Betalen voor openbare stukken

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
,

De gemeente Hardinxveld-Giessendam wil Sargasso 120 euro in rekening brengen voor het afhandelen van een verzoek op basis van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). De gemeente Nederweert wil ook geld zien. Dit is een principeel verkeerde opstelling van de gemeenten, die ook nog eens indruist tegen nationale en internationale ontwikkelingen op het gebied van openbaarheid van bestuur.

Wat is er aan de hand?

Met behulp van 25 vrijwilligers heeft Sargasso een Wob-verzoek gedaan aan alle gemeenten in Nederland. Het is een betrekkelijk eenvoudig verzoek waarin we alle geografische posities opvragen van camera’s die onder het beheer van de gemeente vallen. We gebruiken die informatie voor een online applicatie waarin het cameratoezicht in Nederland in kaart wordt gebracht.

Met die informatie kunnen we analyses maken, bijvoorbeeld over effectiviteit van cameratoezicht en de gevolgen van beleidsvoornemens zoals de landelijke invoering van kentekenherkenning. De database en de software worden vrijgegeven aan niet-commerciële partijen. Gemeenten en andere overheidsinstellingen kunnen de data ook gebruiken. Dat scheelt mogelijk veel geld – nu moeten gemeenten dure onderzoeksbureau’s inhuren.

Tot nu toe werken de meeste gemeenten goed mee aan het verstrekken van de gevraagde gegevens. Een paar gemeenten gooit echter de kont in de krib, waaronder vooral, Hardinxveld-Giessendam en Nederweert. Zij zullen kosten in rekening brengen voor het voldoen aan ons Wob-verzoek, variërend van 7 tot 22 euro per kwartier speurwerk. Capelle a/d IJssel wilde ook kosten in rekening brengen, maar aangezien ze geen camera’s heeft en geen documenten zal verstrekken, ziet ze er toch vanaf.

Kosten

Nu mogen gemeenten op basis van de Wob kopieerkosten in rekening brengen. Of de gemeente ook leges mag heffen, is niet helemaal duidelijk. De jurisprudentie laat een dubbelzinnig beeld zien. Journalist Brenno de Winter won vorig jaar een zaak tegen Heerlen. RTL Nieuws won twee zaken bij de rechtbank tegen Landgraaf en Leerdam. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) legde de zaak in hoger beroep voor en die verloor RTL Nieuws. Nou ja deels, het Gerechtshof oordeelde dat er in principe geen leges mochten worden geheven, behalve als er geen duidelijk publiek belang met het Wob-verzoek was gediend. In dit geval, zo vond het Hof, was het publieke belang van RTL Nieuws gering. De zaak is nu aan de Hoge Raad voorgelegd. De VNG meldt op zijn website dat ze het innen van leges voor Wobs niet bevordert, maar ook niet afraadt.

Nederland is daarnaast van zins het verdrag van Tromsø te tekenen dat het heffen van leges nadrukkelijk verbiedt. Het verdrag is al getekend door verlichte naties als Moldavië, Servië en nog een zwik Oost- en Noord-Europese landen. Nederland treft wel voorbereidingen voor ondertekening en ratificatie.

Principes

Buiten dit juridisch gekrakkeel is er nog een aantal principiële bezwaren aan te tekenen. Vreemd genoeg heeft minister Donner die onlangs in een Kamerbrief helder uit de doeken gedaan (dit is vreemd want Donner wil de Wob juist beperken, de Nederlandse burger hoeft volgens hem niet te zien ‘hoe de worst wordt gemaakt’). In kort bestek:

1) Het in rekening brengen van kosten anders dan kopieerkosten staat op gespannen voet met openbaarheid. Hoge kosten zijn een drempel voor iemand die een Wob-verzoek wil indienen en is daarmee niet alleen een belemmering voor kwaadwillenden, maar ook voor degene die daadwerkelijk op zoek is naar informatie, de geïnteresseerde de student, de journalist of de burger.

2) Het vragen van een financiële vergoeding voor het behandelen van Wob-verzoeken kan voor meer administratieve lasten zorgen voor zowel de bestuursorganen als de verzoekers.

3) In artikel 7, tweede lid, van het Verdrag van Tromsø is vastgelegd dat alleen kosten in rekening kunnen worden gebracht voor een afschrift van officiële documenten, mits deze redelijk zijn en de werkelijke kosten van de reproductie en levering niet overschrijden. Het doorberekenen van andere kosten is op basis van het verdrag niet mogelijk.

4) Het doorberekenen van andere kosten is niet in lijn met aanpalend beleid inzake hergebruik van overheidsinformatie, waarbij gestreefd wordt het doorberekenen van kosten te beperken tot marginale verstrekkingskosten (zie de brief over open data en hergebruik van overheidsinformatie).

5) De rechtbank Den Haag heeft recentelijk geoordeeld dat geen leges in rekening gebracht mogen worden voor de behandeling van een Wob-verzoek.

Daarbij wil ik zelf nog een aantal belangrijke redenen toevoegen:

1) Bestuursorganen vinden het voldoen aan een Wob-verzoek bewerkelijk. Dat zegt vaak meer over hun eigen informatiehuishouding dan over de Wob.

2) De belastingbetaler heeft al voor de vervaardiging van alle overheidsdocumenten betaald en heeft het eigendom daarover (op enkele uitzonderingen na). Het is vreemd om dan ook nog eens voor de verstrekking te moeten betalen – er wordt immers geen nieuw product geleverd.

We gaan er dan ook vanuit dat de gemeenten Hardinxveld-Giessendam en Nederweert van gedachten zullen veranderen, al heeft Nederweert al een formeel besluit genomen. Als bovenstaande redenen ze nog niet hebben overtuigd, dan nog even een passage uit de Kamerbrief van Donner: ,,Gelet op de hiervoor genoemde bezwaren tegen het doorberekenen van kosten en de huidige uiteenlopende praktijk in het berekenen van kosten voor Wob-verzoeken, wil ik een voorstel gaan doen voor een eenduidige regeling in de Wob waarin voor alle bestuursorganen (centraal en decentraal) wordt vastgelegd dat alleen kosten voor reproductie en levering (marginale verstrekkingskosten) in rekening kunnen worden gebracht.’’

Nu kunnen de weigergemeenten hierop wachten. Ze kunnen ook laten zien dat ze moderne gemeenten zijn, die aansluiting durven te zoeken bij de informatiemaatschappij.

Reacties (15)

#1 esgigt

Bij mijn weten mogen gemeenten (overheidsinstellingen) hoogstens de kosten voor repliceren en verzenden in rekening brengen. Onbehoorlijk bestuur dus.

  • Volgende discussie
#2 Cracken

“Ze kunnen ook laten zien dat ze moderne gemeenten zijn”

Dat is ook mijn eerste gedachte bij het horen van de namen Nederweert en Hardinxveld-Giessendam, dat het zulke moderne gemeenten zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 about:

Hierover ook (met sic!) (via)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Bontenbal

Hoe gaat die database eigenlijk heten? De Big Brother Database?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 joko
  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Prediker

Misschien moet Sargasso eens met de Vereniging voor Journalisten gaan praten om te zien of die gemeenten via de rechter gedwongen kunnen worden om kostenloos aan die verzoeken te voldoen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 alt. johan

Ik denk dat 120 euro niet onredelijk is. Dit lijkt een eenvoudige database-query, maar zo hoeft het helemaal niet te zijn.

Je kunt als gemeente wel alles in database-jes bij gaan houden, dat het makkelijk WOB-baar is, maar volgens mij maakt dat de het hele IT-systeem alleen maar complex.

Als je alles en alles en alles makkelijker WOB-baar maakt en vervolgens wordt verreweg het meeste niet ge-WOBd dan ben je als gemeente ook niet efficiënt bezig.

Ik denk dat men bij het afhandelen van het Sargasso verzoek zo een tijdje bezig is en dat men met de 120 euro onder de gemaakte kosten zit.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Dimitri Tokmetzis

@alt johan. Het is net als met de griffiekosten voor een rechtszaak: maak je het te duur, dan schrik je mensen af. Het moet niet afhankelijk zijn van je portemonee of je een openbaar stuk (nota bene) in je bezit kan krijgen.

NL is op dit vlak echt een bananenrepubliek – ja dat klinkt overdreven, maar in bijvoorbeeld de VS heeft iedere overheidsdienst capaciteit vrijgemaakt voor de verstrekking van documenten. Het idee is: de belastingbetaler heeft er al voor geschokt, dus moet het ook beschikbaar zijn. In NL doen we dat niet en dan komt het op het bordje van de part-time jurist die er ook nog twintig andere taken bij heeft.

Het liefste zou ik helemaal geen Wob nodig hebben, maar dat je de belangrijkste informatie gewoon zelf van een website kan plukken. Maar dat is nog heeeeel ver weg.

En trouwens: moet alle dienstverlening van de overheid kostendekkend worden doorberekend?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8.1 alt. johan - Reactie op #8

@Dimitri: Ik denk dat de VS inderdaad verder zijn met die openheid. De WOB is er al een tijdje, maar toch is ie nog vrij jong. Het heeft ook te maken met de cultuur in een gemeente en ik denk dat nederlandse gemeenten wat dat betreft veel introverter zijn dan de Amerikaanse.
Het kan nog wel tientallen jaren duren voordat we op het niveau van de Amerikanen.

En het hoeft niet kostendekkend te zijn (mijn inschatting is dat jouw verzoek dat niet is!), maar liefst wel. De gemeenten zitten in deze tijd niet ruim in de middelen. Bovendien vind ik het een slecht idee dat de burger via het halen van een paspoort het WOB-verzoek van iemand buiten de gemeente (is een aanname, ik weet niet waar je woont) zou moeten financieren.

Ik denk dat het verstandig is dat er landelijke normen moeten komen van wat er allemaal gewobt kan worden en wat niet. En bovendien wat redelijke tarieven zijn om dingen boven water te krijgen.

Ik vraag me ook nog steeds af of jouw WOB-verzoek redelijk is. Ik kan me ook voorstellen dat een gemeente reageert dat dit niet onder de WOB-regeling valt. Immers, je kan altijd nog de straten door gaan lopen om zelf te tellen. De informatie die jij wilt is al openbaar.

#8.2 Tom - Reactie op #8.1

Het lijkt mij ook niet 123 om een dergelijke vraag te beanwoorden. Als het niet ergens in een database is opgeslagen zal er toch een of andere knakker bij de gemeente alle formulieren door moeten spitten.

De vraag is of dat erg is, en of je daar mee moet zitten. Cameratoezicht is een belangrijk issue waarvan de data gewoon openbaar moet zijn.

#8.3 alt. johan - Reactie op #8.2

@013 Tom: “… Cameratoezicht is een belangrijk issue waarvan de data gewoon openbaar moet zijn.”
Voor inbrekers misschien om er makkelijk erachter te komen op welke lokaties ze ongestoord hun gang kunnen gaan.

#9 erik moesker

Wat een gelul.
Gemeenten worden gedwongen door het Rijk om de tering naar de nering te zetten en hun dienstverlening “kostendekkend” te maken. De leges zijn een “way out” voor veel gemeenten net als de OZB.
Een Wob verzoek is meer dan een kopietje en dan wordt als je alleen kopietje in rekening mag brengen het wel een duur kopietje. Want er gaan uren inzitten. Gemiddeld.
Het gaat erom dat de individu die van een regeling gebruik maken daarvoor zelf betaalt en niet de gemeenschap.
En daarmee wordt het een politieke discussie.
Als je dit niet wil, moet je massaal op andere partijen gaan stemmen en niet voor dit kabinet. Maar goed ik vrees dat de stemmers voor dit kabinet geen lezers van Sargasso zijn. Succes. #barkingatthewrongtree

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Yevgeny Podorkin

Tja, de stroperigheid en transparantie van gemeenten vertel mij wat. Als sargasso dat verzoek bij H.Giessendam door wil zetten om een precedent los te wrikken voor toekomstige verzoeken in andere gemeenten moet ze de hele weg naar Golgotha bewandelen. In R’dam heb je overigens voor arme burgers al geruime tijd het “service- nummer” 14010…en nu moet u niet zo’n gek stemmetje op gaan zetten anders hang ik op. Goed, v.w.b. Hardinxveld: heeft een (digitaal) meldpunt klachten en een ombudsman (een vorm van verborgen werkeloosheid) waar je met je probleempjes terecht kan. Sowieso meteen in bezwaar gaan tegen de in rekening gebrachte kosten (6 tot 12 weken, wel uitkijken dat je in dat hele proces (van 1ste klacht tot ontvangst bezwaar net niet buiten de termijnen valt)). maak je dan vooral niet druk tijdens de hoorzitting…in het uiteindelijke besluit zult u uw grieven niet terugvinden en zijn uw woorden verdraaid weergegeven “Ooo, dan heb ik het zeker verkeerd opgenoteerd”.) Vervolgens in beroep tegen het besluit bij de bestuursrechter (schat maand of 7 a 8 voordat de zaak voorkomt). Maar ik zou er niet al te lang mee wachten want in de loop van 2012 gaan leges voor particulieren bij de bestuursrechter fors omhoog…

Kortom, het bovenstaande is rechtstreeks beknopt uit eigen ervaring…en ik weet wel dat sargasso die middelen niet heeft: maak er toch zaak van

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 esgigt

@YP: Over die termijnen… Gelukkig is er ook nog de wet dwangsom. Leuk om de gemeente mee om de oren te meppen als ZIJ zich niet aan de termijnen houden. Verder is het door jou geschetste beeld wel correct… helaas.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie