Het gaat niet goed met onze parlementaire democratie volgens Sybe Schaap, filosoof, oud-Eerste Kamerlid en inmiddels oud-lid van de VVD. Er zit rot in het systeem. De ondermijning van de democratie komt van binnen uit. Grondwettelijke taken van regering en parlement worden verwaarloosd. In plaats van het algemeen belang te dienen verbinden volksvertegenwoordigers en bestuurders zich steeds vaker aan deelbelangen. De kritiek van Schaap in zijn boek Politiek in een maalstroom lijkt oppervlakkig misschien op de ideeën van Omtzigt. Maar Schaap gaat wel veel dieper op de materie in en spaart ook de NSC-leider niet. Zijn boek ‘over het lot van de representatieve democratie’ is niet gemakkelijk. Dat ligt niet zozeer aan de schrijfstijl. Schaap schrijft in korte, stellige staccato-zinnen en herhaalt veel. Maar zijn rechtsfilosofische benadering blijft erg abstract. Als lezer snak je af en toe naar concretisering van de stellingen en naar voorbeelden uit de actualiteit. En daar is Schaap niet scheutig mee. Het is meer een filosofisch dan een praktisch politiek boek. Politiek in een maalstroom neemt je mee terug naar de oorsprong van de burgerlijke democratie in de 19e eeuw, naar Thorbecke, die zijn boek vast en zeker gewaardeerd zou hebben. En naar de filosofen die de grondslag legden voor het huidige parlementair-democratische systeem zoals Kant en Montesquieu. Autocratie Schaap kijkt vanuit een romantische, 19e eeuwse blik naar wat 21e eeuwse politici er van gemaakt hebben. En dat is niet best. De wetgevende macht, schrijft hij, doet haar naam thans te weinig eer aan. ‘Vergeten wordt dat wetten institutioneel gestalte geven aan de samenleving, aan een rechtsorde’. Wetten worden ingezet als ‘beleidsinstrumenten’ van partijen die aan de macht zijn. En die worden geregeerd door een partijestablishment dat zich heeft losgemaakt van partijleden en kiezers. Tegelijk, zo vervolgt Schaap al direct aan het begin van zijn boek, wordt er te weinig regie gevoerd over de eigen uitvoeringsorganen. Voor de Tweede Kamer is het werk af als het Staatsblad is getekend. Ten onrechte, meent hij, heeft de politiek toezicht en controle op de uitvoering van wetten losgelaten. De privatisering van grote delen van het overheidsapparaat en de doorvoering van bedrijfsmatige doelen en processen hebben de overheid verder losgemaakt van de politiek en dus ook van de burgers. Dat geldt ook voor decentrale overheden. ‘Terwijl de uitvoeringsorganen van de rijksoverheid maximale autonomie wordt gegund, wordt het werk van lagere overheden en maatschappelijke instellingen bedolven onder harde uitvoeringsregels en zwaar bureaucratisch toezicht’. Ook hier een achteruitgang van de democratie. Nederland is hard op weg naar een autocratie volgens Schaap. En onze volksvertegenwoordigers zijn daar medeverantwoordelijk voor (wat overigens de vraag oproept naar zijn eigen rol als voormalig Eerste Kamerlid, maar daar geeft het boek geen antwoord op). Postmodernisme Hoe is het zover gekomen? Voor de Thorbeckiaanse liberaal Schaap is de Grondwet het belangrijkste ijkpunt voor een beoordeling van deze voor de democratie desastreuze ontwikkelingen. En daarin staat, heel kort samengevat, dat de volksvertegenwoordigers namens het gehele Nederlandse volk moeten oordelen (art. 50). Zonder last (art. 67). Volgens Schaap moeten de volksvertegenwoordigers als toeschouwers kijken naar wat er zich op het maatschappelijk toneel afspeelt om vervolgens daarop te reflecteren en dan tot een gezamenlijk oordeel te komen wat het beste is voor iedereen. Ze mogen zich daarbij niet laten leiden door deelbelangen maar moeten het algemeen belang voortdurend in het oog houden. Die gezamenlijke beoordeling vereist van onze vertegenwoordigers dat ze de ethische regels van Kant volgen: zich inleven in de ander en toewerken naar algemeen geldende uitspraken. We moeten ons steeds voor ogen houden dat ordening van de samenleving alleen kan plaatsvinden vanuit gemeenschapszin. Als dat ontbreekt belanden we in een chaotische situatie. Volgens Schaap kunnen we daar nu zo langzamerhand wel van spreken omdat de ideologie van het postmodernisme ‘zich sluipenderwijs meester heeft gemaakt van de geest’. In deze ideologie domineert het private belang en het ‘zelfvertoon’ (en term van Hannah Arendt) van de mondige burger die niet reflecteert en geen begrip heeft voor de ander. ‘Je neemt het woord, je weet al wat goed is, je hebt gelijk, je ontwijkt verruimd denken omdat zo’n denken te veel ruimte laat aan de ander’. BV Nederland Behalve tegen het postmodernisme keert Schaap zich ook tegen het neoliberale denken dat van de staat een BV Nederland heeft gemaakt met de burger als klant. Dat dit denken inmiddels dominant is geworden blijkt ook uit de trend van kiezers die stemhulpen gebruiken als ‘persoonlijke wensenlijstjes’ bij de keuze van de beste ‘leverancier op de politieke markt’, zoals collega-filosoof Paul van Tongeren het deze week in Trouw typeert. Schaap fulmineert ook tegen het bedrijfsmatige denken dat al sinds de jaren tachtig de ministeries en semipublieke instellingen in zijn greep houdt. Overigens zonder de vraag te stellen waar dat vandaan is gekomen. De financieel-economische context van alle veranderingen in de staatsorganen blijft bij Schaap buiten beeld. Als een van de weinige concrete toepassingen van zijn kritiek op de huidige parlementaire democratie gaat Schaap wel in op de Toeslagenaffaire en de tekorten in politiek en bestuur die Pieter Omtzigt naar aanleiding van dit schandaal heeft geformuleerd. Schaap vindt dat Omtzigt het parlement in zijn analyse te veel heeft gespaard. Omtzigt neigt naar een dualisme in de verhouding tussen parlement en regering. Hij wil vooral versterking van de controlerende functie, maar maakt de volksvertegenwoordiging daarmee reactief in plaats van actief sturend in de richting van het algemeen belang. Volgens Schaap is de volksvertegenwoordiging in de trias politica als rechtstreekse vertegenwoordiging van de burgers een primus inter pares. De (mede-)wetgever is in zijn ogen ‘medeverantwoordelijk voor het gehele traject dat de wet in gang zet, inbegrepen de in de wet te regelen uitvoering en borgen van de rechten van de burger.’ In een reactieve positie geeft het parlement de regie over het landsbestuur uit handen aan een in toenemende mate ongrijpbaar bureaucratisch apparaat dat volledig beheerst wordt door inmiddels grotendeels geautomatiseerde bedrijfsmatige processen die niet snel veranderd kunnen worden. Een nuttige spiegel Politiek in een maalstroom is een pleidooi voor terugkeer naar de bron en de oorspronkelijke bedoelingen van het burgerlijk democratische politieke systeem. Je kunt Schaap met zijn beroep op Kant en Thorbecke conservatief noemen. Ik zie zijn betoog toch meer als een nuttige spiegel voor de hedendaagse politiek. Zijn pleidooien voor reflectie, voor debatten op basis van vriendschap tussen gelijken, voor de Socratische methode (weet wat je niet weet!) staan wel erg ver af van de hedendaagse politieke realiteit van keihard onderhandelen en van mediageniek optreden om een punt te maken. Sommige van zijn voorstellen zijn echter allesbehalve achterhaald, zoals het afschaffen van de fracties knevelende regeerakkoorden (een ongrondwettelijke last!), het aantrekken van meer vakinhoudelijke ambtenaren, en meer toezicht van de volksvertegenwoordiging op de uitvoering van wetten. Het zou bepaald niet gek zijn om met alle nieuwe leden van de Tweede Kamer straks op een heidag dit boek te bespreken. Sybe Schaap, Politiek in een maalstroom; over het lot van de representatieve democratie. Uitgeverij Damon, 248 p., € 24,90
Dit nummer schijnt de geesten nogal verdeeld te hebben sinds het uitkwam in 1978.
Volgens sommigen is het een mislukte zelfparodie, anderen prijzen het lied om z’n aanstekelijkheid. Zelf word ik er ook wel vrolijk van.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Nieuwe politieke partijen beginnen bij voorbaat op achterstand in de ‘ratrace naar het pluche’. Landelijke media besteden amper tot geen aandacht aan ze. Zitten er toch kanshebbers bij? Dat zoeken we uit in de korte serie ‘Wie van de acht?’ Vandaag in vogelvlucht: LP (Libertaire Partij), Politieke Partij voor Basisinkomen, Nederland met een PLAN, Samen voor Nederland en Partij voor de Sport.
Nog maar één dag en dan is het stemmen geblazen. In krap 4,5 maand hebben politieke partijen zich voorbereid op de Tweede Kamerverkiezingen. Afgedwongen omdat Rutte IV het vroegtijdig voor gezien hield. Dat is kort dag, in aanmerking genomen dat als het kabinet de reguliere zittingsduur had uitgezeten, we pas in maart 2026 naar de stembus zouden zijn gegaan.
Mede om die korte voorbereidingsperiode hebben we niet uitgebreid stil kunnen staan bij alle acht partijen die meedoen en niet eerder Kamerzetels haalden. Daarom op de drempel naar het verkiezingsfeest 2023: dan hebben we deze partijen nog…..
De Libertaire Partij doet voor de vijfde keer een poging de Tweede Kamer te bestormen. De partij werd in 1993 opgericht (toen als ‘Libertarische Partij’) en nam in 1994, 2012, 2017 en 2021 deel aan de Tweede Kamerverkiezingen. Zonder succes. Ook bij Provinciale Statenverkiezingen (2015) en gemeenteraadsverkiezingen (2014 en 2018) kwam de partij niet aan de bak.
Zoveel debatten, interviews, gesprekjes aan talkshowtafels en toch blijven er vragen waarvan je hoopt dat ze nog eens gesteld worden. Met nog minder dan twee dagen te gaan in deze campagne heb ik er zelf toch nog even een paar op een rijtje gezet. Vragen die morgenavond in het slotdebat nog best een plekje zouden mogen krijgen.
Zoals u weet bestaat de stroom vluchtelingen naar ons land in de afgelopen twee jaar voor een groot deel uit Oekraïners. Vele tienduizenden zijn naar ons land gekomen en hebben hier onderdak gekregen. Zo heeft de oorlog van Poetin dus direct effect op onze woningmarkt. Dezelfde Poetin die met het bombarderen van Syrische burgerdoelen, mede verantwoordelijk was voor de vele Syrische vluchtelingen in de afgelopen 10 jaar. Daarbij heeft de oorlog die Poetin begon ook de energieprijzen en de inflatie opgedreven, waar alle Nederlanders last van hebben. De schuld voor veel binnenlandse problemen ligt dus in het Kremlin. Wordt het daarom niet tijd voor veel stevigere sancties tegen Rusland? U wilt geen wapens naar Oekraïne sturen, maar juist onze F16’s kunnen Russische raketten weren en Oekraïne veiliger maken. En die veiligheid is essentieel voor de terugkeer van vele Oekraïners, wat vervolgens onze woningmarkt weer lucht kan geven.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Miki Matsubara (1959-2004) was een Japanse pop- en jazz-zangeres die in 1979 doorbrak met Mayonaka no Door (Stay With Me).
Vanaf de jaren ’90 legde ze zich toe op het vertolken en schrijven van muziek voor anime. Ze zou op 44-jarige leeftijd sterven aan baarmoederhalskanker. Dankzij sociale media als Youtube bereikt ze echter een nieuw publiek.
Nieuwe politieke partijen beginnen bij voorbaat op achterstand in de ‘ratrace naar het pluche’. Landelijke media besteden amper tot geen aandacht aan ze. Zitten er toch kanshebbers bij? Dat zoeken we uit in de korte serie ‘Wie van de acht?’ Vandaag: Splinter.
Als Splinter in de Tweede Kamer komt gaat het van ‘au’, want daar staat Splinter voor:
Splinter is NIET voor “versplintering”. Splinter staat voor de figuurlijke “Splinter in de vinger” van de minister of staatssecretaris: scherp doorvragen tot we de antwoorden krijgen die we nodig hebben om het kabinet optimaal te kunnen controleren
Lijsttrekker Femke Merel van Kooten – Arissen nam in juli 2019 afscheid van de PvdD (Partij voor de Dieren). Om grotendeels dezelfde redenen als waarover Esther Ouwehand onlangs bonje had met het (inmiddels afgetreden) oude bestuur van de PvdD. Bij WNL – Op1 (11 september 2023) zei ze:
(…) ook ik heb met diezelfde krachten te maken gehad, tot ik het op een gegeven moment niet meer trok
Femke Merel van Kooten – Arissen ging in 2019 verder als eenpitter en nam haar zetel mee. De PvdD kon de ‘zetelroof’ niet waarderen en ontnam haar het lidmaatschap van de partij.
REPORTAGE - Op een kleine twintig kilometer van Hanzestad Bremen ligt de kunstenaarskolonie Worpswede. Aan het begin van de twintigste eeuw woonden en werkten hier de Duitse Modernen. Naast talrijke actieve artistieke mannen zoals Heinrich Vogeler, Otto Modersohn en Fritz Mackensen was vooral Paula Modersohn Becker steeds op zoek naar nieuwe vormen, nieuwe kleurcombinaties en nieuwe composities. 100 Jaar na haar overlijden, werd zij in de Duitse media beschreven als de Duitse Picasso. Het is hoogtijd om Worpswede en haar kunstenaars eens nader te verkennen.
Zaalimpressie van de Worpsweder kunstenaars in Kunsthalle Bremen © foto Wilma Lankhorst.
Als enkele Franse schilders vanaf 1830 in de omgeving van Barbizon buiten landschappen gaan schilderen, wordt dat door collega’s in buurlanden snel opgepikt. Geïnspireerd door de School van Barbizon (1830-1870) trekken in ons land (jonge) leden van de Haagsche School (1860-1890) massaal naar buiten. De Nederlandse reactie op Barbizon is het schilderdorp Oosterbeek op de Veluwe. De Duitse reactie op het Franse Barbizon is de oprichting in 1889 van de leef- en kunstenaarsgemeenschap Worpswede (1889-1922). Landschapschilders Fritz Mackensen (1866-1953), Hans am Ende (1864-1918) en Otto Modersohn (1865-1943) zijn de mannen van het eerste uur. Al snel sluiten Heinrich Vogeler (1872-1942), en Fritz Overbeck (1869-1909) zich bij hen aan. Naast schilders sluiten ook dichters en beeldhouwers zich aan. In de artistieke gemeenschap in Worpswede spelen twee vrouwen een belangrijke rol: beeldhouwer Clara Westhoff (1878-1954) en schilder Paula Becker.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Paul van Tongeren, voormalig Denker des Vaderlands, schrijft vandaag in Trouw dat stemhulpen mensen prikkelen ‘om erop te antwoorden als was het een persoonlijk wensenlijstje.’ Elke notie van afweging voor het algemeen belang ontbreekt.
Stemwijzer en Kieskompas doen eigenlijk hetzelfde als wat politici steeds meer zijn gaan doen: ze beschouwen de kiezers als mogelijke klanten en maken van de agora een markt. De agora staat voor de politieke gemeenschap waar burgers samen overleggen over wat voor de gemeenschap het beste is. Op de markt komen individuen die elk voor zich het meeste voordeel proberen te halen. Mensen worden pas burgers als ze met elkaar spreken over het gemeenschappelijke goed. Ideeën daarover worden uitgewerkt in een ideologie: een samenhangend geheel van ideeën over wat een goede en rechtvaardige samenleving is.
Uiteraard hebben mensen en groepen daarbij uiteenlopende belangen; daarom moeten er verschillende politieke ideologieën en partijen zijn. Maar die uiteenlopende belangen worden pas politiek als ze besproken worden in het licht van wat goed is voor de gemeenschap als geheel.
In plaats dat mensen worden aangesproken als ‘burgers’, worden ze ont-burgerd door ze te beschouwen als potentiële klanten die verleid moeten worden met voordeeltjes. De stemwijzers helpen hen daarbij en hebben daardoor een ont-burgerende werking op de kiezers.
In 1995 nam Emmylou Harris met Daniel Lanois een plaat op die de voormalige countryzangeres ineens weer op de kaart zette.
Het is geen Miley Cyrus zullen we maar zeggen.
Valerie is het vierde nummer van het debuutalbum van singer-songwriter Patti Scialfa, tevens bekend als lid van de E Street Band en echtgenote van Bruce Springsteen.
De muzikale verwantschap met Springsteens werk valt in dit nummer meteen op, maar waar het me ook aan doet denken is een plaat die Emmylou Harris een paar jaar later met Daniel Lanois zou produceren.