Het was een grap, maar niet helemaal, toen Stephen Colbert bovenstaande zin voor het eerst uitsprak. Het lachen wordt inmiddels steeds zuurder. Want als een AI-model zoals ChatGPT een feitelijk antwoord geeft op een vraag over klimaatverandering, racisme of ongelijkheid, dan klinkt dat voor veel mensen tegenwoordig als links. En dus onbetrouwbaar. Dat diezelfde AI gewoon de wetenschappelijke consensus benoemt? Negeer dat maar. In het tijdperk van complotten en gesponsorde verontwaardiging is feitenresistentie een deugd geworden, en alles wat daar niet in meegaat wordt afgedaan als “woke propaganda” of een complot van de - uiteraard - linkse academie, rechters en pers. Niet verrassend dus dat conservatieve techbro’s, complotdenkers met zendingsdrang en beleidsmakers met identiteitscrisis nu hun pijlen richten op taalmodellen. ChatGPT is te links, zo klinkt het. De realiteit moet “meer in balans”. Vrij vertaald: de realiteit moet aangepast worden aan de ideologie. En dat is geen hypothetische nachtmerrie meer, dat is al begonnen. Is ChatGPT echt links? Of ligt het misschien aan jou? Onderzoek bevestigt inderdaad dat ChatGPT vaker progressieve antwoorden geeft dan rechtse. Uit een studie gepubliceerd in het Journal of Economic Behavior & Organization blijkt dat het model neigt naar linkse partijen, ideeën en waarden. Niet omdat het stiekem een rode vlag vasthoudt, maar omdat het getraind is op grote hoeveelheden publieke data: Wikipedia, wetenschappelijke publicaties, journalistieke stukken. Bronnen die, hoe vervelend ook voor de VVD-borreltafel, meestal gestoeld zijn op bewijs, nuance en empathie. In dat landschap klinkt dit al snel als links. En dan is er nog de fine-tuning: de fase waarin menselijke reviewers het model leren geen racistische rants of antivax-onzin te spuwen. Ook dat werkt “bias” in de hand, maar dan van het soort dat de samenleving draaiende houdt. Geen haat zaaien. Geen genocidale fanfictie. Geen propaganda met een vriendelijke stem. ChatGPT is dus niet links, het is gewoon niet gestoord. De val van valse balans De grootste ziekte in het publieke debat is niet links of rechts, maar wat journalisten graag “evenwichtige berichtgeving” noemen. Maar het is feitelijk vaak false balance. Je weet wel: een klimaatwetenschapper krijgt 45 seconden spreektijd, en dan mag er ook nog even een gepensioneerde meteoroloog iets mompelen over zonnevlekken. Want “beide kanten”. Diezelfde doctrine is nu aan het doorsijpelen in de taalmodellen zoals ChatGPT. Uit angst om als partijdig te worden gezien, geven sommige ontwikkelaars hun modellen de opdracht om bij elke vraag netjes beide standpunten op te sommen. Alsof “de Holocaust heeft plaatsgevonden” en “de Holocaust is een hoax” gewoon twee visies zijn. De drang naar neutraliteit wordt dan een listige vorm van intellectuele luihed. En zodra we dat toestaan in kunstmatige intelligentie, en dus systemen die straks beleid helpen vormgeven, onderwijs ondersteunen en informatie filteren, zitten we met een tijdbom in onze broekzak. De werkelijkheid wordt rechts herschreven Laten we niet doen alsof dit slechts een zorg voor morgen is. Elon Musk kondigde al in 2023 zijn “TruthGPT” aan: een chatbot die minder politiek correct zou zijn, en dus eerlijker. “Eerlijker” betekent hier: meer ontvankelijk voor desinformatie, klimaatscepsis, en de mythe dat racisme niet bestaat en een linkse uitvinding is. Ondertussen werkt het extreemrechtse platform Gab aan een AI zonder ethische remmen die gewoon weer gezellig jodenmoppen en vrouwenhaat mag serveren. Het is alsof je Clippy terugbrengt, maar dan met Mein Kampf als input. Zelfs (of juist) overheden zijn bezig. Het Trump-kamp wil klimaatverandering, racisme, inclusie en ‘equity’-taal verwijderen uit de federale AI-richtlijnen. Alsof het weglaten daarvan géén ideologische basis heeft, en die woorden het probleem zijn, en niet de realiteit die ze beschrijven. De boodschap is helder: als de feiten je ideologie ondermijnen, knutsel dan gewoon een nieuwe werkelijkheid in elkaar. AI is dan geen tool meer voor kennis, maar voor het vormgeven van de maatschappij naar eigen inzicht. En als miljoenen mensen die taalmodellen in het dagelijks leven gebruiken, ben je al op de helft. De strijd om werkelijkheid is al begonnen Dus laten we niet naïef zijn. De vraag is niet óf taalmodellen ingezet gaan worden om de realiteit te manipuleren, maar wie het eerst klaar is met trainen. Rechts heeft geld, infrastructuur, en een publiek dat niet moeilijk doet over de waarheid. Wat denk je dat er gebeurt als AI in handen valt van mensen die geen enkel bezwaar zien tegen “alternatieve feiten”? Links moet wakker blijven (ha!). Dat betekent: niet meebuigen met valse eisen om “neutraliteit” als die eisen feitelijke gelijkstelling van onzin verlangen. Niet elk geluid verdient een tegenstem. Sommige dingen zijn gewoon waar, andere zijn bewust schadelijk. Een AI die weigert te zeggen dat slavernij best meeviel, is geen linkse activist, het is een goed functionerend systeem. De realiteit klinkt links. Deal with it Stephen Colbert had het allang door met zijn “Reality has a well-known liberal bias.” Het klonk toen nog als een hyperbool. Nu klinkt het als een noodkreet. Want als de realiteit links lijkt, is dat omdat rechts zich steeds verder van haar verwijdert. Wat we meemaken is geen politiek debat, het is een aanval op waarheid zelf. En taalmodellen, hoe krachtig ook, staan op het punt daarin een wapen te worden. Daarom moeten ontwikkelaars pal staan voor feitelijkheid, moeten beleidsmakers hun ruggengraat terugvinden, en moeten gebruikers ophouden met hun buikgevoel als kompas. De realiteit is soms moeilijk, ongemakkelijk, ja zelfs progressief. Maar dat is geen bias, dat is gewoon hoe de wereld eruitziet als je durft te kijken. Als dat je niet bevalt, is het misschien niet de AI die moet worden aangepast. Misschien ben jij het.
Meer moois van de Zomerfeesten/Valkhof Festival. Kelsey speelde daar een thuiswedstrijd, want het zijn Nijmegenaren. Ze omschrijven zichzelf als ‘a blend of chaotic Hardcore and Post-Metal, brought with a DIY Punk attitude’. Dat willen jullie natuurlijk ook horen, toch?
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Veertien moslimorganisaties hebben aangifte gedaan tegen Geert Wilders. Het is een logische stap. Je mag verwachten dat mensen zich verweren tegen haatspraak, zeker als die zich structureel richt op een bevolkingsgroep. Het recht is er niet om stof te verzamelen in wetboeken, maar om te worden toegepast. Volkomen terecht.
En toch wil ik het niet. Niet omdat Wilders beschermd moet worden tegen de wet, maar omdat elke aangifte hem voedt. Het is zijn zuurstof, en met de verkiezingen in aantocht, zie ik de zetels alweer stapelen. Iedere keer dat hij de rol van vervolgde vrijheidsstrijder kan spelen, trekt hij zijn electoraat dichter naar zich toe. Het is een theater dat hij al twintig jaar perfectioneert: slachtoffers van zijn woorden worden figuranten in zijn verhaal.
Er zit ook iets onbevredigends in het vertrouwen op juridische procedures tegen politieke retoriek. De rechter kan een uitspraak doen, maar het gif blijft circuleren. Haal je het van X/Twitter, dan duikt het op in talkshows. Haal je het uit talkshows, dan wordt het gedeeld in appgroepen.
Misschien is dat de conclusie: dat een aangifte nooit het echte probleem oplost, maar hooguit het decor even verandert. Het publiek blijft hetzelfde, de hoofdrolspeler ook. En zolang we in dit land blijven doen alsof haatspraak een meningsverschil is dat je in de rechtszaal kunt afhandelen, zullen we keer op keer toekijken hoe dezelfde man het toneel betreedt met dezelfde teksten, alleen in per verkiezing een net iets groter theater.
COLUMN - Betekent de komst van AI dat de problemen voor de wetenschap alleen maar erger worden? Ja, zeggen Sayash Kapoor en Aravind Narayanan, auteurs van het weblog (en boek) AI Snake Oil, in een kraakhelder betoog.
Hét probleem van de moderne wetenschap in de afgelopen decennia is misschien wel dat het zo gericht is op kennis. Daardoor raakt het inzicht, het begrip, gaandeweg buiten beeld. We weten steeds meer dingetjes over de wereld, maar we ons daadwerkelijk begrip blijft daarbij ver achter. Dat betekent onder andere dat terwijl het aantal beroepswetenschappers wereldwijd explosief is gegroeid in de afgelopen eeuw, de grote wetenschappelijke doorbraken daarbij zijn achtergebleven. Heel veel zaken die de grote wetenschappelijke vragen waren na de Tweede Wereldoorlog, staan nu nog steeds open. Ondertussen zijn de investeringen in onderzoek bij de belangrijkste investeerders (de VS, China, Japan, Duitsland, Zuid-Korea, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk) tussen 2001 en 2021 verviervoudigd.
Dat dit zo is gegaan is begrijpelijk. De wetenschap is geprofessionaliseerd en daarbij hoort verantwoording aan de samenleving, en die verantwoording neemt vaak de vorm aan van kwantificatie: een wetenschapper moet zo-en-zoveel artikelen per jaar publiceren. Dat is gemakkelijker te doen als je naar feiten zoekt (zo’n feit heb je wel of niet gevonden) dan als je zoekt naar inzicht (dat veel subjectiever is). Precies de explosieve groei van de beroepswetenschap heeft dat allemaal nog veel sterker gemaakt: je moet bepaalde procedures volgen om tot bewijsbare resultaten te komen. Degene die jarenlang zoekt naar het juiste inzicht heeft het lastig in de rat race, zeker als dat zoeken ook nog vruchteloos blijkt te zijn. Het effect is dat er jaarlijks miljoenen wetenschappelijke artikelen worden gepubliceerd die vrijwel geen van allen beklijven.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Eén van de vele mooie aan de Zomerfeesten in Nijmegen (ja, officieel inmiddels de Vierdaagsefeesten, maar ach) is dat er op maandag op het Valkhof Festival, gehouden op een prachtige plek in een park tussen de middeleeuwse ruïnes) op maandagavond altijd herrie wordt geprogrammeerd.* Eerder leidde dat bijvoorbeeld tot Closing Times zoals deze.
De afgelopen editie maakte ik kennis met Slift: een Frans gezelschap, dat allerlei stijlen door elkaar gooit en er een mooi geheel van brouwt. En nu mogen jullie er ook van genieten.
Afgelopen zondagavond 10 augustus 2025, 23:35 lokale tijd, vloog er boven het Al-Shifa-ziekenhuis in Gaza een Israëlische drone. Onder de tentdoeken bij de ingang zaten verslaggevers te werken, verbonden aan Al Jazeera en lokale nieuwsdiensten. Daar werd Anas Al-Sharif, een 28-jarige journalist die de oorlog sinds het begin van dichtbij had gedocumenteerd, geraakt door een raket. Hij stierf samen met vier collega’s en twee anderen, onder wie zijn neef. Enkele minuten eerder had hij op X geschreven: “If these words reach you, Israel has succeeded in killing me and silencing my voice.”
Israël verklaarde later dat hij in werkelijkheid een Hamas-commandant was, betrokken bij raketaanvallen. Bewijs? Geen. Onafhankelijke verificatie? Afwezig. Het enige dat werd geleverd was een herhaling van een bekend script: dood een journalist, noem deze daarna een Hamas-strijder of -sympathisant, en vertrouw erop dat de internationale verontwaardiging wegslijt tussen de volgende nieuwsberichten over “veiligheidsoperaties” en “doelgerichte acties”, eh sorry, moordpartijen.
Wie de afgelopen jaren heeft opgelet, kent dit draaiboek. Van Shireen Abu Akleh tot de tientallen lokale verslaggevers die sinds 2023 in Gaza zijn omgekomen: het verhaal is altijd hetzelfde. Een kogel, een raket, een droneaanval. Daarna volgt de verklaring dat het doelwit “geen echte journalist” was. Soms wordt er een wazige foto of vaag document getoond, soms zelfs dat niet. Bijna nooit wordt er hard bewijs overlegd. En bijna altijd blijkt later uit onafhankelijke onderzoeken dat de claims niet of nauwelijks standhouden.
RECENSIE - In het allereerste fragment dat Eva Crutzen liet zien tijdens Zomergasten stonden mensen op een tien meter hoge duikplank zich in allerlei bochten te wringen voordat ze wel of niet besloten te springen. Volgens Crutzen keken we hier naar angst die overwonnen werd. Volgens presentatrice Griet op de Beeck zagen we twijfel.
Eigenlijk vroeg ik me dat steeds af tijdens het kijken naar deze uitzending: is Eva Crutzen bang om te zeggen wat ze wil of is ze een aartstwijfelaar die nooit zeker weet wat ze denkt? In mijn lange, zeer gerespecteerde Zomergastenkijkcarrière heb ik niet vaak iemand gezien die zo moest worstelen om de juiste woorden te vinden. Meer dan eens moest ze een antwoord schuldig blijven en vroeg ze Op de Beeck wat zij vond.
Ergens aan het begin van de avond, toen ze haar gedachten niet op een rij kreeg, richtte ze zich ineens tot een paar mensen buiten beeld. ‘Kunnen jullie stoppen met praten, want ik word er enorm door afgeleid’, zei ze. Waarna ze zich hernam. Nu was het mijn beurt afgeleid te zijn, de zomergastenillusie was immers achteloos verbroken: er zitten kennelijk meer mensen in de zomergastenstudio. Mensen die net als ik moeite hadden om hun aandacht erbij te houden. Maar die anders dan ik besloten hadden om er maar gewoon doorheen te gaan praten. Daarna leek het even wat beter te gaan en wist Crutzen zowaar wat coherente zinnen te produceren, maar al snel verviel ze in het kenmerkende gehakkel.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Tja… als zelfs de black metal bands beginnen te zingen dat we onze moeder aarde grondig naar de kloten aan het helpen zijn, dan is er echt wat aan de hand. Black metal, weet u nog? Vrij extreem subgenre van de metal, herkenbaar aan de hoge (krijs)vocalen, de vaak matige productie van de muziek en een bezongen thematiek die vooral de duivel, de hel, o ja, en satan behandelt.
Melody Gardot is een pianiste, gitariste en jazz-zangeres uit New Jersey. Ze besloot zich aan de muziek te wijden na een auto-ongeluk in 2003: zingen hielp haar brein om te herstellen.
Inmiddels is ze zes studio-albums en talloze live-optredens verder.
Serge Gainsbourg verwekte op 58-jarige leeftijd nog een zoon bij een Frans model, en deze Lucien (bijnaam Lulu) heeft de muzikale genen van zijn vader geërfd. Lulu treedt ook regelmatig op.
In 2011 maakte hij in samenwerking met tal van artiesten (waaronder Iggy Pop en Johnny Depp) de plaat ‘From Gainsbourg to Lulu‘, een ode aan het oeuvre van zijn illustere vader.
