Let’s Wob!

De overheid is verantwoording schuldig aan de burger. Vanuit die gedachte is Sargasso begonnen met actief inzetten van de Wob: de Wet openbaarheid van bestuur. Een wet die de gemiddelde burger niet zal kennen, maar die de toegang tot overheidsdocumenten regelt. Basisregel van de Wob is: ‘Alles is openbaar, tenzij’. In de praktijk is het adagium onder de verantwoordelijke ambtenaren echter vaak: “Niets is openbaar, tenzij we openbaarmaking echt niet kunnen verhinderen”. ‘Wobben’ is een vooral onder journalisten veel gebezigde term voor het gebruik van de Wob. Een ‘Wobje’ is een verzoek tot informatie met een beroep op de Wob. Sargasso gaat dus Wobben. Met dat doel ben ik aangetrokken. Mijn naam is Sjors van Beek, ik ben 49 jaar en inmiddels 21 jaar actief in de schrijvende journalistiek. Ik heb gewerkt bij diverse kranten en tijdschriften en ben sinds dit jaar werkzaam als zelfstandig onderzoeksjournalist.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

KSTn | Open Data en de EU

Op de grote stapel papier van de Tweede Kamer is deze week ook het voorstel van de EU tot meer en makkelijker openbaar toegang tot overheidsdocumentatie terecht gekomen. In essentie neemt de Nederlandse regering dit voorstel wel over. Dat ze daarbij doet voorkomen dat Nederland al vrijwel geheel voldoet aan de richtlijn is wat overdreven. Het gaat de goede kant op, maar er moet nog heel veel gebeuren.

Ook goed is dat ze vasthouden aan het principe dat er geen kosten in rekening gebracht mogen worden voor het beschikbaar stellen van de data, anders dan de direct te maken kosten voor bijvoorbeeld papier, kopiëren of verzenden.

Maar 1 aspect van het voorstel roept wat vragen op. Vanuit Europa wil men een toezichthouder met ook nog enige macht (pagina 9). Zie hier de reactie van de regering:
4. Toezichthouder
Nederland staat afwijzend tegenover de verplichting om een nationale onafhankelijke toezichthouder op te richten of aan te wijzen voor handhaving van de richtlijn en beslechting van geschillen omdat dit een inbreuk vormt op het Nederlandse (bestuursrechtsysteem). In Nederland wordt toezicht op overheidsorganen in beginsel niet aan onafhankelijke toezichtorganen toebedeeld en wordt een dergelijk orgaan niet belast met de beslechting van geschillen tussen burgers en overheid.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Vervelende burgers frustreren de overheid

foto: Flickr.com

Met het vertrouwen van burgers in de overheid schijnt het nogal mee te vallen. Omgekeerd is het probleem misschien wel veel groter.  Zo koestert minister Donner de ‘beleidsintimiteit’ en laat hij deze niet graag verstoren door al te opdringerige burgers die op grond van hun hun wettelijk recht informatie vragen over wat er daar achter die gesloten deur gebeurt. Dit liet hij weten in zijn nogal provocerende rede op de Dag van de Persvrijheid over aanpassingen van  de Wet Openbaarheid van Bestuur (Wob). In de brief die hij een paar weken geleden naar de Tweede Kamer stuurde over zijn plannen toont hij zich nog steeds zuinig en wantrouwend. Openbaarheid OK, maar “randvoorwaarde is een overheid met een verminderde capaciteit van het ambtenarenapparaat.”  Wob-verzoeken die – in zijn ogen- “oneigenlijk” zijn mogen dit apparaat niet frustreren. En bij “veel te omvangrijke” verzoeken moet eenzijdig ingegrepen kunnen worden ter bescherming van de ambtenaren. In de brief worden allerlei mogelijkheden verkend om lastige “Wobbers”  de deur te kunnen wijzen. Aan verbetering van de efficiëntie van het ambtenarenapparaat, een degelijk en professioneel beheer van documenten en aan de hier toch voor de hand liggende inzet van ICT besteedt Donner nauwelijks aandacht. Het probleem ligt vooral bij ons, burgers, en niet bij hem, de overheid.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

KSTn | Wob-brief Donner

Logo kamerstukken van de dagDe verwachte kamerbrief over de Wob van minister Donner is op de mat van de kamerleden gevallen. Zijn spreekbeurt over dit onderwerp krap een maand geleden deed nogal veel stof opwaaien en het ergste vermoeden.

Er valt het nodige over de brief te zeggen. Maar voordat ik daaraan begin even erkenning geven aan de persvoorlichters van het Ministerie van Donner. Veel media hebben namelijk netjes het accent gelegd op de “misbruik” kant van dit onderwerp. Koppen als “Donner wil misbruik Wob tegengaan” en “Donner pakt overmatige wob-verzoeken aan” laten de indruk achter dat er een probleem met is met de Wob immers. Framing heet dat. Terwijl de correcte kop van het bericht van het ministerie is “Wob voldoet over het algemeen goed”.

Maar kennelijk is er toch een probleem, anders neem je geen maatregelen. Maar is dit probleem er ook werkelijk? Donner zwaait met een onderzoeksrapport en roept volmondig ja. Niemand die het rapport echt leest, behalve die enkele gekke blogger natuurlijk.

Het rapport rammelt aan alle kanten.
De wijze waarop men onderzoek heeft gedaan is middels een vragenlijst. Resultaten zijn netjes bij elkaar geveegd en in handzame tabellen gezet. Echter, wat er in het onderzoek niet gebeurd is (ik kon het in ieder geval niet vinden) is het steekproefsgewijs toetsen van de ingevulde vragenlijsten. Vragen als “Welke kenmerken van verzoeken dragen er het meest aan bij dat de afhandeling veel tijd kost? (U kunt maximaal drie antwoorden aankruisen)” zijn nogal sturend en de antwoorden (bv “Dat om zeer veel informatie wordt gevraagd”) nogal ruim te interpreteren. Het is dus normaal om bij een aantal bevraagden langs te gaan om te zien of de ingeleverde antwoorden ook stroken met de realiteit. Dat is niet gebeurd. Subjectieve ervaring van een probleem kan dan makkelijk onterecht omgezet worden in schijnbaar harde cijfers.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Controle overheid moet niet bij overheid

De aankondiging van minister Donner (BZK) op Dag van de Persvrijheid om de Wet openbaarheid van bestuur in te perken, kon op een applaus van de aanwezige journalisten rekenen. Onbegrijpelijk, want de wet moet inderdaad op de schop, maar dan wel om andere redenen. De openbaarheid van overheidsinformatie, zoals vastgelegd in de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), dient het vooronderstelde belang van een goede en democratische bestuursvoering. Het recht is vastgelegd in onze Grondwet en openbaarheid dient dan ook het uitgangspunt te zijn.

Afhandeling vaak onzorgvuldig en te laat

De noodzaak van de wet wordt duidelijk uit de gang van zaken rondom het CIOT, de databank met de actuele klantgegevens van internet providers en telefoonaanbieders. Met de Wob in de hand wordt duidelijk dat de praktijk van bevraging door opsporingsdiensten al jaren zorgwekkend is en de wettelijk verplichte rapportages onvolledig waren. Ook de opzet van het internetfilter is gebaat bij openbaarheid, net als de camera’s boven de weg die kentekens scannen en de bedroevend slechte Nederlandse inbreng voor de Europese evaluatie van de bewaarplicht. Bij deze en vele andere onderwerpen heeft de Wob een belangrijke rol gespeeld, ondanks actieve tegenwerking van de overheid. Onnodig uitstel van de beslissing op het verzoek en het onzorgvuldig censureren van documenten zijn beproefde middelen voor obstructie. Bezwaar maken loont bijna altijd.

In 2010 heb ik enkele tientallen verzoeken gedaan. Bij meer dan één derde ervan nam de overheid de beslissing te laat. De overheid kan de beslissing verdagen als zij voor de behandeling van het verzoek meer tijd nodig heeft. Maar zelfs dan is de overheid vier van de tien keer te laat. En als de beslissing te laat is, dan is dat gemiddeld bijna twee weken. Soms is dat uitstel aantoonbaar onnodig. Zo adviseren internet providers de minister een brief van henzelf over een internetfilter openbaar te maken en de staatssecretaris belooft de Eerste Kamer dat ook. Desondanks is voor de beslissing op mijn verzoek maar liefst 2,5 maand nodig. De obstructie hindert een op feiten gebaseerde discussie. Zo had de brief een belangrijke rol kunnen spelen in de discussie die vooraf ging aan een stemming in het Europese parlement over verplichte internetfilters. De overheid hoort zich gewoon aan haar eigen, toch al lange, termijnen te houden. Dan hoef ik ook geen dwangsom te eisen, die ik overigens, via de belasting, toch weer zelf betaal.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Vorige Volgende