Open landen | Gesloten landen

Ongeveer de helft van de landen met een Wet openbaarheid van bestuur (Wob) levert desgevraagd geen openbare informatie. Dat is de conclusie van het Amerikaanse persbureau Associated Press na een indrukwekkend wereldwijd onderzoek (ga dat zien, ook video, maar wel na het uitlezen van dit stukje aub). Het persbureau diende bij 105 landen met een Wob (waaronder ook China) een verzoek voor een overzicht van alle arrestaties in het kader van anti-terrorismemaatregelen. Het valt meteen op dat de West-Europese landen slecht scoren. Zuid-Europa en Oost-Europa doen het uitstekend en leveren snel informatie. Ook Turkije, Armenië en enkele Latijns-Amerikaanse landen leveren prompt bruikbare informatie. Nederland doet het slecht.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Betalen voor openbare stukken

, door

De gemeente Hardinxveld-Giessendam wil Sargasso 120 euro in rekening brengen voor het afhandelen van een verzoek op basis van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). De gemeente Nederweert wil ook geld zien. Dit is een principeel verkeerde opstelling van de gemeenten, die ook nog eens indruist tegen nationale en internationale ontwikkelingen op het gebied van openbaarheid van bestuur.

Wat is er aan de hand?

Met behulp van 25 vrijwilligers heeft Sargasso een Wob-verzoek gedaan aan alle gemeenten in Nederland. Het is een betrekkelijk eenvoudig verzoek waarin we alle geografische posities opvragen van camera’s die onder het beheer van de gemeente vallen. We gebruiken die informatie voor een online applicatie waarin het cameratoezicht in Nederland in kaart wordt gebracht.

Met die informatie kunnen we analyses maken, bijvoorbeeld over effectiviteit van cameratoezicht en de gevolgen van beleidsvoornemens zoals de landelijke invoering van kentekenherkenning. De database en de software worden vrijgegeven aan niet-commerciële partijen. Gemeenten en andere overheidsinstellingen kunnen de data ook gebruiken. Dat scheelt mogelijk veel geld – nu moeten gemeenten dure onderzoeksbureau’s inhuren.

Tot nu toe werken de meeste gemeenten goed mee aan het verstrekken van de gevraagde gegevens. Een paar gemeenten gooit echter de kont in de krib, waaronder vooral, Hardinxveld-Giessendam en Nederweert. Zij zullen kosten in rekening brengen voor het voldoen aan ons Wob-verzoek, variërend van 7 tot 22 euro per kwartier speurwerk. Capelle a/d IJssel wilde ook kosten in rekening brengen, maar aangezien ze geen camera’s heeft en geen documenten zal verstrekken, ziet ze er toch vanaf.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Mogen Kamerleden met ambtenaren praten?

, door

Vandaag overlegt de Tweede Kamer met Minister Donner over de toelaatbarheid van contacten tussen Kamerleden en ambtenaren. Guido Enthoven, directeur van het Instituut Maatschappelijke Innovatie, zet de voors en tegens tegen elkaar af. Het stuk is overgenomen van Publiekrecht & Politiek.

Premier Rutte toonde zich daar begin dit jaar voorzichtig voorstander van, maar minister Donner lijkt daar vooralsnog weinig voor te voelen. Het is één van de meest fundamentele vragen in de informatierelatie tussen wetgevende en uitvoerende macht. Mogen Kamerleden direct toegang krijgen tot die massieve bron van beleidsinformatie die in de hoofden van ambtenaren aanwezig is? Of dient de Kamer juist bewust afstand houden van deze bureaucratische kennis en logica? Het is ook geen gemakkelijk te beantwoorden vraagstuk, omdat het gaat om twee concurrerende argumentatielijnen, elk met een eigen bijna dwingende logica. In wetenschappelijke termen gaat het om twee concurrerende paradigma’s op de toekomst van het openbaar bestuur.

Perspectief staatsrecht

De motieven en argumenten van voorstanders van de bestaande situatie, waarbij contacten gereguleerd worden via de band van de minister, luiden in staccato: Scheiding der machten, de regering regeert en de Kamer controleert. De Kamer moet niet gaan meebesturen. Ministeriële verantwoordelijkheid betekent dat de minister aanspreekbaar is op ambtelijk handelen. De minister vormt het scharnier van informatie tussen departementen en Kamer. Hij moet kunnen beslissen wie een vraag van een Kamerlid beantwoordt: hij zelf of een door hem aangewezen ambtenaar. Ambtenaren worden geacht loyale uitvoerders te zijn van de politieke lijn van de minister en voor zover ze eigen beleidsopvattingen hebben, dienen ze deze naar buiten toe niet kenbaar te maken. Het enige wat hoort te tellen, is de formalisering van ideeën en opvattingen door de minister. De Kamer dient op hoofdlijnen te controleren en kan bij directe contacten met ambtenaren in het bureaucratisch discours worden gezogen en zich gemakkelijk verliezen in details. Het risico dat oppositieleden gaan ‘stoken’ in een departement. Vrij contact kan leiden tot ‘wild-west-taferelen’. Het belang van loyaliteit als richtinggevend principe in het ambtelijk apparaat. Het kan niet zo zijn dat ambtenaren aan Kamerleden het touw leveren waaraan ‘hun’ minister opgeknoopt wordt. Ambtenaren kunnen via de band van de Kamer alsnog ‘hun gelijk halen’ in een strijd die ze op het departement hebben verloren. Het kan leiden tot aantasting van de bescherming van intern beraad, en daarmee een effectieve besluitvorming frustreren, die immers gebaat is met een zekere beleidsintimiteit en een binnen het departement ‘frank en vrije’ gedachtewisseling.

Foto: copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

Griekenland en EU houden elkaar gegijzeld

, door

De legitimiteit van het internationale bestuur is onhoudbaar, zolang Griekenland en Europa elkaar in gijzeling houden, zegt columnist, cultuurwetenschapper Marlies Katy Hanifer (blog).

Het is een feit. Ook de tweede tranche Europese noodsteun van 12 miljard aan Griekenland is in een bodemloze put beland. Zonder duidelijke overeenkomsten en nuttige investeringen, is de kans Griekenland tot een gezonde economie om te bouwen gemist. Wat nu rest is onduidelijkheid over scenario’s, chaos op de beurs en platte retoriek. Met als risico blijvende schade voor het vertrouwen in het (inter)nationaal bestuur.

Dat Griekenland Europa heeft gegijzeld, is het bekende narratief. George Papandreou en Evangelos Venizelos hebben verzuimd doeltreffende maatregelen te nemen. Hun ziens- en handelswijze bevestigt dat zij geen enkel belang hebben om Griekenland uit de crisis te helpen. Griekse burgers zijn de gedupeerden, maar niemand neemt de moeite om volmondig hun belangen te representeren. Wie is in deze tijden eigenlijk de stem van de Griekse burger?

Het maatschappelijk sentiment dat Griekenland ons Europeanen in de houdgreep heeft, wordt bijzonder weinig tegengesproken door onze eigen politici. Het komt eigenlijk wel goed uit, dat de publieke opinie niet overeenkomt met de politieke werkelijkheid. Want is het ook niet zo dat de EU Griekenland gijzelt? Vooral Franse en Duitse pensioensfondsen, banken en zelfs de ECB hebben grote belangen om het huidige systeem in stand te houden. Als Griekenland zijn betalingsverplichtingen niet na komt, zorgt dat voor een domino-effect binnen de eurozone met als resultaat een recessie die alle EU burger zal raken.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De ‘unknown unknowns’ van het Europese terrorismebeleid

, door

De Europese liberale fractie wil meer inzicht in de kosten en baten van het Europese antiterrorismebeleid. Dat is hard nodig. Hoewel de Europese Unie een sleutelrol speelt in de vormgeving van het antiterrorismebeleid, dus ook het Nederlandse, is er maar bitter weinig bekend over de effecten daarvan, zowel in financiële als juridische zin. De liberalen pleiten daarom voor een groot onderzoek, maar de christen-democraten in het Europarlement liggen dwars.

Vandaag debatteert het Europees Parlement over een evaluatierapport dat de liberale fractie heeft laten opstellen. Het rapport is een eerste aanzet om de kosten van tien jaar Europees antiterrorismebeleid in kaart te brengen. De inzet van het debat is of het onderzoek uitgebreid moet worden.

Wat doet Europa?

Op Europees niveau worden de grote lijnen van het antiterrorismebeleid bepaald. De opslag van internet- en telefoniegegevens, het uitwisselen van Passenger Name Records (PNR) van luchtvaartmaatschappijen, de invoering van een Europees biometrisch controlesysteem, het uitwisselen van politiegegevens tussen de lidstaten, het uitwisselen van persoonsgegevens tussen EU-landen en de Verenigde Staten; ze vinden hun oorsprong in Brussel. De uitvoering is doorgaans aan de lidstaten.

Dat neemt niet weg dat de Europese Instellingen een steeds grotere taken krijgt in het antiterrorismebeleid. Europol heeft er taken bijgekregen. Er is een gemeenschappelijke OM-achtige instelling bijgekomen. En buiten het zicht van de publieke visie ontwikkelt het zogenoemde Situation Centre zich tot een soort Europese geheime dienst (Sargief).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Geen Prinsjesdagstukken, geen embargo

, door

Ach gut, de Koningin zou niets meer te zeggen hebben in haar troonrede, als pers en parlement al uitvoerig hebben gesproken over de Prinsjesdagstukken. Dus gaan in 2012 de stukken weer achter slot en grendel en komen pas op Prinsjesdag tevoorschijn. Dat is de reactie van het kabinet, nadat Gerdi Verbeet en de fractieleiders afspraken dat Kamerleden  wel mogen reageren op de Prinsjesdagstukken. Ze mogen niet in discussie met elkaar. Daar moeten ze mee wachten tot de begrotingsdebatten loos gaan. Dat is de uitkomst van en overleg tussen de Kamervoorzitter en de fractieleiders.

Het besluit van het kabinet om de pers de vrijheid te geven meteen uit de stukken te publiceren, was bedoeld om de jaarlijkse folklore rond het Prinsjesdagembargo op te heffen. Ondanks dat embargo publiceerde de pers toch hele passages. Soms zelfs nog voor de stukken waren overhandigd. Elk jaar rees de vraag: wie heeft er gelekt?
Het was natuurlijk Frits Wester, voormalig persvoorlichter van het CDA. Het spectaculaire was er wel af, toen hij vorig jaar voor de zevende keer op een rij, trots gnuivend meldde dat hij de stukken weer had. Het zat natuurlijk anders in elkaar. RTL Nieuws was het persbureau dat door Balkenende was ingehuurd, zodat het kabinet zich kon voorbereiden op de reacties uit de samenleving op de Prinsjesdagboodschap.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

EU maakt Brussel transparanter, maar vergeet zichzelf

, door

De EU lost een langverwachte belofte in de transparantie te vergroten. Het is alleen jammer dat ze zelf nog steeds tekort schiet.

Na jaren van overleg hebben het Europese Parlement en de Europese Commissie deze maand een register van lobby-organisaties gepubliceerd. Het is voor het eerst dat de namen en gegevens van instellingen die het beleid in Brussel proberen te beïnvloeden systematisch in één openbare lijst worden geregistreerd. Hieronder vallen pr- en consultancy bureaus, maar ook vakbonden, NGO’s en advocatenkantoren die voor hun clienten lobbyen.

Op de site kan je zoeken op naam, ‘interesses’ en onderzoeksgebieden van de bedrijven. In sommige gevallen krijg je jaarcijfers te zien en een schatting van het budget dat gebruikt wordt om belangen te behartigen in Europa. Verder zijn er vooral adresgegevens te vinden. De argeloze onderzoeker krijgt op die manier op zijn best een indruk van schaal en grootte van het lobby-apparaat in Brussel (momenteel zijn er meer dan 3000 organisaties geregistreerd). Zonder verdere kennis is het echter lastig te zien waar en hoe invloed wordt uitgeoefend.

De lijst is niet compleet en het is de vraag of hij ooit volledig zal zijn. Kerken en religieuze organisaties zijn bijvoorbeeld vrijgesteld, maar ook de andere clubs hoeven zich niet verplicht te voelen. De EU heeft geen middel om registratie af te dwingen. Dat is jammer.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Detailpolitiek (21): De bonnetjes van Geert Dales

, door

Op mijn werk werden we een tijdje geleden gewezen op een nieuwe regel. Soms begeleid je een scriptiestudent die je iets wil geven als dank. Dat heeft kennelijk tot uitwassen geleid, want dit soort cadeautjes mogen voortaan nooit meer kosten dan vijftig euro. Collega’s vroegen zich af of je voortaan bij een fles wijn naar de prijs moet vragen. Gelukkig heb ik geen probleem, want mijn studenten geven mij bijna nooit wat.

Heeft deze regel een serieuze achtergrond? Sommigen zouden zeggen van wel, want studenten horen hun docenten niets te geven. Docenten krijgen een salaris en dat moet voldoende zijn om drank, koffiebonen, boeken en bloemen van te kopen. Als de cadeautjes heuse geschenken worden, kan dat wijzen op… ja op wat eigenlijk? Kennelijk leiden deze tot de suggestie dat de docent alleen zijn best deed omdat er een fles wijn tegenover stond. En natuurlijk dat een student die geen boekenbon in het vooruitzicht stelt minder goede begeleiding krijgt.

Geert Dales bashen
Deze ellende beheerst steeds meer de hele publieke sector. Wantrouwen is het nieuwe toverwoord. Iedereen in de publieke sector mag voortaan de maat genomen worden: wat declareren zij, welke reizen maken ze en welke geschenken ontvangen ze? Is dat allemaal wel in de haak en zit er geen belangenverstrengeling en zelfverrijking achter? Het meest geliefde slachtoffer van deze manie: Geert Dales. Hij was verantwoordelijk voor de Noord/Zuidlijn, maakte weinig vrienden in Leeuwarden en liet in 2010 een krakkemikkige hogeschool achter.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Vorige Volgende