Ik meen dat het een aflevering van Zomergasten was waarin één van de gasten twee filmfragmenten liet zien van de beroemde en beruchte psychologische experimenten van Stanley Milgram. Voor wie dat niet direct iets zegt: proefpersonen kregen de opdracht om bij een ‘leerexperiment’ stroomstootjes uit te delen aan een andere proefpersoon wanneer deze vragen verkeerd beantwoordde. Ze konden die proefpersoon niet zien, alleen horen. Uitkomst: een verontrustend aantal mensen bleek bereid die stroomstootjes uit te delen, ook als het voltage langzaam opliep naar dodelijke waarden, als ze de proefpersoon – in werkelijkheid een acteur die niets overkwam – alleen nog maar hoorden krijsen of zelfs helemaal niets meer hoorden. De twee filmfragmenten waren goed uitgekozen: één van de deelnemers die meewerkte, en waarmee het experiment beroemd is geworden, en één deelnemer die weigerde er verder in mee te gaan (die waren er ook). Het verschil tussen beide mannen is me altijd bijgebleven. De man die uiteindelijk steeds bleef meewerken verzette zich namelijk wel degelijk. Zo gauw de ‘proefpersoon’ tekenen van persoonlijk leed begon te vertonen, formuleerde de man bezwaren tegen de leiders van het experiment en die bezwaren werden ook steeds heviger. Toch gaf hij iedere keer weer toe als die leiders hem antwoordden dat het voor het experiment vereist was dat hij door ging. Tijdens de nabespreking met deze man bleek hij er ook daadwerkelijk van overtuigd te zijn dat hij zich echt verzet had. Milgrams experiment ging vooral de geschiedenis in als een verklaring waarom er onder het Derde Rijk zoveel hele gewone mensen bereid waren geweest de meest vreselijke dingen te doen. Gezagsgetrouwheid leek een forse rol te spelen. (Onderdeel van het experiment was een gespeelde onenigheid tussen de leiders van het experiment. Als dat zich voordeed waren de weigeraars ineens zéér talrijk). Voor mij was het na het zien van deze man ook duidelijk hoe een bevolking die verhoudingsgewijs geen poot uitstak tijdens de bezetting zo massaal van zichzelf kon denken dat ze zich heldhaftig verzet hadden, maar dat terzijde. De weigeraar maakte zo mogelijk een nog grotere indruk op me. Op een gegeven moment stopte hij ermee en toen was het ook helemaal klaar. De leiders van het experiment konden zeggen wat ze wilden, het antwoord bleef ‘nee’. Of eigenlijk, het antwoord was: ‘Nee, hij zegt dat hij niet meer mee wil doen, dus ik stop ermee.’ En daar kwam hij ook niet meer op terug. Later bedacht ik een verklaring voor het verschil tussen de beide mannen. De weigeraar had een heel duidelijk en kraakhelder principe voorhanden aan de hand waarvan hij zijn medewerking kon bepalen: de proefpersoon die hij schokjes moest toedienen mocht dan zijn medewerking hebben toegezegd, hij bleef een zelfstandig individu, die zijn toezegging ook elk moment weer kon intrekken, belang van het experiment of niet. Hij had een helder principe en een helder beeld van de prioriteiten. De man die uiteindelijk bleef meewerken, zag je zichtbaar worstelen met de afweging tussen het belang van het experiment en die van de proefpersoon (waarvan hij dus niet wist dat het een acteur was). En hij kwam er maar niet uit. En hoewel dat op zichzelf al reden genoeg kan zijn om af te haken (ik denk dat je je dat moet realiseren trouwens: ik kom er niet uit), veroorzaakte dat zijn medewerking. Mijn hypothese. Terug naar het kabinet en de coronacrisis, waar immers elke blogpost heden ten dage over moet gaan. Soms denk ik dat het kabinet precies hetzelfde probleem heeft als die man die maar bleef meewerken: geen idee hebben hoe je sterfgevallen door het virus moet afwegen tegen schade aan de economie. Beide zijn belangrijk, zeker voor liberalen voor wie De Economie zó belangrijk is dat er direct werd aangenomen dat schade eraan óók sterfgevallen zou veroorzaken. Veel mensen gaan daarin mee. Ik heb nog niemand de vraag horen stellen hoe groot dat aantal dan wel zou zijn of zelfs maar hoe je zoiets zou kunnen berekenen. Hoeft voor een liberaal ook niet, het is een (uitvloeisel van het?) dogma. In zo’n situatie kun je haast niet anders dan blijven schipperen tussen twee kwaden en elke nieuwe versie van de besmettingscijfers en ziekenhuisopnames wordt dan een nieuwe aanzet om de maatregelen wéér te veranderen en ook elke vorm van druk uit De Samenleving wordt dan een factor. Laat ik duidelijk zijn: hoewel ik denk dat de schade aan de economie in het niet valt bij de schade aan echte mensen, wil ik best – in theorie – de mogelijkheid overwegen dat het bestrijden van corona meer slachtoffers zou kunnen eisen. Wie weet, misschien komen we er over 20 jaar achter dat Jacinda Ahern haar land in de afgrond heeft gestort, je weet nooit, zou kunnen. Het gaat er mij niet om het ene of het andere standpunt te bepleiten maar om een verklaring te vinden voor het gezwalk. En ik denk dat het tekort aan principes en prioriteiten, een gebrek aan visie – iets waar de premier zich op beroept – de oorzaak is. Een kabinet dat wel een visie zou hebben gehad, zou Sylvana Simons al aan het begin van de pandemie het gras voor de voeten hebben weggemaaid: ‘Wij gaan het zo aanpakken. Naar onze huidige kennis gaat die aanpak x doden veroorzaken, y faillissementen en z miljoen schade aan de economie, maar de alternatieven – nogmaals: met de kennis van nu – zal naar onze inschatting en modellen mx doden veroorzaken, ny faillissementen en pz miljoen schade, en daar zijn wij inderdaad verantwoordelijk voor.’ (waarbij x, y en z gehele positieve getallen zijn en m, n en p positieve getallen) En een kabinet met visie zou ook een idee hebben over hoe je sterfgevallen, faillissementen en economisch verlies tegen elkaar moet afwegen en – net als Jacinda Ahern – ideeën voor het geval dat de gekozen aanpak niet blijkt te werken. Zo, en nu over tot de orde van de dag…
Wat zegt u? Of we gek zijn geworden om regen te vragen?
Wel, de logica is even simpel als flauw: niemand vroeg om regen en we kregen regen. Dus….
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
COLUMN - Afgelopen donderdag, 22 juli, was het de feestdag van Maria Magdalena, een heilige die gevierd wordt in de Oosters-Orthodoxe kerken, de Rooms-Katholieke kerk, de Oriëntaalse kerken en vrijwel elke kerk die aan heiligenverering of -gedachtenis doet, inclusief de Lutherse kerk. Het zal dan ook niet toevallig zijn dat het museum het Catharijneconvent in Utrecht momenteel een expositie over Maria Magdalena houdt. Nu is het Catharijneconvent in de eerste plaats een museum van beeldende kunst, en in die context veel lof voor deze interessante tentoonstelling. Toch schoot het geheel mij enigszins in het verkeerde keelgat onder de gedachte: “Nee, hè, weer niet die onzin over Maria Magdalena”.
Ik ben niet in de gelegenheid naar de tentoonstelling te gaan, maar de catalogus had ik binnen de kortste keren in huis en de tekst op de achterflap bevestigde mijn vermoedens. Er staan enkele halve waarheden in, maar tenenkrommend is wel de zin “Ze is kroongetuige van het belangrijkste moment in het christendom, maar haar getuigenis wordt betwijfeld omdat ze een vrouw is”. Ik zal in het vervolg van dit artikel uitleggen wat er aan deze zin niet klopt.
Er zijn door de eeuwen heen vijf verschijningsvormen van Maria Magdalena te onderscheiden. Ten eerste is daar de Nieuw Testamentische Maria Magdalena, de enige die in zekere zin aanspraak kan maken op het kenmerk ‘historisch’. Aangezien er – ook onder niet-gelovigen – consensus bestaat over het feit dat er in het Nieuwe Testament de nodige historische feiten voorkomen, ben ik zo vrij consequent te spreken over de bijbels-historische Maria Magdalena. Vervolgens is daar de Maria Magdalena in de formele kerkgeschiedenis, waarbij onderscheid valt te maken tussen de Maria Magdalena van de oosterse kerken die de bijbelse figuur in ere hebben gehouden, en die van de Rooms-Katholieke kerk die door een misverstand van paus Gregorius de Grote in 591 een verkeerde kant op is gegaan door drie Maria’s op één hoop te gooien, een vergissing die pas in 2016 hersteld werd – daarover meer in deel twee van deze blog. Ten derde de Maria Magdalena in de (hagiografische) legendevorming, waarin ook de bijbelse figuur van Lazarus een rol speelt, waarbij Magia Magdalena verwisselt wordt met de zuster van Lazarus, Maria van Betanië. Hierna is er de Maria Magdalena die door gnostici werd gekaapt, en tenslotte de Maria Magdalena van de invented traditions waarvan de feministische het minst – of beter gezegd, geheel – geen recht doet aan de bijbels-historische Maria Magdalena.
COLUMN, RECENSIE - “Ik ben niet van de lulverhalen”, zegt Roxane van Iperen in de loop van de avond. Het is haar antwoord op de vraag waarom ze niet gewoon een lulverhaaltje ophangt als er naar haar verleden wordt gevraagd, iets waar ze nooit op ingaat. Zij is van de waarachtigheid, zoals ze het zelf omschrijft. De waarheid is belangrijk voor haar, al wordt ook duidelijk dat ze zich voortdurend in de grijze gebieden begeeft.
Het was een boeiende, maar zeker geen luchtige avond moet ik zeggen. Het gaat over macht en schuld, daders en slachtoffers, en dat vermaledijde systeem waar we allemaal onderdeel van zijn. Al begint ze de avond met 2 van haar helden.
Eerst de Italiaanse fotografe Letizia Battaglia die de vele slachtoffers van de maffia-oorlog in beeld bracht. Geen makkelijke taak, al helemaal niet voor een vrouw. En ja dat waren gruwelijke beelden, maar ze vond dat het publiek die juist moest zien. Ook om ze een spiegel voor te houden, te laten zien aan wat voor praktijken mensen hun medewerking verleenden of in elk geval wegkeken.
Vervolgens zien we hoe Gerard Reve geïnterviewd wordt bij de uitreiking van de PC Hooftprijs. Niet zo bijzonder eigenlijk, maar het gaat dan ook meer om Reve zelf, de ontwikkeling van zijn persoon. En het Ezelproces, iets wat tot haar verbazing niet aan de orde kwam tijdens haar rechtenstudie. Terwijl het bij uitstek een uitdaging van het systeem was, én met succes. Omdat Reve waarachtig vond dat hij God juist liefhad, en wie dat niet wilde zien was een “boze verstaander”. Een fenomeen dat we ondanks het Ezelproces vandaag de dag misschien wel meer dan ooit op ons pad vinden. Waarmee het gesprek weer terugkomt op die waarachtigheid; Van Iperen hekelt mensen die zich conformeren, om maar een “goede gelovige” te zijn – waarbij je “gelovige” ruim moet interpreteren. Het leidt ertoe dat mensen het systeem niet meer bevragen en bekritiseren, en dat is gevaarlijk, zo zal ze later met andere fragmenten aantonen.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
We begonnen deze zondag met een caravan. Aanleiding voor deze vrolijke versie van de jazz standard ‘Caravan’. Zo ontzettend vaak uitgevoerd, dat het een raadsel is waarom je het nummer nooit ziet opduiken in lijsten van meest gecoverde nummers.
Normaal gesproken is Closing Time onze dagsluiter. Maar Sargasso blijft nog open voor uw reacties tijdens VPRO’s Zomergasten van vanavond (aanvang 20:20 uur).
Vanavond in VPRO’s Zomergasten: Roxane van Iperen (Sargasso’s recensie leest u hier).
Na anderhalf uur (…) wist de nieuwe Zomergasten-presentator Janine Abbring door de onwrikbare ratio van Rosanne Hertzberger te breken. En toen werd het echt spannend.
De nog immer regerende Zomergastenpresentator Janine Abbring, kreeg bij haar eerste Zomergastenuitzending, in nieuw decor, dikke complimenten van Roxane van Iperen (“Zomergasten lijkt herboren!”, schreef ze in Vrij Nederland, 2017).
Janine Abbring lijkt het nu vijf seizoenen achter elkaar goed te doen. In recensies werd en wordt niet zo veel over haar geschreven. Geen nieuws is in dit geval echt goed nieuws. Als er al iets over de presentatie wordt gemeld, overheersen de positieve commentaren. Zuurzeurders daar gelaten.
Roxane van Iperen zag het destijds goed. Ook onze vaste Zomergastenrecensent Max Molovich, schreef over de vuurdoop van Abbring: “Het zal me niks verbazen als Janine Abbring de beste zomergastenpresentator ooit is.”
Vanavond is eenmalig Zomergastenrecensent Roxane van Iperen de Zomergast van Abbring. Van Iperen is vier maanden jonger dan Abbring en begon haar carrière twee jaar later. Abbring zat na haar opleiding meteen in media en journalistiek, Van Iperens loopbaan als columnist en journalist bloeide pas op in 2014.
Vanavond weer kijken naar VPRO’s Zomergasten. En of dat op zichzelf al niet interessant genoeg is, gaan we de caravan nader beschouwen.
Het ding doet dienst sinds 2017, toen Janine Abbring de presentatie overnam. Zoals gebruikelijk in de Nederlandse folklore, bracht die verandering wat tumult teweeg. Lof en afkeuring op de sociale kanalen. Terzijde: is er ooit een verandering geweest die het volk niet verdeelde?
Er werd gesuggereerd dat de half verzopen caravan plagiaat was. Van de voorstelling ‘Drift’ (1996) van theatergezelschap Vis à Vis.
In 2017 herhaalde Vis à Vis zichzelf met de voorstelling ‘Mare’, dat zich ook in een waterbassin voltrok. Toen kon een ramp de lachers nog mobiliseren. Dat kan nu echt niet meer.
Anderen vonden dat het hele idee was geïnspireerd op het werk van fotograaf Richard Misrach (Submerged trailer, Salton Sea, 1985). Of op het werk 20:50 van Richard Wilson, die een zaal onder olie zette. Het leek wel een spiegel. Alleen als je over het oppervlak blies, zag je de rimpeling in de vloeistof.
Kortom, men vroeg zich af: hoe komen ze er op? Nou, gewoon over de Janine Abbringbrug.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Coisa = ding (iets, zaak, voorwerp); Nanã = het vrouwelijke opperwezen.
Coisa No. 5 is een compositie uit 1965 van Moacir Santos (overleden in 2006). De Braziliaanse bossa nova-zanger Mario Telles schreef er een tekst bij en het nummer werd hernoemd naar Nanã.
Het nummer, van het album ‘Coisas’, kent inmiddels honderden verschillende uitvoeringen. De meesten in big band formaties. In de bezetting hierboven, horen we het oorsponkelijke nummer te voorschijn komen na de meesterlijke intro van ongeveer 1 min. 23”.
RECENSIE - Ophef, een jaar of drie geleden, over de website van de NOS, waar de joodse miljardair-filantroop George Soros was getypeerd als invloedrijke bemoeial met tentakels in de wereldpolitiek. Protesten, beschuldigingen van antisemitisme, een NOS die het aanvankelijk niet wilde corrigeren, een NOS die dat later wel deed. Het antisemitische aspect, waarvan ik in het midden laat of een NOS-medewerker het beoogde, is de aanname dat joden de wereldpolitiek naar hun hand zouden zetten. Die aantijging komt uit De Protocollen van de Wijzen van Zion, een beruchte vervalsing uit het laatste jaar van de negentiende eeuw.
Klaas Smelik, tot voor kort hoogleraar Hebreeuws in Gent, wijdde in 2011 een boek aan de bizarre geschiedenis van deze invloedrijke antisemitische tekst: De zeven levens van de Protocollen van de Wijzen van Zion. Het verscheen in een (nog leverbare) Nederlandse versie en een zo te zien niet meer leverbare Vlaamse versie. Smelik behandelt het ontstaan van de tekst in Russische kringen in Parijs, de wijze waarop het schotschrift naar tsaristisch Rusland kwam en daar na de Revolutie van 1917 aan invloed won, de verspreiding in de westerse wereld (Henri Ford!), het gebruik in het Derde Rijk, de huidige populariteit in het Midden-Oosten en tot slot de curieuze draai in New Age-kringen.
In een winkelstraat, in een provinciestadje hier ver vandaan en lang geleden, stond buiten bij een platenzaak een bak met afgeprijsde elpees. Verzamelelpees, Alle 13 Goed, winkeldochters en wat onbekend gebleven artiesten. Ik bladerde door de bak en bleef hangen bij The Saints. Geen idee wat dat was. Maar de bandnaam was kort, net zoiets als The Clash ofzo, dus ik dacht, ik val me geen buil voor twee gulden. Ik hoopte (de platen in de bak buiten, mocht je niet binnen eerst beluisteren) op wat vlotte pop.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.