ACHTERGROND - Kan de zege van het rechtse populisme nog worden gekeerd? Wat is er nodig aan onderhoudswerk aan onze democratie? Het zijn simpele vragen onder druk van de komende verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland. De uitvoering van de Brexit maakt het nog ingewikkelder. Maar antwoorden die hout snijden zijn er maar weinig.
In dit stuk en misschien nog een volgend verhaal, probeer ik te verkennen wat er aan de orde is en hoe de gematigden de middelmatigheid der populisten het hoofd kunnen bieden. Ik onderscheid het politieke proces (besluiten wat we willen) van het bestuurlijke proces (regelen dat we het bereiken).
Waarheid en redelijk overleg
Democratie is een systeem van regeren, met pijlers van waarheid en redelijk debat. Onze vertegenwoordigende organen mogen niet worden voorgelogen. Ons politiek debat vraagt niet naar macht, maar om uitwisselen en afwegen van argumenten.
Democratisch besluiten is aan regels gebonden: de belangrijkste is dat de meerderheid beslist. Ook belangrijk is dat optimaal rekening gehouden wordt met de minderheid. Hoe beslissingen worden genomen, is ook in diverse regels vastgelegd. Ik noem maar eens wat: het onderwerp moet tevoren bekend worden gemaakt en de beslissers moeten zich kunnen voorbereiden. Op opvattingen staat geen straf, er is een veilige rechtsstaat. Of: elke uitgave moet gedekt zijn door een politieke beslissing.