Right to Know Day

Dit is een eerste gastbijdrage van Joost Schellevis. Al sinds begin deze eeuw wordt op 28 september in veel landen de Right to Know Day gevierd, een dag waarop het belang van een transparante overheid wordt benadrukt. Zo niet in Nederland. En dat terwijl ons land met de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) uit 1980 ooit juist een voorloper was als het om transparantie gaat. Reden genoeg voor onder andere onderzoeksjournalist (en enthousiast gebruiker van de Wob) Brenno de Winter, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en een aantal burgerrechtenorganisaties om de handen in een te slaan: dinsdagavond vond in Den Haag het eerste Nederlandse Right to Know Day-programma plaats. Vol was het restaurant in Den Haag waar de Right to Know Day werd gevierd niet, maar voor een eerste initiatief over een toch vrij abstract onderwerp was de zaal aardig gevuld. De avond ving aan met een documentaire over de Nederlandse Wet openbaarheid van bestuur. Dat zou de rest van de avond grotendeels het onderwerp blijven; het gaat namelijk niet goed met die wet, was de boodschap. De Wob is bedoeld om mensen inzage in beslissingen van de overheid te geven: met een inzageverzoek kunnen documenten worden opgevraagd die anders ergens in een bureaula zouden zijn blijven liggen. In de praktijk zouden indieners van een Wob-verzoek echter nogal eens tegengewerkt worden. Sterker nog: "Van alle landen met vergelijkbare wetten presteert alleen Zimbabwe slechter," stelde Wob-expert Roger Vleugels, "en dat komt doordat je in dat land kan worden doodgeschoten als je een Wob-verzoek indient."

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kentekenherkenning: Big brother wil over u waken

, door
Prikkeldraad (Foto:flickr/ClayOgre)

“De meerwaarde die ANPR in de toekomst kan bieden is vooral gericht op (proactieve) informatieanalyse, datamining en het versterken van de informatiepositie van de politie. Doelstelling is het ontdekken van trends, patronen en profielen om daar passende interventiescenario?s voor te kunnen opstellen of zelfs ?criminaliteitsvoorspellingen? uit te kunnen destilleren.”

ANPR, Automated Number Plate Recognition, gaat, als het aan de politie ligt, een grote vlucht nemen in Nederland, ontdekte Dimitri Tokmetzis. Via de Wet Openbaarheid Bestuur openbaarde hij de details van de plannen van de politie. Aangezien het blijkbaar niet van belang was dat het lijdend voorwerp van zulke wetgeving, u, nu al op de hoogte is van de plannen verdween de informatie achter slot en grendel.

De basis van het plan is om iedere auto, altijd, in de gaten te houden. Zo kunnen misdaden achteraf worden opgelost, maar kan er ook een soort van pre-crime-afdeling geopend worden. Mensen die “afwijkend” mobiel gedrag vertonen kunnen verdacht worden, terecht of onterecht. De documentatie beschrijft dat alsvolgt: “In theorie is het mogelijk dat personen die niets met een specifiek delict te maken hebben maar die op het verkeerde moment op een verkeerde plaats verblijven in een ?potentiële verdachten? bestand terechtkomen. Van belang is dus om als politie goed uit te leggen wat proactief onderzoek inhoudt en dat voldoende wettelijke waarborgen bestaan om onterecht te worden bestempeld als een verdachte.”

Het document haalt het Verenigd Koninkrijk aan om aan te stippen dat deze methoden een grote bijdrage leveren aan het voorkomen en oplossen van terroristische aanslagen en zware criminaliteit. En daar gaat de documentatie al de mist in. In het VK gaan er nu juist stemmen op om het gebruik van ANPR te beperken, juist omdat het de verwachtingen niet waarmaakt.

Quote du Jour

Quote du Jour | Wobben tegen een muur

, door

“De krokodillentranen van Pierre Heijnen roepen bij mij één emotie op: de irritatie van een old-school, regentesk bestuurder, die wel eventjes zal bepalen welke documenten een journalist wel of niet mag zien. Je snapt toch niet dat er een kloof tussen burger en politiek is. De waakhond van de democratie moet kennelijk verworden tot een soort schoothondje” (Brenno de Winter, journalist en beroepswobber)

De VVOJ, de vereniging van onderzoeksjournalisten, bracht het boek “Een muur van rubber” uit, dat beschrijft hoe Nederlandse overheden omgaan met de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Informatiestrijd tegen de overheid

, door
jack de vries, koning van de spin

Koning van de spin

Het is een zorgwekkende paradox van onze tijd. De burger staat ten opzichte van de overheid steeds meer in zijn blootje, terwijl de overheid zich steeds meer afschermt voor de kritische blik van de burger. Een nieuw kabinet zal serieus werk moeten maken van transparantie. Twee maatregelen liggen voor de hand: breng het aantal pr-functionarissen drastisch terug en verbeter de Wet openbaarheid van bestuur. Bericht over een experiment.

Vroeger (vroegûh) belde je als journalist gewoon een ambtenaar als je iets moest weten of een overheidsstuk wilde hebben. Met de toenemende vervlechting van media en politiek, werden daar professionele woordvoerders en voorlichters tussen geplaatst. Onlangs werd bekend dat er tien keer zoveel woordvoerders, voorlichter en pr-functionarissen (150.000) werkzaam zijn dan journalisten (15.000). De journalist van nu dient zich bij hen te verstaan. Tegenwoordig werkt het vrijwel overal zo dat je voor ieder wissewasje de perswoordvoerder belt.

Een goede woordvoerder is een gids. Die helpt je mee om in het woud van instellingen en ambtelijke afdelingen de juiste openbare informatie te vinden. Want let wel: informatie van de overheid is publiek bezit. Maar net zoals er slechte journalisten zijn, zijn er ook slechte woordvoerders. Die stellen zich op als censor. Niet alleen verlopen de contacten met ambtenaren via de woordvoerder, ook alle informatie wordt eerst beoordeeld, tegengehouden of voorzien van de gewenste spin. Niet het belang van openbaarheid staat voor hen voorop, maar de instantie of de bewindspersoon die ze vertegenwoordigen. De instantie of bewindspersoon is een merk dat gebrand wordt.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

het Saillant | Twee keer betalen voor overheidsinformatie

, door

SaillantLOGODe overheid moet alle informatie vrij toegankelijk maken voor alle burgers en mag geen kosten in rekening brengen, ook niet voor de handelingen om de informatieverzoeken te voldoen.

In de rechtszaak van Brenno de Winter tegen de gemeente Kaag en Braassem heeft de rechter aangegeven dat de gemeente geen extra kosten in rekening mag brengen voor het afhandelen van de WOB verzoeken.
De gemeente gaat nu, na overleg met de VNG, in beroep.

Een overheid die drempels opwerpt bij het verkrijgen van informatie die vrij toegankelijk zou moeten zijn voor de burgers, staat niet in dienst van die burgers. Een overheid die niet in staat is om alle informatie, in deze tijd van technologische hulpmiddelen, vanaf dag 1 voor iedereen laagdrempelig beschikbaar te stellen, kwijt zich niet goed van zijn rol. Een overheid is er voor de burger, niet andersom.
Een overheid mag 1 keer belasting heffen om haar taak goed uit te voeren, maar niet burgers extra kosten in rekening brengen voor zaken waar de burger gewoon recht op heeft.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Anti-WOB Kongsi snoert student de mond

, door

Overheidsinformatie is van ons allemaal. Dus gelooft u de gemeente niet als ze u iets vertellen over brandveiligheid, dan kunt u een beroep doen op de Wet Openbaarheid Bestuur om informatie die niet in het communicatiebeleid van de gemeente past, toch boven water te krijgen.

Dat gebeurt overigens nauwelijks. Verslaggevers hebben meestal geen tijd om Wob-procedures in gang te zetten, en gemeenten hebben tal van mogelijkheden om de boel te vertragen. Bovendien kunnen ze behoorlijke kosten in rekening brengen.

En zelfs de VNG helpt mee om informatie onder de pet te houden. Dat merkte Jeroen Reitsema, student aan de Haagse Hogeschool, die brandveiligheid onderzocht voor een afstudeerproject. Hij diende bij een aantal gemeenten een WOB-verzoek in, en prompt adviseerde de VNG de aangeschreven gemeenten om Reitsema te dreigen met het in rekening brengen van kosten. Dan bindt ie wel in, wisten ze bij de VNG.

Het wordt nog erger: vervolgens dwong de Haagse Hogeschool Reitsema om een ander afstudeeronderzoek te maken, en zijn excuses aan te bieden voor het vragen naar informatie.

Maar het allerergste is dat de betreffende informatie door de gemeenten ook gegeven moet worden aan het ministerie van VROM. Hetzelfde dossier opzoeken, kopieren en versturen kost volgens de gemeente Naarden toch nog 300 euro.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ranglijst Vogelaarwijken, een WOBje waard?

, door

Op onze laatste redactiebijeenkomst kwam de WOB (Wet Openbaarheid van Bestuur) ter sprake. Een instrument dat in onze ogen door journalisten heden ten dage te weinig gebruikt wordt (duurt te lang voor de moderne nieuwscyclus) en waar we ons van af vroegen of wij het niet af en toe zouden moeten proberen.
Na zo’n discussie vallen berichten in het nieuws waar een WOBje in voorkomt. RTL nieuws zette het instrument in nadat ze vernomen hadden dat minister Vogelaar een ranglijst van de zogenaamde Krachtwijken vertrouwelijk naar de commissie had gestuurd. RTL wilde die lijst toch wel graag zien.
Vogelaar weigerde, maar de afdeling bestuursrechtsspraak van de Raad van State geeft op dit moment RTL gelijk. Vogelaar gaat in beroep.
Nu is dit een onhoudbare positie voor de minister. Aangedragen argumenten zullen volgens mij niet opwegen tegen het belang van openbaarheid van bestuur.
Maar….. het is wel een stevige teleurstelling dat RTL nu juist voor dit onderwerp een WOBje gebruikt. Het verkrijgen van de ranglijst heeft alleen waarde als je vervolgens de slechtste wijk in gaat en de mensen vraagt hoe dat nou voelt om in die slechtste wijk van Nederland te wonen. Sensatie-TV zeg maar. Verder kan je er volgens mij niets mee.
Hiermee is dus de indruk versterkt dat journalisten de WOB niet gebruiken voor onderzoeksjournalistiek, maar dan en slechts dan al er iets makkelijks en sappigs uit te halen is.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Vorige Volgende