Kunst op Zondag | Draaimolen

De zon komt op, de zon gaat onder. Je reinste nepinformatie. Niet het jojoën van de zon bepaalt onze dagindeling, maar het draaien van de aarde. En omdat die een bol is, wordt de zogenaamde opkomst en ondergang van de zon niet overal ter wereld op hetzelfde tijdstip beleefd. Het is een geschiedenis die zich herhaalt. We denken dat we voortgaan, anderen menen dat we stilstaan, er zijn zelfs mensen die denken dat we achteruitgaan, maar we draaien natuurlijk in een cirkeltje rond. Tot zover het idee van het leven als mallemolen. Daar schreven we acht jaar geleden al over, maar het kan geen kwaad om er, kringloopindachtig, weer op terug te komen. Er was twee jaar geleden nog een stroomloze draaimolen in Nederland te zien. Ik vermoed dat zoiets niet meer kan. Bij ‘draaimolen’ denken we meteen aan het plezier op kermissen en zomerfestivals. Even er lekker uit en lol maken om weer opgeladen naar het werk te gaan. Een rare scheiding, goed voor de economie van burn out-coaches. Joana Vasconcelos zette directiestoelen eens op een andere manier bij elkaar en jawel, dat werd een vrolijk stukje teambuilding. Zonder de anderen valt er immers geen lol te maken. Joana Vasconcelos – Meeting Point, 2000. https://www.youtube.com/watch?v=plqI8zyvtZc Wil je een ander echt ontmoeten of even zonder stress iets bespreken, stap dan in de draaimolen van Carsten Höller. Twee aan twee vast geklonken en het ding gaat zo traag dat je een kwartier lang er niet uit kan. Ben je in je eentje ingestapt, ook goed… Carsten Höller - RB Ride, 2007. https://www.youtube.com/watch?v=Cf_iJ2GdXCc Nuno Pimenta legde een paar winkelwagentjes aan de ketting. Niet op de gebruikelijke manier voor de supermarkt, maar vastgebonden aan een lantaarnpaal. En zie…. “Door het tegengaan van de bewegingsvrijheid die deze karren normaal gesproken kenmerkt (ironisch genoeg in cirkels bewegend) worden we eraan herinnerd dat het consumentisme ons nergens heen brengt... of (op zijn best) terug naar ons uitgangspunt” zegt Nuno Pimenta. Nuno Pimenta – Merry-go-round, 2013. Als mijn moeder nog zou leven en mij in die karretjes zag spelen, zou ze zeggen: 'Ach gek, je moest jezelf eens zien…' In Amersfoort kan dat. Tot 29 augustus in kunsthal KAde: Mirror | Mirror, een tentoonstelling die reflecteert op spiegels. Centraal staan werken van Jeppe Hein (Denemarken) van wie ook ‘Mobile Mobile’ is te bewonderen. Of bewonder je meer jezelf? Jeppe Hein - Mobile, mobile, 2010. Maar nu wat serieuzer. Ter gelegenheid van het tienjarig jubileum kreeg het UWC Maastricht een kadootje van kunstenaar Nadim Karam. Omdat “Maastricht de stad is waar in 1991 de basis voor dialoog tussen landen is vastgelegd, resulterend in het Verdrag van Maastricht". En omdat “door de jaren heen meer dan 25 studenten afkomstig uit dezelfde regio als Karam met een speciale een studiebeurs een opleiding aan UWC Maastricht kunnen volgen.” De sculptuur bevat wel een waarschuwing. Kijk naar de Brexit-discussie of naar de EU zelf: de dialoog aangaan is mooi, maar moet niet het doel op zich zijn. Anders gezegd: je kan blijven praten tot je een ons weegt, maar pas op dat ‘democratieën zichzelf niet in dialoog verliezen’. Nadim Karam - Politics of Dialogue: The Merry Go Round, 2019. https://www.youtube.com/watch?v=3HQW9hh72o0 Terzijde (wat RTL Boulevard kan, kunnen wij ook): het UWC (United World College) heeft wereldwijd vestigingen. De vestiging in Wales krijgt de komende twee jaar ‘onze’ prinses Alexia over de vloer. En laten ze daar nou ook werk van Nadim Karam hebben staan. Twee beelden uit de serie ‘Stretching thoughts’, die in 2015 op de Shanghai Sculpture Biënnale stonden, werden in 2016 geschonken aan het UWC Atlantic Wales. ‘Standing’ werd omgedoopt tot ‘Shepherd’ en de zittende figuur gaat nu door het leven als ‘Thinker’. Volgens Karam “als weerspiegelingen van de toewijding van de Welshe instelling aan fantasierijk denken en wereldburgerschap.” Tot slot – het bezoeken waard: Triënnale Brugge 2021, nog tot 24 oktober. Dertien installaties, waaronder de draaimolen ‘Dans Macabre’ van Hans op de Beeck. Te zien op het Sint Maartenplein, bij de Sint Walburgakerk. Ook bij de zuiderburen: De Carrousel, een mobiel openluchttheater met een draaiend podium, dat tot 26 december 2021 op drie locties in en rond de stad Antwerpen zal staan,  biedt een programma met theater, dans, muziek, woordkunst en comedy. Met de preventiemaatregelen rond Covid in het achterhoofd, kan het publiek alleen of in bubbels van twee plaatsnemen in een loge. Oh ja, die Covid… Voor het eerst sinds 17 juni weer meer dan duizend positieve tests. We denken dat we voortgaan, anderen menen dat we stilstaan, er zijn zelfs mensen die denken dat we achteruitgaan, maar we draaien natuurlijk in een cirkeltje rond.

Foto: Åsa-Helene Bergwall (cc)

Kunst op Zondag | Handen

Handen zijn zeer dubbelzinnige lichaamsdelen.  Ze beschermen en slaan, ze verwarmen en wuiven koelte toe, ze gebaren kom en ga weg.

Multifunctioneel ook, zo’n hand. Je kunt er mee in het haar zitten, in eigen boezem steken, over het hart strijken, in de schoot leggen.

Jef LambeauxSilvius Brabo, de handwerper van Antwerpen, 1887.
cc Flickr followtheseinstructions photostream hand werpen (throwing hands)

In de Brabofontein in Antwerpen staat de Romeinse legionair Silvius Brabo op het punt de afgehakte hand van de reus Antigoon in de Schelde te werpen. Het gerucht gaat dat de stad haar naam aan het handwerpen heeft te danken.

Er is meer op handen….

Giuseppe PenoneContinuerà a crescere tranne che in quel punto,  1968.
cc Flickr Shannon Badiee photostream It Will Continue to Grow Except that Point, 1968 by Giuseppe Penone

Continuerà a crescere tranne che in quel punto, Italiaans voor ‘het blijft groeien tot aan dat punt’. Penone maakte een afgietsel van zijn arm en bevestigde dat aan een boom die er om heem begon te groeien. Eén worden met de natuur, daar had Penone wel een handje van.

Michael Schwarze – Rhythm of Life, 1988.
cc Flickr Erich Ferdinand photostream touching grabbing holding I

Deze dansende kinderen zijn onderdeel van een driedelige opstelling, voorstellende de kinderjaren, de adolescentie en de dood. De kids staan vlak voor het hoofdpostkantoor in Dortmund.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: UN Women (cc)

Kunst op Zondag | Vliegers

Toen we vorige week even de mythische symboliek van vliegen aanroerden, kwam er natuurlijk ook een vlieger langs.

De vlieger: vrijheid aan een touwtje. Verder is het vooral veel plezier, dansend aan een draadje. De pret begint met het maken van zo’n lichtgewicht en vindt zijn apotheose in opgelatenheid.

Hoewel, lichtgewicht? Op de talloze vliegerfestivals worden joekels opgelaten die niets meer van doen hebben met het aan een enkel draadje in de lucht gehouden stukje vliegerpapier met bamboelatjes (later pvc-pijpjes).

Van Scheveningen tot Terschelling, van Renesse tot Rijsbergen, van Guatemala tot Amerika, van Indonesië tot Thailand en van Koeweit tot de Verenigde Arabische Emiraten, er worden op zoveel plaatsen zoveel vliegers opgelaten, dat je je verbaast dat men nog tijd over houdt om elkaar naar het leven te staan. Awel, dat zal te maken hebben met welke wind er waait….

Een ode aan de vlieger.

Ai Weiwei greep terug op de Chinese vliegertraditie toen hij werd gevraagd kunst te maken voor de Franse superluxe variant van De Bijenkorf. Hij liet door vliegerbouwers uit de Shandon-provincie (China) een aantal figuren maken, geïnspireerd op draken, vogels en vissen uit een oud Chinees sprookjes boek, de Shan Hai Jing. Alles van bamboeframes, bekleed met zijden (in plaats van het aloude rijstpapier).

Foto: Kim Ahlström (cc)

Kunst op Zondag | Wat vliegt daar?

Het verschil tussen een luchthaven en een vluchthaven is onmenselijk groot. Was er aan vliegen niet zo’n mythische symboliek toegekend, dan hadden we wellicht nooit vliegtuigen gehad.

Wat vliegt daar?

Vliegen is vrijheid, maar ook de val. Vliegen is goddelijk en ook dodelijk. Vliegen is een surrealistische droom én een smerige werkelijkheid.

Philippe HalsmanDalí Atomicus (foto voor Life magazine, 1948).
cc Flickr Karl-Ludwig Poggemann photostream Dalí Atomicus in SUSPENSION (LIFE magazine, 1948)

Vliegen is zo uiteenlopend beschreven. En daar dan weer vliegende boeken over….

Richard WentworthFalse ceiling (1995). Op onderstaande foto de installatie zoals die in 2014-2015 in Londen hing, tijdens de Sculpture in the City manifestatie (lees hier de toelichting van Richard Wentworth: “You don’t always choose what you get to see”.
cc Flickr Atropos91 photostream Booksky Leadenhall Market London

‘False ceiling’ van dichtbij.
cc Flickr James Cullen photostream Hanging Books at Leadenhall Market

Christian Boltanski – Flying books; homage to Jorge Luis Borges (2012).
U ziet hier een van de dansvoorstellingen (6 min. 38) die bij Boltanski’s installatie werden uitgevoerd, tijdens de expostieperiode.

De aardbol raakt vol. Dan maar de lucht in, aldus Tomás Saraceno. Hij bedenkt tal van zelfvoorzienende constructies, die boven onze hoofden zweven.

Tomás SaracenoFlying Greenhouse (2008).
cc Flickr FaceMePLS photostream Flying Green House By Tomas Saraceno (Argentina 1973)

In samenwerking met de TU Delft maakte Tomás Saraceno een enorme vlieger, de Solar Bell, geïnspireerd op de vliegers waarmee Alexander Bell experimenteerde om te onderzoeken of de mens ooit kon vliegen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sharon Mollerus (cc)

Kunst op Zondag | Daar bij de haven

Waar het begrip ‘haven’ al niet voor staat… Zeelieden, meerminnen- en mannen, zeegoden, lokale of nationale beroemdheden, duikers, vissers zijn de havenhoofden die bij gaten in de kust toegang of uitweg bieden.

Nu kun je met symboliek nogal wat kanten op. Bijvoorbeeld ‘bevrijding is pakken wat je pakken kan’….
Seward Johnson
Unconditional Surrender, 2007 – 2013, bij Tuna Harbor Park, San Diego, USA.
cc Flickr pellgen (@1179_jp) Unconditional Surrender

of een reusachtige ontworsteling…
Seward JohnsonThe Awakening, 1980, bij National Harbor, Washington D.C., USA.
cc Flickr Adam Fagen photostream The Awakening at National Harbor

of de haven als plaats om tot rust en troost te komen.
Max PattéSolace in the Wind, 2008, bij haven in Wellington, Nieuw Zeeland.
cc Flickr Aidan photostream Solace in the Wind

De haven is natuurlijk hét spuigat van diversiteit, getuige de vele figuren die we bij de havens zien.

Maker onbekend – Standbeeld van Pythagoras, bij de haven van Pythagorio, Griekenland.
cc Flickr Anders Gustavson photostream Statue of Pythagoras in the harbour of Pythagorio

Jonás Gutiérrez – De subtiele steen-eter, 2006, bij de haven van Puerto Vallarta, Mexico.
cc Flickr Wally Gobetz photostream Puerto Vallarta Malecón - El Sutil Comepiedras

Elek ImredyGirl in a Wetsuit, 1972, bij haven van Vancouver, Canada.
cc Flickr Matthew Kendall photostream Girl in a Wetsuit

Svajunas Jurkus, Sergejus Plotnikovas – Juodasis vaiduoklis (Zwarte geest), 2010, bij de jachthaven van Klaipėda, Litouwen.
cc Flickr magro_kr photostream Czarny duch

Magnus Tomasson – Monument voor de onbekende bureaucraat, 1993, bij de haven van Reykjavik, IJsland.
cc Flickr Duncan Stephen photostream Monument to the unknown bureaucrat

Foto: Martin Tod (cc)

Kunst op Zondag | Kunst hoef je helemaal niet te ‘snappen’

ANALYSE - Vandaag in Kunst op Zondag een gastbijdrage van Clinton P. Verdonschot, een artikel dat eerder verscheen op Bij Nader Inzien.

Toen afgelopen 5 mei Childish Gambino (a.k.a. Donald Glover) de single “This is America” uitbracht, ontplofte het internet. Iedereen, zo leek, had vrij genomen voor een bijzondere sessie muziekvideo bingewatchen. Dat leek mij niet eens zo gek: de eerste keer dat ik de clip zelf zag, voelde als een lawine van subtiele en minder subtiele verwijzingen naar de kwestie van racisme in de V.S. Ik heb meteen die avond de video nog minstens drie keer bekeken, daarna heb ik een nieuwsartikel gelezen over de vele verwijzingen in de clip, en toen heb ik de clip nóg maar een keer gekeken. Dit is de clip, voor degenen die hem nog niet hebben gezien:

Waar ik het nu vooral over wil hebben is dat nieuwsartikel en de talrijke interpretaties die worden aangeboden op YouTube. Die variëren namelijk van zinnige observaties tot wilde fan-theorieën over de ‘diepere’ betekenis van de song.

Nu wil ik niemand het plezier ontzeggen om eindeloos te speculeren over wat Childish Gambino misschien wel/niet bedoelde te zeggen met (bijvoorbeeld) zijn vreemde danspasjes, maar ik wil wel beargumenteren dat die mindset niet noodzakelijk is om de clip te bekijken. Met andere woorden, je hoeft de clip helemaal niet te zien als een uitdaging om allerlei verborgen verwijzingen te ontdekken. Sterker nog, ik denk dat die mindset je soms ook blind kan maken voor wat de kracht van een kunstwerk kan zijn.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: ZeroOne (cc)

Kunst op Zondag | Van de duivel en de duif

En de duiven, zij keken op ons neer. In vervolg op de vorige duif.

Ik heb den Geest zien nederdalen uit den hemel, gelijk een duif, en bleef op Hem

Een zondags stukje tekst (Johannes 1:32) dat goed aan duivemansoren was besteed. Want zo na de allereerste Goede Vrijdag, wellicht na de eerste Pasen, Hemelvaart of Pinksteren, fladdert ‘den Geest’ zoekend rond, in de verwachting dat Jezus terug op aarde komt.

De arme duif is ondertussen radeloos want waar het beestje ook op ging, geen Jezus. Daarbovenop wordt het vogeltje geplaagd door onbegrip van lieden die er de duivel in zien. Waarschijnlijk doet de duif daarom zo vreselijk haar best zich qua ontlasting van de duivel te onderscheiden.

In vervolg op de vorige duif vandaag nog wat duifjes.

Duif ontmoet de duivel.
Duivelsbron bij de Annenkapel in Görlitz (Duitsland).
cc Flickr GörlitzPhotography Devil vs Dove

Maar op wie zal ik nu nederdalen, denkt de naar Jezus zoekende duif.

Deze? Hm, wellicht te arrogant voor een Jezus.
Ceasar (beedlhouwer Nicolas Coustou, in de Tuilerieën, Parijs).
cc Flickr Eric Chan photostream Julius Caesar and his pigeon

Deze dan?. Mwah, ik dacht niet dat Jezus een depri was.
Kain (beeldhouwer Henri Vidal, eveneens in de Tuilerieën).
cc Flickr Toni Birrer photostream Depressed In Paris

En ook al is de duif kunstliefhebber, de kunst houdt niet altijd van de duif.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Reizigers

Reizigers: mensen die onderweg zijn met een doel. In die zin zijn vluchtelingen reizigers. Of reizigers zich overal thuis voelen, hangt deels af van de ontvangst. En van een gezonde reizigersmentaliteit.

Er is een wat al te romantisch beeld dat elke reis een belofte inhoudt. Terwijl het ook wachten, sjouwen en zere voeten betekent. Eén ding staat vast: zolang de mens bestaat, zolang reist zij.

Jan Brueghel de Oude – De karavaan, 1607.
cc commons.wikimedia.org Jan Brueghel (I) - The Caravan

Reislustigen hebben regelmatig trek. Wegrestaurants zijn zo oud als de weg naar Rome.

Isaac van Ostade – Reizigers bij een herberg, 1645.
cc commons.wikimedia.org Travellers at a Country Inn 1645 Isaack van Ostade

Waar anders dan bij openbaar vervoer stations, vind je drommen reizigers? Waaronder dit trio in Venlo.
Piet Killaars – De Reizigers, 1960, station Venlo.
cc commons.wikimedia.org Beeldhouwwerk, staat voor het NS stationsgebouw - Venlo - 20397499 – RCE

Of deze ‘backpacker’ van Paul Gees.
Paul GeesDe reiziger, 1999, station Tunrhout (Be).
cc commons.wikimedia.org Turnhout treinstation foto7 2010-10-03 13.41

De Spaanse schilder/beeldhouwer Eduardo Úrculo was in zijn laatste jaren veel met het thema reizen bezig. In Madrid staat ‘El viajero’ (de reiziger), een stilleven van koffers, een hoed, een paraplu en een jas. De reiziger is nergens te zien. In Oviedo wel. Daar staat de geheimzinnige reiziger (hij heeft een naam, maar niemand weet wie het is), leunend tegen zijn bagage.

Foto: Willem van de Kerkhof (cc)

Pak het tuig onze vlag af

OPINIE - Ik heb nooit zo heel veel om de Nederlandse vlag gegeven, want wat moet je ermee? Rood, wit en blauw – het is niet eens een erg fraaie kleurcombinatie, meer iets voor een transportbedrijf dan voor een land. En toch is het mijn vlag, de vlag die ik heb leren hijsen, strijken en vouwen bij de padvinders, de vlag die ik gegroet heb in het leger, de vlag die ik tegenwoordig op Koningsdag, als ik in Nederland ben, uitsteek voor mijn moeder die dat zelf niet meer kan.

Nederland was nooit zo van het vlagvertoon en dat vond ik eigenlijk wel mooi. Amerikanen die overal stars and stripes op plakken, of mensen die fanatiek zwaaien met een vlag van Zimbabwe, het is niets voor mij. En toch is een vlag een mooi ding, een symbool voor de eenheid van een volk, voor de tradities en geschiedenis die een land maken tot wat het is. Een vlag, daar mag je best respect voor hebben.

De Nederlandse vlag is het symbool van een land dat zich ontworsteld heeft aan vreemde heerschappij. Nederland is ontstaan na een lange oorlog tegen hen die ons een godsdienst wilden opdringen. Willem van Oranje zei al: ‘Ik kan niet goedkeuren dat vorsten over het geweten van hun onderdanen willen heersen en hun de vrijheid van geloof en godsdienst ontnemen.’ Ons land was dan ook een veilige haven voor onder andere Portugese Joden zoals de grootvader van Baruch Spinoza, op de vlucht voor diezelfde Spaanse godsdienstdwang.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.