Sensatiewoorden

Al een tijdje wijzen wetenschapsjournalisten – en gelukkig niet alleen zij – erop dat wetenschappelijke resultaten vaak zó overdreven aan de man worden gebracht dat er valse verwachtingen ontstaan. U kent de fijne factcheck-rubriek in de wetenschapsbijlage van De Volkskrant wel. Vandaag wijst Philip Dröge erop. Op zijn website Faqt, waar hij elke dag een lezenswaardig stukje wetenschapsnieuws plaatst, vertelt hij over een onderzoek van twee wetenschappers die met Google News keken naar tien superlatieven in het kader van nieuwe behandelingen voor kanker, met inbegrip van “doorbraak”, “wonder” en “redder”, maar ook naar bijvoeglijke naamwoorden als “revolutionair” en “baanbrekend”. En dan komt het:

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Voedselkeuzes voorspellen sociale keuzes

COLUMN - De resultaten van sociaal-wetenschappelijke experimenten liggen de laatste tijd flink onder vuur. Twee derde van de uitkomsten, als die al niet verzonnen blijken te zijn, zijn niet te repliceren. Maar soms is er onverwacht goed nieuws: een model dat bedoeld was om oogbewegingen bij voedselkeuzes te modelleren, blijkt ook sociale beslissingen aan de andere kant van de wereld te kunnen voorspellen.

Dat is de verbazingwekkende strekking van een artikel dat deze week werd gepubliceerd. In de ogen van een econoom vallen onze statische voorkeuren samen met onze keuzes: als we in een restaurant fazant bestellen in plaats van hutspot, houden we blijkbaar meer van fazant. Maar die voorkeuren van ons zijn veranderlijk en inconsistent (misschien wil je in volgende keer wel hutspot) en afhankelijk van de omstandigheden (als er kippensoep vooraf geserveerd wordt, kies je daarna geen fazant meer). Daarom zijn hersenwetenschappers niet alleen geïnteresseerd in observeerbare keuzes, maar ook in de duur van de beslissing. De reactietijd geeft een indicatie voor de route en het aantal afwegingen dat bij de beslissing nodig was.

Ik stel me voor dat de onderzoekers, neurowetenschappers en economen, bij een biertje hebben bedacht dat het reactietijdenmodel van de eerste weleens breder toepasbaar zou kunnen zijn. De types beslissingen die beide partijen modelleren liggen ver uit elkaar: de parameters werden gebaseerd op experimenten waarin mensen tussen etenswaren moesten kiezen, in de VS, terwijl ze in een fMRI-scanner lagen. Daarna werden die parameters gebruikt om keuzes over geldverdelingen te voorspellen, in Zwitserland. De overeenkomst was dat het steeds om keuzes ging tussen twee opties. In de VS moesten mensen 100 keer kiezen tussen variaties van “wil je 3 M&Ms of 1 stroopwafel?”, en in Zwitserland ging de keuze tussen een egoïstische verdeling (5 dollar voor jou en 1 voor de ander) of een eerlijkere (3 voor jou, 2 voor de ander).

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Is de uitkomst van klimaatsceptisch onderzoek reproduceerbaar?

Dat is de vraag die een groep klimaatwetenschappers zichzelf heeft gesteld. Ze hebben 38 studies van klimaatsceptici genomen met als hypothese dat de conclusies van deze 38 studies juist zijn. Om vervolgens te kijken of ze de resultaten van het onderzoek konden reproduceren en de hypothese konden falsifiëren. Kortom, de goede oude combinatie van de wetenschappelijke basisprincipes reproduceerbaarheid en falsifieerbaarheid.

Om een lang verhaal kort te maken:

It didn’t go well for the contrarian studies.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Crowdsourcing

COLUMN - Eerder schreef ik in deze column over de wetenschappelijk druk tot het produceren van sexy resultaten, en het nut van replicatieprojecten die daar tegengas aan geven. De auteurs van een recent artikel in het tijdschrift Nature proberen een andere aanpak, en breken een lans voor het crowdsourcen van onderzoek.

De onderzoekers vroegen zich af wat er zou gebeuren als ze dezelfde vraag door verschillende wetenschappers lieten beantwoorden. De onderzoeksvraag in kwestie was of donkere voetbalspelers sneller een rode kaart krijgen dan hun blanke collega’s. De auteurs rekruteerden 29 academische teams via Facebook en Twitter. Elk team kreeg dezelfde dataset met gegevens uit meerdere Europese voetbalcompetities. Eerst gaven alle teams een beschrijving van hun beoogde statistische methode, die vervolgens geanonimiseerd onder alle deelnemers werd verspreid. Vervolgens gingen de onderzoekers aan de slag.

De gevonden antwoorden bleken sterk uiteen te lopen: 9 teams vonden geen verschil in de kans op een rode kaart tussen de twee groepen, 20 teams wel. Ook de grootte van het verschil varieerde, van een iets kleiner kans op rood voor donkere spelers, tot een meer dan twee keer zo grote kans.

Deze variatie onderstreept de meerwaarde van multiplicatie, zelfs als het gaat om professionele onderzoekers die de beschikking hebben over identieke data. Ook werpt het een positiever licht op de wetenschappelijke non-replicaties. Die duiden niet meteen op gesjoemel in het origineel: legitieme verschillen in onderzoeksmethoden leiden ook tot verschillende conclusies.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Obama’s nudge

COLUMN - Vorige week heeft Barack Obama gedragsexperimenten hartstochtelijk omarmd, “om het Amerikaanse volk beter van dienst te kunnen zijn”. Hij moedigt ministeries aan om gedragswetenschappen overal waar mogelijk te gebruiken en uit te testen. Zijn enthousiasme is gebaseerd op een rapport met resultaten op het gebied van o.a. studieleningen, pensioenen en ziektekostenverzekeringen. Veel bestaand beleid is gebaseerd op het idee dat burgers rationele afwegingen maken, wat ook in Nederlandse setting tot averechts uitpakkende wetswijzigingen en norm-ondermijnende informatiecampagnes (een filmpje dat geweld tegen hulpverleners laat zien) heeft geleid. Met kennis van de voorspelbaar irrationele kanten van de mens zou beter beleid gemaakt kunnen worden.

Mooie recente voorbeelden daarvan te over. De Belastingdienst heeft bijvoorbeeld post-its op de enveloppen geplakt met “Denkt u aan uw aangifte?”, waardoor mensen binnen zeven in plaats van twaalf dagen reageerden. Ook financiële beslissingen worden beïnvloed door kleine veranderingen. Veel studenten vroegen bijvoorbeeld de maximaal toegestane studielening aan. Toen de default in het aanvraagformulier werd veranderd naar een lager bedrag, daalde het percentage maximale leningen van 68 naar 11 procent. Ook het experiment dat deze maand het journaal haalde, waarbij gevangenen voedingssupplementen krijgen in de hoop dat ze daardoor minder agressief worden, is een succesvol voorbeeld. De voedingssupplementen zorgden voor een daling van 34 procent in gerapporteerde geweldsincidenten en worden daarom nu bij een grotere groep uitgetest.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen nieuws is echt slecht nieuws

COLUMN - Je staat voor het restaurant waar je afgesproken hebt. Er zit een sticker op de deur met “Iens Topper 2013”. Ernaast zit een restaurant zonder sticker. Welke kies je?

Zo’n oude sticker wekt wantrouwen: waarom was het restaurant dit jaar geen Topper? Is de kok gewisseld of de kwaliteit gedaald? Door zulke vragen zou de sticker er zelfs toe kunnen leiden dat gasten liever naar het restaurant ernaast gaan, hoewel dat nog nooit Topper geweest is. Of zouden de eigenaren daar de sticker al hebben losgepeuterd?

Het weglaten van minder dan optimale beoordelingen is natuurlijk het goed recht van een restaurant. Een oude sticker of een ondergemiddelde waardering, zoals “Tripadvisor: ⓪⓪OOO” kun je wel of niet laten zien. Maar hoe ziet een klant een restaurant zonder beoordeling? Als je erover nadenkt, lijkt het logisch. Een beoordeling van 5/5 wordt natuurlijk altijd getoond. Een score van 4/5 zal ook getoond worden, want dat is nog altijd beter dan 3/5. Als een restaurant een hogere beoordeling heeft dan zijn stickerloze buren, kan het zich daarmee onderscheiden. Zo doorredenerend zouden alleen de slechtst beoordeelde restaurants, die 0/5 scoorden, de beoordeling achterhouden; en achterdochtige consumenten kan bedenken dat geen sticker slecht nieuws is.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Op herhaling

Het Open Science Collaboration (OSC) project heeft tot doel wetenschappelijke resultaten te repliceren. Afgelopen week publiceerde het tijdschrift Science de OSC-replicatiepogingen van 100 studies in drie toptijdschriften in de psychologie. De resultaten zijn slecht nieuws voor de houdbaarheid van veel wetenschappelijke publicaties.

In een eerdere column beschreef ik de ongerustheid van veel wetenschappers dat “[K]leine steekproeven en wetenschappelijk gesjoemel ertoe leiden dat veel experimentele resultaten berusten op statistische toevalstreffers. Eén belangrijke reden is dat een positief effect van een bepaald medicijn, onderwijsmethode of subsidie veel spannender en verrassender is dan geen effect. Onderzoek met zulke resultaten komt daarom in veel betere tijdschriften – en in de populair-wetenschappelijke bladen. Onderzoekers gebruiken daarom, soms onbewust, allerlei technieken om de effecten groter te laten lijken, of rapporteren alleen de ‘gelukte’ studies, een fenomeen genaamd publication-bias.”

Om de gevolgen van dit fenomeen te onderzoeken werkt het OSC samen met de auteurs van de originele artikelen en verschillende replicatie-teams. In het Science artikel van vorige week gaat het daarbij alleen om replicaties van experimenten in de cognitieve en sociale psychologie. De OSC-auteurs hanteren verschillende criteria om te bepalen welke resultaten repliceerbaar zijn, waaronder de grootte van het gevonden effect, en de zogenaamde pvalue, de statistische kans dat de gevonden patronen het resultaat zijn van toeval.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geld corrumpeert

COLUMN - Moet je op je werk voor de koffie betalen? Dan worden er  waarschijnlijk meer printpapier en pennen ontvreemd, om nog niet te spreken van ander onethisch gedrag. Een recente studie toont aan dat mensen die aan geld denken minder ethisch handelen. Dat heeft belangrijke implicaties, omdat sommige banen, zoals bankier of supermarktmedewerker, draaien om geld.

Onethisch gedrag op de werkvloer kost bedrijven jaarlijks zo’n 5% van hun winst. Alleen al daarom wordt er veel onderzoek naar gedaan: komt het door de bedrijfscultuur, doordat de managers teveel verdienen, of doordat de werknemers te weinig verdienen? Al die factoren spelen mee, maar de gedachte aan geld alleen al blijkt een belangrijke trigger voor stelen en liegen te zijn.

Dat stelden drie onderzoekers uit Canada en de VS vast door mensen de mogelijkheid te bieden om te liegen om een paar dollar extra te krijgen. Deelnemers werd verteld dat ze aan een onbekende tegenspeler gekoppeld waren. Die tegenspeler mocht kiezen tussen optie A en B, maar wist niet wat de opties inhielden. Optie A leverde 5 dollar voor de deelnemer en 2 voor de tegenspeler op; optie B precies het omgekeerde. Als de deelnemer dus eerlijk zei dat optie B voordeliger was voor de tegenspeler, zou hijzelf waarschijnlijk maar 2 dollar ontvangen. Als de deelnemers van tevoren gedwongen waren om aan geld te denken – door zinnen te maken die over geld gingen – kozen ze twee keer zo vaak ervoor om te liegen in de hoop zelf de 5 dollar in hun zak te kunnen steken.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Vlijtige struisvogels

COLUMN - Kennis is macht. Maar net als macht is kennis is niet altijd begerenswaardig. De uitslag van je examen, of je een bepaalde ziekte onder de leden hebt, de stand van je bankrekening: soms wil je iets nog even niet weten. Sommige mensen betalen zelfs geld om niet te hoeven testen of ze een bepaalde ziekte hebben. Maar het omgekeerde doen we ook, laat een recente Duitse studie zien. We vermijden informatie bewust om onszelf extra te motiveren.

Deelnemers aan de studie moesten een uur lang achterstevoren een regel willekeurige tekens invoeren, zoals

“93kCNJls220Pg3d01Ks0Ss3ybjSsjCHpfd04As”.

Voor iedere foutloos ingevoerde regel kregen ze een bedrag: met 50 % kans ofwel 10 cent, of 1 euro per regel. De groep die wist dat ze een euro kregen, verdiende gemiddeld 26 euro, 6 euro meer dan de onderbetaalden. Wie niet wist wat hij of zij verdiende, werkte nog harder en verdiende 28 euro. De onzekerheid zorgde blijkbaar voor een extra duwtje in de rug om hard te werken.

Dat duwtje zochten sommige deelnemers bewust op. Van de groep mensen die mocht kiezen of ze wilden weten wat ze verdienden, koos een derde ervoor om hun kop in het zand te steken en niet vantevoren hun loon te horen. Dat is raar, want wie wist dat hij toch maar weinig ging verdienen met de rottaak, kon ook lekker Der Spiegel gaan lezen, zoals veel van de andere onderbetaalden deden. Maar de zelfgekozen onzekerheid werkte prima om meer te verdienen: wie daarvoor koos, verdiende gemiddeld 30 euro, het meeste van iedereen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Benut je hersenkronkels

COLUMN - Rationeel zijn we niet, dat is nu wel bekend. Zo kopen we meer groente als er een speciaal vakje daarvoor bestaat in het supermarktwagentje. Het verontrustende is dat er steeds meer rare hersenkronkels van ons aan het licht komen, waarmee marketeers hun voordeel kunnen doen. Onlangs werd er een nieuwe inschattingsfout ontdekt: de groepsgrootte-afwijking.

We schatten de kansen op een gebeurtenis groter in als die in een grote categorie valt dan wanneer hij in een kleine categorie valt. Denk aan een kaartspel: het voelt alsof de kans dat je een specifieke hartenkaart trekt, zeg harten acht, groter is dan de kans op die ene joker in het spel. Het slechte nieuws is dat we deze overschatting van de kans dat iets gebeurt ook maken als er echt geld mee gemoeid is.

In een studie van twee Amerikaanse marketingonderzoekers werden aan een groep van 90 deelnemers lootjes uitgedeeld. Eén van de 90 loten zou een prijs winnen. 81 loten waren blauw, 9 waren geel. Iedere deelnemer mocht een bod uitbrengen op het lot dat voor hem of haar lag; wie het winnende lot had, kreeg honderd keer zijn bod uitbetaald. Alle 90 nummers hadden natuurlijk evenveel kans om te winnen. Toch werd er gemiddeld 24% meer geboden op een blauw lot dan op een geel lot.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Vorige Volgende