Welkom in het Gemeentemuseum Den Haag

Als ik in het Gemeentemuseum in Den Haag kom, begin (of eindig) ik mijn bezoek meestal in de hal op de eerste verdieping. Overigens weet ik pas sinds kort dat dat de ‘Erezaal’ wordt genoemd. Ik ga dan een minuut of tien, vijftien op één van de donkergebeitste banken zitten en kijk uit over de vide met de trappen. Daar word ik heel erg rustig van. Musea zijn voor mij nooit alleen maar het tentoongestelde, maar ook het gebouw en wat dat uitstraalt. Dat Haagse museum bezit zo’n uitstraling in overvloed. Dat begint al als ik op een mooie zonnige dag met de tram over de Stadhouderslaan aan kom rijden... Nu ik dit schrijf, realiseer ik me dat ik het Gemeentemuseum  zo goed als altijd in de zomer heb bezocht. Gek, eigenlijk… Er zijn ook musea waar ik graag in de late herfst kom, als de meeste bladeren van de bomen zijn. Het Catharijneconvent in Utrecht bijvoorbeeld. Of in de winter: Boymans in Rotterdam. Bij andere doet dat er dan weer helemaal niet toe.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 09-11-2022
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Welkom in De Fundatie

Erich Heckel, Windmüle bei Dangast (1909)

Erich Heckel, Windmüle bei Dangast (1909)

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over een museum. Deze keer Marcel Hulspas over De Fundatie in Zwolle.

Wie in Zwolle met de trein aankomt, ziet vanaf het stationsplein een aantal blauw-gouden ‘slierten’ over de stoep lopen. Die moeten de dagtoeristen de weg naar het centrum wijzen. Wat kunst langs deze route maakt daarbij duidelijk wat die bezoeker te wachten staat. Eenmaal aangekomen bij de singel van de stad (door de bewoners abusievelijk aangeduid als de ‘gracht’), ziet men aan de overkant eerst de peperbus en even later de enorme ui van Museum De Fundatie.

Het in streng klassieke stijl gebouwde voormalige gerechtsgebouw werd een paar jaar geleden namelijk voorzien van een enorme platgeslagen bol, bedekt met keramische plaatjes, die het hemellicht glinsterend weerkaatsen. Die fraaie puist heeft de stad geen windeieren gelegd. Zwolle, hoofdstad van het ‘doe maar gewoon’ en van de ChristenUnie, staat sindsdien ‘op de kaart’ bij de vergrijsde, cultureel onderlegde dagtoerist. En die is in De Fundatie dan ook te vinden.

De puist belooft van buiten meer dan De Fundatie binnen kan waarmaken. De entree en de hal daarachter zijn een rommeltje waar bezoekers steevast enige tijd radeloos om zich heen kijken. De onderste twee verdiepingen (het oude gerechtsgebouw zogezegd) bestaan uit een aantal redelijk grote zalen, maar deze worden omringd door kleine kamertjes waarin de bezoekers zich in ongemakkelijke bochten moeten wringen om elkaar en de kunst te ontwijken. Het door de trotse ui beloofde Grote Gebaar blijft binnen dus volledig achterwege.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Rembrandt, Anatomische les van Nicolaes Tulp copyright ok. Gecheckt 28-02-2022

Welkom in het Mauritshuis

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Jeroen Pelgrom over het Mauritshuis.

Het was een beetje regenachtige dag in april dat ik in de rij stond bij de kassa van het Mauritshuis te Den Haag. Voor mij stond een groepje toeristen uit een Aziatisch land. Een man uit de groep vroeg bij het afrekenen nog wat aan de dame achter de kassa waarop de dame in perfect Engels antwoorde – ‘you can find the Girl with the Pearl Earring on the first floor’. Voor een toerist een typische vraag maar het laat ook een beetje het lot van het Mauritshuis zien: het is het museum met die ene Vermeer. En dat is jammer. Oké, de collectie van het Mauritshuis telt ‘slechts’ 800 objecten (tegenover meer dan 700.000 in het Rijksmuseum) en in een klein 2 uur ‘heb je het wel weer gezien’, maar er is veel moois te bekijken.

De man

De naamgever van het museum is graaf (en later prins) Johan Maurits van Nassau-Siegen (1604-1679), een neef van stadhouder-prins Maurits en Frederik Hendrik. Hij heeft naam gemaakt met een aantal gewaagde staaltjes van militair kunnen. Zo wist hij in 1636 het voor Nederland zeer belangrijke vesting Schenkenschans, de ‘poort van Holland’ te heroveren op de Spanjaarden. Een jaar later, nu in dienst van de West-Indische Compagnie, lukte het hem om eindelijk het belangrijke Portugese fort São Jorge da Mina (beter bekend als Fort Elmina) in 1637  in Ghana te veroveren. Het zou het middelpunt vormen van de Nederlandse Goudkust en daarmee van de Nederlandse slavenhandel.

Foto: Archeon: interieur van een IJzertijdboerderij copyright ok. Gecheckt 11-02-2022

Welkom in Archeon

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Richard Kroes over Archeon. Nooit van gehoord? Lees verder……

Een museum kun je het niet noemen, al heeft het die status sinds een jaar wél en kun je er gratis binnen met een museumjaarkaart. De suppoosten zorgen er voor dat je vrijwel overal aan kunt zitten en er is veel te veel te doen voor de bezoekers. Bovendien: in een museum groeit geen gras. Een ‘openluchtmuseum’ is het ook al niet, want er staat niks ouds of kunst, alleen maar namaak. En een pretpark is het al evenmin, want daar is het véél te serieus en educatief voor. Archeon zit eigenlijk precies tussen die drie in en gaat al sinds de opening in 1994 door het leven als ‘archeologisch themapark’. Ook dat dekt de lading niet, want hoewel het initiatief voor het park van archeologen kwam, zijn historici voor het resultaat – zeker voor wat betreft de Middeleeuwen en de Romeinen – minstens even verantwoordelijk.

Archeon: nagebouwde terpenboerderij van Ezinge

Archeon: nagebouwde terpenboerderij van Ezinge

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: De "bovenkamer" in Museum Het Dolhuys (foto © Museum Het Dolhuys) copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Welkom in Het Dolhuys

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Henk Ras over museum Het Dolhuys. Nooit van gehoord? Lees verder……

Mijn beroep heeft een naam die tegenwoordig al een museale bijklank heeft: zenuwarts. Een zenuwarts was een neuroloog-psychiater of een psychiater-neuroloog, afhankelijk van het aantal jaren dat men aan deze respectieve vakken in opleiding was geweest. Tijdens mijn opleiding kwam ik in enkele psychiatrische ziekenhuizen, ouderwetse gestichten, waar men vaak wel een hoekje had voor het museum van de instelling. Het Provinciaal Ziekenhuis Santpoort had het mooiste museum, vond ik. De laars van Junod stond er te pronk, een recept voor bloedzuigers uit 1850, het instrumentarium om electroshocks toe te dienen. Om maar een paar voorbeelden van het aanwezige gruwelinstrumentarium te noemen.

Geweldig interessant en gelukkig begreep men dat. Bij het Nationaal centrum Geestelijke volksgezondheid (NcGv), later huidige Trimbosinstituut, werkte bijvoorbeeld de historicus Joost Vijselaar. Hij publiceerde in de loop der tijd een boek over vrijwel alle musea bij psychiatrische instellingen in Nederland en streefde naar een landelijk museum voor de psychiatrie. En zie dat is er gekomen: museum Het Dolhuys in Haarlem, gehuisvest aan de Schotersingel nummer 2.

Foto: Uitzicht vanaf het dak copyright ok. Gecheckt 23-09-2022

Welkom in Paleis Het Loo

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Lauren van Zoonen over Paleis Het Loo. Nooit geweest? Lees verder……

Voor de televisie gekluisterd zitten voor de Kersttoespraak van de Koning, uren van tevoren een plekje reserveren bij Paleis Noordeinde voor de balkonscene op Prinsjesdag of in oranje gehuld langs de kant van de weg staan om een glimp van het koninklijk echtpaar op te vangen op Koningsdag; royalty-liefhebbers doen het maar al te graag. Hoewel ik mij niet schaar onder deze categorie, heb ik wel een zwak voor kastelen en paleizen en hun vorige bewoners en een van mijn favorieten is Koninklijk Paleis Het Loo.

Een stadhouder waardig

Paleis het Loo ligt aan de rand van Apeldoorn in de sprookjesachtige setting van Kroondomein Het Loo. Je kunt je makkelijk voorstellen dat de bossen en heides van de Veluwe ooit tot hier doorliepen. Dat was dan ook exact de reden waarom stadhouder Willem III in 1684 het ‘Oude Loo’ kocht. Willem III en zijn Engelse vrouw Mary Stuart verkregen met deze koop namelijk onder andere het recht om te jagen in het omliggende gebied.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Opensource Obscure (cc)

Kunst op Zondag | Musea in alle jaargetijden

Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. In elke aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Vandaag gaat Kunst op Zondag de virtualiteit in.

Ook al blijf ik een ouderwetse liefhebber van concrete musea, de virtuele musea sla ik zeker niet over. Natuurlijk uit luiheid. Een viruteel museum is ‘het museum bij uw thuis’. Geen gedoe met afstanden en openingstijden. En zomer, winter, herfst of lente , je hoeft er geen snikhete dagen, sneeuw- en ijzel, stormwinden en stortbuien voor te trotseren.

Nadelen van virtuele musea: je bent er zo doorheen, zoveel zijn er niet. En je mist de geur, de ruimte, of een toevallig leuk IRL contact waarmee je eens lekker over de waargenomen kunst kan ouwebeppen.

Virtueel is alles mogelijk. Dat is waarschijnlijk de reden waarom websites die zich als internet museum prestenteren, dat nou net niet zijn.

Het London Internet Museum blijkt een architectuurwedstrijd te zijn: combineer het oude (een museumgebouw) met het nieuwe (internet technologie). In het voormalig North Woolwich Old Station Museum moeten bezoekers zowel de geschiedenis van het internet als diens toekomstmogelijkheden kunnen aanschouwen. Grappig dat het project dat de eerste prijs won ‘404:Not Found’ heet.

Foto: Golven en rondingen in de bakstenen muur. Eigen foto Daan Nijssen copyright ok. Gecheckt 23-09-2022

Welkom in Het Schip

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Daan Nijssen over Museum Het Schip. Nooit van gehoord? Lees verder……

In de Amsterdamse Spaarndammerbuurt, net achter het spoor bij het Westerpark, ligt een imposant bouwwerk. Opgetrokken uit rode bakstenen en versierd met zwarte dakpannen, gerasterde witte vensters en sculpturen trekt het al snel de aandacht van menig voorbijganger. Hoe langer men kijkt, hoe meer men ziet. Zo hebben de bakstenen muren allerlei rondingen en zelfs bollingen. Voor de dakpannen geldt dit eveneens. Deze zijn niet alleen op de daken aangebracht, maar sieren ook de bovenste delen van de muren en zijn zelfs onder ramen te vinden. Het nut van deze constructies zal eenieder ontgaan, maar mooi is het zeker. Het gebouw vormt een waar beeldhouwwerk.

Golven en rondingen in de bakstenen muur

Golven en rondingen in de bakstenen muur

Museum Het Schip

Omdat ik in de buurt van het Westerpark ben opgegroeid kende ik dit bouwwerk al lang. Wat ik echter nog niet zo lang wist, is dat in het gebouw een museum gevestigd is: Het Schip. Het Schip is gewijd aan de Amsterdamse School, een prominente stroming in de architectuur gedurende de vroege twintigste eeuw. Het gebouw, eveneens ‘Het Schip’ geheten, is een schoolvoorbeeld van deze stroming. Tussen 1919 en 1921 werd het bouwwerk gebouwd om arbeiders in te huisvesten.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Ruiterhelm (Rheinisches Landesmuseum, Bonn) copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Welkom in Xanten

Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Jona Lendering over Xanten. Nooit van gehoord? Lees verder……

In deze reeks over musea die vanuit Nederland te bezoeken zijn, noemt de oudheidkundige vakidioot in mij de musea – meervoud – van Xanten. Vanuit Nijmegen bezien ligt het stadje net over de Duitse grens en het is interessant omdat er een complete Romeinse stad is. Of beter: vijf Romeinse nederzettingen.

Vijf nederzettingen

De Romeinen kwamen hier rond 13 v.Chr. aan. Tegenover de plek waar de Lippe in de Rijn uitmondt, bouwden ze op een lage heuvel een basis voor twee legioenen, Vetera, die nog zo’n tachtig jaar dienst zou doen. Iets naar het noorden lag een stadje: veteranen moeten immers ook ergens wonen, de graanleveranciers van het Romeinse leger moesten ook ergens slapen en de inheemse bevolking moest ook ergens leven. Het heette Cibernodurum, “markt van de Ciberni” (of Cugerni), en wellicht herkent u de analogie met Nijmegen: twee legioenen op de Hunerberg en even verderop een stadje dat Batavodurum heette, “Batavenmarkt”.

Foto: Kotomi_ (cc)

Welkom in de wereld van het Teylers Museum

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.)
Vandaag  frankw‘s  bewondering voor het Teylers Museum in Haarlem.

Als jongetje zwierf ik door de donkere zalen vol met fossielen, mineralen en vreemde grote machines. Met name in de winter tijd kon je wel eens alleen zijn in zalen die alleen door daglicht werden beschenen. Dat leverde een hele bijzondere, bijna mystieke sfeer op. Zalen en ruimtes met een eigen unieke vorm waarbij het haast wel leek of de ze om de objecten heen waren gebouwd in plaats van omgekeerd. Een wonderlijke verzameling: fossielen, mineralen en grote natuurkundige instrumenten. Maar ook schilderijen, tekeningen van onder meer Rembrandt en Michelangelo, munten en een enorme bibliotheek. Het Teylers Museum in hartje Haarlem stamt uit 1784 en is sindsdien in een aantal stappen gegroeid tot het complex dat het nu is. Tegelijk heeft ze haar klassieke karakter weten te behouden.

Het Teylers Museum is genoemd naar de Haarlemse notabele en zakenman Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778). Teyler was een succesvol handelaar en bankier, maar vooral weldoener. Een exponent van de verlichting die tijdens zijn leven zelf verzamelde en aan liefdadigheid deed. Zijn omvangrijke erfenis was onder meer bestemd voor een hofje voor ouderen en het museum waarin zijn collecties zouden worden ondergebracht. De Ovale Zaal uit 1784 is het hart van het museum. Het was het eerste museum in Nederland dat open was voor het publiek: met schriftelijke toestemming en alleen op de dinsdag tussen tien en één. Tegenwoordig is de ovale vitrine met mineralen het hart van de Ovale Zaal. Eromheen staan gesteente tafels en kasten en natuurkundige instrumenten. Op omloop staat een deel van de bibliotheek. Aanvankelijk werden er op de centrale tafel ook experimenten uitgevoerd.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.