Een Europese Unie die het dogma van economische groei afzweert, kan gemakkelijker haar afhankelijkheid van energie en grondstoffen uit Rusland en China verminderen. Dat versterkt de Europese veerkracht. Minder afhankelijk worden van de Verenigde Staten op veiligheidsgebied is daarentegen een ingewikkelder opgave voor een post-groei-EU. Een gastbijdrage van Richard Wouters Meer dan een jaar na de Russische invasie van Oekraïne importeert de EU nog steeds aardgas en uranium uit Rusland, waardoor de oorlogskas van Vladimir Poetin wordt gespekt. De reactie op de oorlog in Oekraïne, waaronder een versnelde overgang naar hernieuwbare energiebronnen, heeft de EU afhankelijker gemaakt van China. Dit land domineert de toeleveringsketens van kritieke grondstoffen en van de zonnepanelen, batterijen en magneten die daarvan worden gemaakt. Zo zitten we klem tussen twee agressieve autocratieën. Om uit deze catch-22 te komen, hebben de Europese beleidsmakers een aantal dogma's losgelaten, zoals onbeperkte vrijhandel. Eén dogma blijft echter overeind: dat van economische groei. Toch zou een 'tragere' economie de EU in staat stellen de riskante afhankelijkheid van ingevoerde energie en materialen sneller te verminderen. Neem bijvoorbeeld mobiliteit: het een-op-een vervangen van benzine- en dieselauto’s door elektrische auto’s vraagt enorm veel lithium, kobalt en zeldzame aardmetalen. Het terugdringen van de privéauto ten gunste van de fiets, openbaar vervoer en deelvervoer zou de Europese vraag naar kritische metalen aanzienlijk temperen. Er is een nog klemmender reden om te stoppen met het nastreven van groei. In de wetenschap wordt steeds vaker betwijfeld of aanhoudende groei van het bbp te verenigen valt met een leefbare planeet. "Het is onwaarschijnlijk dat een langdurige, absolute ontkoppeling van economische groei en milieudruk en -effecten kan worden bereikt op wereldschaal", zo stelt het Europees Milieuagentschap. 'Groene groei' lijkt een illusie. Dat verklaart de toenemende populariteit van de degrowth-beweging. Deze pleit voor een verschuiving van het accumuleren van materiële rijkdom naar leven binnen ecologische grenzen, in een egalitaire samenleving die gericht is op welzijn, onder meer door het bieden van hoogwaardige publieke voorzieningen. Een EU die het voortouw neemt bij de overgang naar een post-groeisamenleving, daar valt veel voor te zeggen. In de eerste plaats uit oogpunt van ecologische rechtvaardigheid. De EU-landen dragen de grootste historische verantwoordelijkheid voor de klimaat- en biodiversiteitscrises van vandaag. De EU is ook een van de rijkste delen van de wereld. Als de EU economische groei loslaat, worden natuurlijke hulpbronnen vrijgespeeld voor het mondiale Zuiden, waar groei nog bijdraagt aan menselijk welzijn. In de tweede plaats zou een post-groei-EU aan veerkracht winnen. We kunnen het einde van de groei beter langs democratische weg organiseren dan dat het ons overkomt als gevolg van de ineenstorting van ecosystemen of conflicten over natuurlijke hulpbronnen. Bescherming van de democratie Een veerkrachtige EU moet echter niet alleen bestand zijn tegen ecologische schokken en de verstoring van toeleveringsketens, maar ook tegen militaire agressie. Op dit moment ontrolt het conflict tussen democratie en autocratie zich in Oekraïne, binnenkort wellicht in Taiwan. Critici van economische groei kunnen niet wegkijken van de dreiging die uitgaat van militant autoritarisme, want het staat buiten kijf dat de overgang naar een post-groeisamenleving democratisch moet zijn. Democratie biedt een publieke ruimte om het dogma van de economische groei ter discussie te stellen. Veel degrowthers willen de democratie zelfs verdiepen door haar uit te breiden tot de sfeer van de economie: zo kan de groeidwang van het aandeelhouderskapitalisme worden beteugeld. Zou een EU voorbij de groei in staat zijn zichzelf, haar bondgenoten, de democratie, de mensenrechten en de internationale rechtsorde te verdedigen tegen aanvallen van Rusland of China? De macht van landen en bondgenootschappen wordt doorgaans afgemeten aan hun bbp en hun militaire capaciteiten. De relevantie daarvan wordt goeddeels bevestigd in Oekraïne. Zonder miljarden aan westerse steun, zowel geld als wapens, zou Oekraïne geen stand kunnen houden tegen de Russische agressor, die uit is op vernietiging van de Europese veiligheidsorde. Zo bezien maakt een post-groei-EU zichzelf kwetsbaar. Capaciteiten voor extern optreden Een eerste manier om de EU veerkrachtiger te maken op het gebied van oorlog en vrede is het terugdringen van verspilling. Te vaak is de Europese diplomatie een kakofonie van nationale zelfoverschatting. De Europese defensie wordt geplaagd door versnippering, duplicatie en gebrek aan interoperabiliteit tussen de nationale krijgsmachten. Een post-groei-EU zou zich deze costs of non-Europe niet langer kunnen veroorloven. Zo’n EU zou voor meer integratie moeten kiezen. Dat omvat een steviger toezicht op de democratie en de rechtsstaat binnen de eigen grenzen, afschaffing van het vetorecht in het buitenlands en veiligheidsbeleid, met één stem spreken op het wereldtoneel en serieus gaan werken aan integratie op defensiegebied. Hoe beter de krijgsmachten van de lidstaten op elkaar aansluiten, hoe meer slagkracht de defensie-euro’s opleveren. In de wereldwijde confrontatie tussen democratie en autocratie kunnen de VS bij de volgende presidentsverkiezingen wegvallen uit ons kamp, als Trump of een Trumpist zegeviert. Hoe dan ook zullen de VS zich steeds meer richten op dreigingen uit China in plaats van Rusland. De EU heeft geen andere keuze dan haar afhankelijkheid van de VS te verminderen. Het opvullen van de lacunes in de Europese defensiecapaciteiten, door de gezamenlijke ontwikkeling en aankoop van nieuwe wapensystemen, zal extra geld vragen. Datzelfde geldt voor het ondersteunen van de Oekraïense strijdkrachten, het verduurzamen van defensiematerieel en het overeind houden van een brede benadering van veiligheid, die ook steun voor klimaatactie en armoedebestrijding in het mondiale Zuiden omvat. Voor een EU zonder bbp-groei zou dit een forse rekening zijn, maar de degrowthbeweging stelt terecht dat het algemeen belang zwaarder weegt dan excessieve private consumptie. Een post-groei-EU zou er goed aan doen defensie, diplomatie en internationale samenwerking op te nemen in de lijst van hoogwaardige publieke voorzieningen die zij nastreeft. Bondgenoten Voor een EU die economische groei loslaat, zijn bondgenoten extra belangrijk. Die verschaffen meer middelen en meer legitimiteit. In een post-groeiscenario zou de uitbreiding van de Unie nog meer geopolitieke urgentie krijgen dan zij nu al heeft. Een grotere EU zou ruimte moeten bieden aan een agenda van ‘groene groei’ in nieuwe lidstaten die de welvaartskloof met de oudere lidstaten willen verkleinen of aan naoorlogse wederopbouw werken. Als Oekraïne de Russische aanval overleeft, met onze hulp, kan het land een formidabele EU-partner worden, die morele en militaire kracht inbrengt. Het afzweren van het groeidogma kan en moet een sterke impuls zijn voor de verdieping en uitbreiding van de EU. Een dergelijke EU zou wel eens ‘spartaans’ kunnen zijn, in meerdere opzichten. Maar als we sociale rechtvaardigheid voor ogen houden, is dat geen te hoge prijs voor de bescherming van onze democratie en de versterking van onze ecologische en geopolitieke veerkracht. De EU zou nog steeds een van de beste plekken ter wereld zijn om te wonen. Richard Wouters werkt bij Wetenschappelijk Bureau GroenLinks. Voor de Green European Foundation leidt hij het project Geopolitics of a post-growth Europe. Een Engelstalige versie van dit artikel verscheen in de EU Observer. Foto’s: Richard Wouters, 2022. CC0.
Na acht jaar brengt Blur weer eens een plaat uit, The Ballad of Darren. De eerste single is vers van de pers.
Die heet The Narcissist, en dat valt in ons huidige tijdperk van ongelimiteerde zelfpromotie middels sociale media nogal pertinent te noemen.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
RECENSIE - Rechten zijn een bijzonder vak, zeker voor de taalkundige: een vak waarin een hele wereld gemaakt wordt met taal, de taal van de wet en die van de advocaten en de jurisprudentie. Zonder taal is een groot deel van het menselijk bestaan ondenkbaar, maar dat geldt zeker voor het recht.
Allerlei filosofische problemen worden praktisch ineens urgent in de context van het recht. Wanneer weten we iets zeker? Hoe bepalen we dat van twee opeenvolgende gebeurtenissen de eerste de oorzaak was van de tweede? En hoe bepalen we wat een woord precies betekent?
In het boekje Maar dat is níet logisch! verzamelde de Rotterdamse jurist Harm Kloosterhuis columns die hij sinds 2017 voor het juridisch tijdschrift Ars Aequi schreef. Officieel gaan ze over het gebruik van drogredenen in de rechtspraktijk, maar ze raken ook aan al die andere kwesties.
Intrigerend, voor de taalkundige, zijn vooral de stukjes die gaan over de betekenis van woorden. Stel dat er is bepaald dat er speciale regels gelden voor mensen die sandwiches verkopen. Gelden die regels dan ook voor verkopers van burrito’s of taco’s? Je kunt dan teruggrijpen naar een woordenboek maar die – deze zaak speelde in Amerika, het woordenboek was Merriam-Webster – zegt dan ’two thin pieces of bread, usually buttered, with a thin layer (as of meat, cheese, or savory mixture) spread between them’. Alsof een sandwich niet ook uit één belegde boterham kan bestaan, of uit meerdere op elkaar (de club sandwich). En alsof de boterhammen niet dik kunnen zijn, net als het beleg.
RECENSIE - In de provincies wordt nog steeds hard gewerkt aan nieuwe bestuurscolleges. De coalitievorming staat sterk onder druk van de enorme winst die de BBB twee maanden geleden overal boekte. Het verlies van de oude partijen maakt het niet mogelijk bestaande colleges te herstellen. Dat verlies kwam bepaald niet onverwacht. Een jaar eerder, bij de Gemeenteraadsverkiezingen, waren de lokale partijen de grote winnaar. Ook toen werden de bekende landelijke partijen vrijwel overal teruggedrongen. En dat leidde vorig jaar bij de vorming van gemeentebesturen tot lange, moeizame onderhandelingen. Het Montesquieu instituut publiceerde onlangs onder de titel Van barricade naar bestuur een evaluatie van de nasleep van de gemeenteraadsverkiezingen met extra aandacht voor de doorbraak van de lokale partij in het gemeentebestuur. Daar kan men in de provincie – en ook elders in de politiek- wellicht nog wat van leren.
Op 16 maart 2022 is er door 51% van de stemgerechtigde kiezers gestemd voor 333 gemeenteraden. De lokale partijen wonnen niet alleen de verkiezingen, maar ook de daaropvolgende formaties. Zij winnen veruit de meeste wethouderszetels. Zelfs ‘flink meer dan op grond van de verkiezingsuitslag verwacht mag worden’, schrijft NOS-onderzoeker Hugo van der Parre. ‘In ruim acht op de tien gemeenten zit minstens één wethouder namens een lokale partij in het college’.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
In de publiciteit over de vele tekortkomingen van het rijksbeleid die op de traditionele ‘gehaktdag’ gisteren naar buiten zijn gekomen is de kritiek van de Rekenkamer op de veiligheidsdiensten niet meegenomen. Bits of Freedom schrijft in een persbericht dat men het rapport met stijgende bezorgdheid gelezen. Het is “passend in een patroon dat we langer zien”.
COLUMN - Nee, er is geen graaiflatie. En nee, er is geen sprake van woekerwinsten. Er is gewoon een ‘gezond bedrijfsleven’ dat floreert ‘ondanks’ de ene crisis na de andere.
Oorlog? Energiecrisis? Naweeën corona? Het nieuws zit er bovenop….
12-mei-23 Follow the money Unilever verdubbelt winst in Rusland
14-apr-23 BNR Hoge rentes stuwen winst zakenbank JPMorgan
9-feb-23 Volkskrant Bijna 3 miljard winst in 2022 voor Rabobank, die fors investeert in witwasbestrijding
8-feb-23 AD Het rijtje wordt almaar langer ook kunstmestproducent Yara noteert megawinst
2-feb-23 RTLNieuws Shell verdubbelt winst 2022
23-jan-23 De Morgen (be) Superbelegger Griffin boekt wereldrecord met 16 miljard dollar winst in een jaar
7-aug-22 NOS Bedrijfswinsten zijn hoog, de rekening is voor de consument
28-jul-22 Joop.nl Terwijl burgers steeds moeilijker rondkomen boeken Shell en Unilever miljarden extra winst dankzij prijsverhogingen
21-jun-22 Bakkerswereld Verbetering winst Royal Smilde ondanks aanhoudende moeilijke marktomstandigheden
25-mei-22 De Groene Winst van bedrijven in Nederland steeg vorig jaar met maar liefst tien procent ten opzichte van 2019
16-feb-22 Volkskrant Ahold Delhaize worstelt ondanks winst van 2,2 miljard euro met gevolgen inflatie
En dat is niet van vandaag of gisteren…
9-jun-21 L1.be Banken maken in crisistijden winst op schulden van lage inkomenslanden
23-mrt-21 Erasmus Magazine Waarom het goed gaat op de aandelenbeurzen ondanks corona
23-mrt-21 businessinsider.nl Action winst ondanks coronacrisis dividend aandeelhouders
11-feb-21 NOS Rabobank schrapt 5000 banen ondanks ruim miljard euro winst in crisisjaar
4-sep-20 VDL Groep VDL blijft winstgevend ondanks impact coronacrisis
28-jul-20 Autoweek Winst voor PSA ondanks crisis
30-jan-13 Telegraaf E.On boekt winststijging ondanks crisis
9-feb-12 NOS ING maakt winst ondanks crisis
5-dec-11 De Morgen (be) Touroperator TUI boekt winst ondanks crisis en Arabische Lente
12-okt-09 Tweakers Philips ziet winst flink groeien ondanks dalende omzet
28-apr-09 L1.nl DSM winst in eerste kwartaal ondanks crisis
24-mrt-09 ttm.nl DAF ondanks crisis wel forse winst
5-mrt-09 businessinsider.nl Winststijging Rabobank ondanks crisis
7-nov-98 Trouw Slecht ijsjesweer en crisis winst van Unilever stijgt toch
COLUMN - van mr. Huub Linthorst
De stikstofwet is, zoals wel vaker bij bestuursrechtelijke wetgeving, erg ingewikkeld. Dat komt door de invloed van de bestuurskunde. Althans van de stroming daarin die ervan uit gaat dat de samenleving maakbaar is en dat wetten een uitstekend instrument zijn om daarin een heilzame transitie te realiseren. Mits daarbij gebruik wordt gemaakt van de nieuwste bestuurskundige inzichten. En dat betekent: het hele denk- en uitvoeringsproces in de wet regelen. Van visies en verkenningen, via doelen, programma’s en plannen, tot concrete maatregelen. En dat alles gejuridificeerd met behulp van het bestuursrecht. Want als je dat handig aanpakt, kun je soms tegen een burger die een probleem heeft met een beschikking zeggen dat hij dat probleem eerder had moeten aankaarten, toen het programma of plan werd vastgesteld waarop die beschikking gebaseerd is.
Bestuurskundige inzichten hebben ook vaak betrekking op de relatie tussen de verschillende overheden. Eerst hadden we een Hooge Overheid, die in Den Haag het dichtst bij de Kroon stond, en daarnaast lágere overheden, die zelfstandig hun eigen huishouding mochten bestieren, maar ook bestuurlijke opdrachten van de regering konden krijgen; bij wet. Dat werden er nogal veel. Om de pijn daarover te verzachten werden de lagere overheden omgedoopt tot mede-overheden. Maar dat loste niet het probleem op dat soms onduidelijk was wie nu verantwoordelijk was voor wat. Daarop werd het adagium “Je gaat erover, óf niet” bedacht. Maar inmiddels is ook dat weer verlaten. We besturen nu bij voorkeur samen met andere gezagsdragers. Dat is ook handig voor een “samenhangende aanpak” van een complex probleem. En er zijn in dit land nogal wat complexe problemen; en héél veel “bevoegde gezagen”.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Alsof iemand Pink Floid heeft gemixt met Parliament/Funkadelic, zo klinkt dit nummer van de Britse singer/songwriter Michael Kiwanuka.
Mina Mazzini (1940) voerde in de jaren ’60 en ’70 de Italiaanse hitlijsten aan met haar krachtige stem en charismatische persoonlijkheid.
Andere tijden: in 1963 werd ze van de buis geweerd omdat ze zwanger was van een gehuwde acteur. U begrijpt het schandaal in het katholieke Italië van die tijd.
Vanaf de eeuwwisseling stapte ze over op Spaanstalige en Portugese muziek en verwierf een aanhang in Spanje en Latijns Amerika.
Saint Motel maakt soft-progressieve droomrock. En hoezo hebben al die indiebands hun thuisbasis in Los Angeles?