de laatste tijd sterk aan populariteit. De rage begint nu ook door te dringen tot de gevestigde politieke partijen. De congressen van zowel GroenLinks, PvdA als D66 riepen al op tot het nemen van proeven met het basisinkomen.

GroenLinks is daarvan de eerste partij waarvan het kader dit oppakt, en deze discussie om weet te zetten in een concreet politiek voorstel. De partij stelde onlangs voor te experimenteren met een “bijstand zonder verplichtingen“. Zelfs bij de sollicitatieplicht worden vraagtekens gesteld. Het idee is dat de verplichtingen voor bijstandsgerechtigden geen banen scheppen en mensen dus ook niet aan het werk helpen. Wel levert het controleren daarop heel veel kosten en ellende op.

GroenLinks stelt voor om in plaats daarvan mensen die naast een uitkering werken te belonen, door hen een deel van de verdiensten laten houden.  Bij zijn presentatie van dit idee merkte Bram van Ojik op dat dit wat hem betreft een eerste stap zou kunnen zijn richting een basisinkomen.

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Politiek Kwartier | Tussen bijstand en basisinkomen

, door

COLUMN - Hoe we van de bijstand richting basisinkomen kunnen bewegen. En waarom dat stap voor stap voordelen oplevert.

Het basisinkomen is hot. Naar aanleiding van de campagnes voor het referendum in Zwitserland en het burgerinitiatief in de EU zette Sargasso anderhalf jaar terug een serie over het basisinkomen op. De Correspondent pakte dat verhaal over en maakte het in Nederland tot een hype.

En inmiddels rommelt het binnen de gevestigde partijen. De congressen van D66 en de PvdA namen moties voor een basisinkomen aan, en ook raads- en kamerleden van GroenLinks nemen de discussie serieus.

Maar deze discussie heeft ondertussen wel de neiging erg theoretisch van karakter te blijven. De modellen voor een basisinkomen lopen dan ook sterk uiteen, en kennen allemaal problemen en onbeantwoorde vragen.

Om het niet bij dagdromerij alleen te houden, zouden we moeten onderzoeken wat we tot nu toe van de discussie hebben kunnen leren en toe kunnen passen in de praktijk.

Daarbij valt vooral de volgende wijsheid op: de zekerheid van een inkomen op het bestaansminimum zonder verdere voorwaarden, blijkt keer op keer veruit de meest kostenefficiënte en effectieve manier om mensen in armoede te helpen.

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Politiek Kwartier: Inkomenszekerheid

, door

COLUMN - De komende afleveringen van Politiek Kwartier laat Klokwerk de politieke actualiteit voor wat ze is, en gaan we ons buigen over mogelijke alternatieven voor sociale zekerheid.

Ons sociale stelsel is hopeloos ingewikkeld, kostbaar in de uitvoering, biedt veel mensen nauwelijks zekerheid, en is vaak ronduit denigrerend. Daarbij wordt het door de politiek met de kaasschaaf mishandeld en door marktwerking ondermijnd. Dat moet beter kunnen.

Hoe zou een ideaal sociaal stelsel eruit zien? Mijns inziens zou die bestaan uit slechts drie regelingen.

Ten eerste een uitkering voor het inkomen tot het bestaansminimum. Hiervoor denk ik aan een uitkering die enigszins lijkt op het inmiddels veelbesproken basisinkomen.

Het is door veel mensen al opgemerkt: een basisinkomen is een zeer karige vorm van sociale zekerheid. Een aanvaardbaar alternatief voor ons huidige stelsel zou daarom daarbovenop een regeling moeten hebben van doorbetaling van eventueel aanwezig aanvullend inkomen. Dit is de tweede regeling.

Ten derde zou er behoefte zijn aan een verzekering voor ziektekosten.

Meer regelingen zouden mijns inziens in een gezonde samenleving niet nodig moeten zijn. Onze samenleving kent echter grote problemen met woonvoorzieningen, en daarmee samenhangend grote verschillen in woonkosten. Dit vraagt om een vierde regeling.

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Onvoorwaardelijk Basisinkomen: een neoliberale valkuil

, door

ANALYSE - Het basisinkomen: redding van de verzorgingsstaat… of een neoliberale valkuil? Het basisinkomen bestrijdt symptomen, niet de oorzaak van de problemen van de verzorgingsstaat, omdat het is gebaseerd op een verkeerde neoliberale analyse. Volgens Michel Verbeek is het antwoord overduidelijk: ‘Ja het is een neoliberale valkuil’. Geschreven voor ‘Denken over Links’, 29 jan 2015 Rotterdam

Terug van weggeweest

De eerste keer dat ik van het basisinkomen hoorde was eind jaren zeventig. Het sprak me toen als arme student wel aan. Daarna verdween het voor lange tijd uit beeld tot de redactie van Sargasso me in juni 2013 vroeg om wat modellen voor een basisinkomen door te rekenen. Ik ben daar zonder vooringenomenheid aan begonnen, maar ben toch tot de conclusie gekomen dat een universeel en onvoorwaardelijk basisinkomen [1] niet zo’n goed idee is.

Het basisinkomen is nu weer helemaal terug in de media. Vorig jaar besteedde de VPRO documentaireserie Tegenlicht er een aflevering aan. Rutger Bregman schreef er voor de Correspondent een enthousiast verhaal over. Zelfs in het bolwerk van financiële degelijkheid, het Financieel Dagblad, lees ik artikelen van voorstanders als Kim Putters en Marcel Canoy.

Er zijn natuurlijk ook tegengeluiden, zoals Thomas Colignatus die al jarenlang waarschuwt dat de voorstellen niet goed economisch onderbouwd zijn. Op Sargasso is door Paul Teule en ondergetekende af en toe aandacht besteed aan problemen van het basisinkomen. De meest grondige kritiek is in het Duits verschenen: Irrweg Grundeinkommen [2].

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Politiek Kwartier | Een agenda richting basisinkomen

, door

COLUMN - Met een aantal aanpassingen van ons huidige sociale stelsel zijn al een hoop voordelen van een basisinkomen snel te behalen. 

Het basisinkomen: Rutte ziet er niets in, en het kader van de SP is hard bezig zijn achterban te ontmoedigen.

Toch is het denken hierover momenteel sterk in opkomst. Binnen GroenLinks rommelde het al langer in die richting. En deze week nam D66 op haar congres een motie aan voor nieuw onderzoek naar een basisinkomen. Drie kwart van de Volkskrantlezers geeft daarop aan wel wat in dit idee te zien.

Het basisinkomen is hot. Maar het is geen toverwoord waarmee alles gezegd is. Over hoe een sociaal stelsel met een basisinkomen eruit zou kunnen zien zijn namelijk nogal wat verschillende meningen in omloop.

Om te beginnen is er de ultrarechtse variant: schaf alles af en geef in plaats daarvan iedereen een basisinkomen, daarnaast de pure vrije markt. Dit beeld geeft sommige linkse denkers zulke nachtmerries dat ze over mogelijke andere scenario’s al niet eens meer na willen denken.

Maar natuurlijk zijn er ook andere varianten. Veel mensen erkennen dat het basisinkomen niet vervangend kan zijn voor alle regelingen in de sociale zekerheid. Dat bovenop het basisinkomen bijvoorbeeld een inkomensverzekering moet blijven bestaan die loondoorbetaling regelt, zoals nu in het huidige stelsel is geregeld met de WW, het aanvullend pensioen en regelingen voor loondoorbetaling bij ziekte. Een ander voorbeeld: in Nederland valt zolang de woonkosten bij gelijke woningen zo uiteen lopen niet te ontkomen aan het in stand houden van speciale regelingen daarvoor.

Volgende