Ruimtelijke ordeningsverkiezingen 2023

De afgelopen 13 jaar was visie de olifant die het zicht belemmerde. Waar het eerste kabinet Rutte zo'n 10 jaar geleden verklaarde dat Nederland af is kondigde het laatste Kabinet Rutte de 'grootste verbouwing van Nederland' aan. Hoewel veel mensen dan denken aan het energiesysteem, gaat de verbouwing op veel meer terreinen spelen en veel meer aspecten van de leefomgeving raken. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) publiceerde vier scenario's voor de inrichting van Nederland in 2050. In deze vier scenario's schetst het PBL wat de effecten zijn van verschillende keuzes voor de inrichting van Nederland. Het PBL heeft een scenario ontwikkeld waarin grote bedrijven de lead hebben, een scenario met nog verdere digitalisering waardoor afstanden verdwijnen, een scenario met veel ruimte voor de natuur en een scenario waarin burgers het initiatief nemen in hun eigen leefomgeving. De uitkomsten van de scenario's laten zien dat er wat te kiezen valt en laat dat nou net zijn wat in november 2023 mag doen: kiezen. Het belang van visie Investeringen die nu gedaan worden in nieuwe woonwijken, (energie)infrastructuur of waterhuishouding gaan zeker 50 jaar mee. Het is daarom van belang om vooruit te kijken naar het land waar we over 30 tot 50 jaar in willen wonen. Hoe ziet het er uit? Hoe en waar verdienen we er ons brood? Hoe en waar wonen we? Hoe ziet onze energievoorziening er uit? Waar bufferen we water voor droge tijden? Hoe ziet onze zorg er uit? Hoe verplaatsen we ons binnen de stad, maar misschien juist wel in de gebieden buiten de stad? Zetten we landelijk nog steeds in op de auto, terwijl steden die stapsgewijs weg lijken te plaatsen? En controversiëler wie verdienen hier hun brood? Als een kabinet al valt over een paar duizend gezinsherenigers, waarom zijn de honderdduizenden arbeidsmigranten dan geen onderwerp van discussie? Of is dat de onbenoemde olifant in de kamer? Hoe zorgen we voor voldoende arbeidskrachten voor onze economie? Willen we dat arbeidsmigranten weer terugkeren na gedane arbeid i.p.v. hier te blijven en zo ja, hoe zorgen we daar dan voor? Blijven we inzetten op arbeidsintensieve sectoren met lage lonen (bv. distributiehallen en kassen vol arbeidsmigranten die druk leggen op de woningmarkt en op schaarse ruimte)? Gaan we verplegend personeel uit het buitenland halen voor onze ouderenzorg of gaan we mee in het VVD verhaal dat de ouderenzorg digitaal wordt? Blijven we inzetten op meer werken en meer mantelzorg leveren i.p.v. op kwaliteit van leven? Ook wat controversiëler: Hoe ziet de landbouw er uit? Welke plek is er nog voor de intensieve, niet grondgebonden veeteelt? Hoe gaan we bodemdaling en de methaan en CO2 uitstoot van onze veenweidegebieden aanpakken? Maken we bodem en water sturend en gaan we weer CO2 vastleggen in onze veenweidegebieden? En wat betekent dat voor het verdienmodel van de boeren in deze gebieden en voor bv de energietransitie in het Groene Hart (pdf)? En hoe gaan we alle veranderingen organiseren. Is het initiatief aan het grote bedrijfsleven, is het aan inwoners, neemt de overheid weer de lead? Wie het antwoord weet mag het zeggen. Dat het komende kabinet de komende jaren op deze punten voor belangrijke keuzes staat is zeker. Want nationale ruimtelijke ordening is dan wel terug, maar de nationale keuzes zijn nog lang niet allemaal gemaakt.

Foto: Henk-Jan van der Klis (cc)

Ruimte, adem, lucht!

COLUMN - Vorige week reed ik door straten waar ik zelden kom. In een weinig vertrouwde omgeving kijk je beter: het winterse licht viel helder op de oude gevels, de kale bomen staken scherp af tegen de blauwe lucht. Ik keek weer voor me, mijn ogen op de weg gericht. Ineens viel al dat blik aan weerszijden van de straat akelig op.

Zonder die geparkeerde auto’s was het een prachtig straatje. Nu stond het aan weerszijden volgepakt met blik, nergens een vrije plaats te bekennen – de straat was in beslag genomen door loos metaal dat daar nietsdoend ruimte stond op te vreten.

Zonde van dat straatje.

En ook: zonde voor het sociale verkeer daar: je moest je tussen de auto’s doorwurmen om te kunnen oversteken. De stoepen waren smal, ze hadden ingeleverd voor de parkeervakken. Geen plaats om fietsen te parkeren, geen plek voor bloembakken, voor een bankje, laat staan om ’s zomers buiten te spelen of zomaar op de stoep te zitten.

In De Correspondent kwam ik een frase tegen (zie nr. 8) over het stempel dat de auto op de stad drukt: die wordt steeds meer ingericht op grond van de noden van het gemotoriseerde verkeer, en minder voor die van bewoners. De auto’s snijden de stad aan stukken. Ook – of juist – wanneer ze niets doen en gewoon maar geparkeerd staan te zijn.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Quote du Jour | Verbelgisering van Nederland

Ja. Wat mij betreft wel [gaat Nederland wat ruimtelijke ordening meer op België lijken -red] (Volkskrant)

Melanie Henriëtte Schultz van Haegen-Maas Geesteranus (VVD) onze minister van Infrastructuur en Milieu, houdt een grote schoonmaak onder de regels voor ruimtelijke ordening en brengt de bemoeienis van het Rijk sterk terug. Allerlei op het eerste gezicht overlappende regimes worden afgeschaft. Dat klinkt efficiënt en daadkrachtig, maar die regels zijn er ook niet voor niks. Als de minister vervolgens beaamt dat ‘het hier meer moet lijken op België’ maakt ze in de ogen van veel Nederlanders toch een vergissing. Geen land waar de openbare ruimte zo is verrommeld als België, van levensgevaarlijke T-splitsingen tussen snelwegen tot industrieterreinen die woonwijken blijken? Henk en Ingrid houden daar niet van, die willen regels, regels en nog eens regels voor de duidelijkheid en om hun buren op te kapittelen. Begrijp dat dan Melanie.

Foto: Percy (cc)

Kunst op Zondag | Moederdag

Architectuur is de moeder van alle kunsten. Een uitspraak die aan Michelangelo wordt toegeschreven. Als dat zo is, dan is vandaag een mooie gelegenheid het eens over architectuur te hebben.

Is architectuur kunst? Of stel die vraag op een andere manier: is een architect een kunstenaar? Zoals een renaissancistische kunstenaar betaamt was Michelangelo multidiciplinair. Hij schilderde leuke plafonds, schreef fraaie verzen, beitelde mooie beelden en ontwierp een paar gebouwen. Zo bezien is een architect een kunstenaar.

Het museum MARTa (in het Duiste Herford) loopt nu een tentoonstelling met de enigszins provocerende titel ‘(un)möglich! Künstler als Architekten’. Architecten geven soms hun gebouwen vorm als waren het sculpturen, schrijft het museum. Maar wat gebeurt er als je kunstenaars voor architect laat spelen? Zijn kunstenaars innovatiever, radicaler, provocerender, als zij niet zich geen zorgen hoeven te maken om bouwverordeningen en de wensen van de investeerder wensen?

De Italiaanse architect Aldo Rossi schreef: “Architectuur verschilt fundamenteel van iedere kunst en wetenschap omdat ze concreet vorm geeft aan de maatschappij, en hiermee ten nauwste verweven is.” (citaat uit zijn boek ‘De architectuur van de stad’).

“Elke grote architect is – noodzakelijkerwijs – ook een groot poëet. Hij moet een grootse interpretatie maken van zijn tijd, van zijn dag, van zijn tijdperk”, zei architect Frank Lloyd Wright.

Foto: copyright ok. Gecheckt 12-02-2022

Het wordt druk in de ondergrond

We mogen het bovengronds druk en vol vinden in Nederland, ondergronds is dat niet veel anders. Ondergrondse ruimtelijke ordening is daarom noodzakelijk. Hoe moet die ordening eruit zien?

Ruimtelijke ordening van de ondergrond begint op gang te komen

Aan de winning van kolen, olie, gas en water zijn we inmiddels wel gewend, maar warmte- en koudeopslag, geothermie en de opslag c.q. berging van aardgas, CO2 en radioactief of chemisch afval zijn relatief nieuwe fenomenen. In toenemende mate claimen ze een plekje onder de, eh tja, zon. Vooral wanneer claims op de ondergrond concurrerend of strijdig zijn, is er behoefte aan een helder afwegingskader.

Ondergronds polderen?

Dat een landelijke structuurvisie voor de ondergrond nodig is, staat buiten kijf. Het is dan ook toe te juichen dat hieraan door Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen wordt gewerkt. Maar volgens welke principes en vertrekpunten straks wordt geordend, is nog niet zo helder. Wie het eerst komt, het eerst maalt? Maar hoe lang blijven die historische rechten dan geldig? Concessies bij opbod verkopen? En wat dan te doen met basisvoorzieningen, zoals drinkwater? Of bijvoorbeeld toch maar gewoon een beetje schuiven en schipperen, net zo lang iedereen min of meer tevreden is – de ondergrondse variant van het Nederlandse poldermodel? De startbrief van december vorig jaar geeft in ieder geval nog niet veel uitsluitsel over de richting waarin de oplossingen worden gezocht, evenmin als het voornemen structuurvisie ondergrond dat in maart in de Staatscourant verscheen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 22-04-2022

Kunst op Zondag | Verwijderd.

Zagen we vorige week kunst door diefstal verdwijnen, vandaag besteden we aandacht aan de zes meest voorkomende redenen waarom kunst wordt verwijderd.

1. Censuur door de overheid.
Deze week werd op last van de overheid kunst verwijderd uit het museum voor hedendaagse kunst in Peking. De Chinese censuur trof deze keer de Amstelveense Ma Hui. Haar installatie van 1500 mondmaskers refereerde aan de luchtvervuiling. Maar bloggers zagen er de onderdrukking van de vrijheid van meningsuiting in. Waarop het museum door de Communistische Partij werd verordonneerd het kunstwerk weg te halen.


De Chinese overheid heeft het toch al niet zo op kunstenaars met een eigen mening. In juni werd verdween de advocaat van Ai Weiwei, die al jarenlang huisarrest heeft. In april moest Ai Weiwei zijn vier webcams uitzetten, die hij had geïnstalleerd uit protest tegen de idiote bewaking van zijn huis. Er zijn nog wat beelden van.

Ook in Nederland komen Chinese toestanden voor. Uit ‘De zachte atlas van Utrecht’, een door Jan Rothuizen gemaakt muurwerk in de foyer van het Utrechtse provinciehuis, worden een aantal woorden verwijderd. De provinciale PVV-fractie zag er wat politiek minder neutrale woorden in, die op last van de provincie worden verwijderd.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Nederland is af

De inrichting van Nederland is zo goed als af, stelt econoom Elisabeth Ruijgrok. Het land is in de fase van groot en klein onderhoud gekomen. Dit inzicht is nog niet tot veel ambitieuze plannenmakers doorgedrongen. Zij begrijpen maar niet dat kosten-batenanalyses keer op keer laten zien dat voor de belastingbetaler de kosten van nieuwe, grote projecten de baten overtreffen. Het is daarom logisch dat zij de logica van kosten en baten graag inruilen voor ‘visie’ en emotie.

Gezond verstand vs. ‘visie’ en emotie
Onlangs constateerde Louise Fresco in de Kohnstammlezing dat in de Nederlandse politiek (investerings)beslissingen genomen worden op grond van emotie in plaats van op basis van “de beste, per definitie altijd onvolledige kennis”. Marcel van Dam voegt hier in de Volkskrant aan toe dat de beleving belangrijker is dan feiten en dat soms wetenschappers impliciet politiek bedrijven. De vraag is hoe het zover heeft kunnen komen? Er bestaat immers een rationeel alternatief om te beslissen over investeringen in windmolenparken, woningbouwprojecten, wegaanleg en het onder water zetten van polders: de maatschappelijke kostenbatenanalyse (MKBA).

De MKBA is een instrument dat uiteraard niet perfect is, maar wel rationele informatie oplevert. Een geavanceerde vorm van gezond verstand met wat ‘best practice’-getallen. De methode wordt in Nederland regelmatig toegepast. Dit heeft als voordeel dat kritisch gekeken wordt naar projecten die volgens de initiatiefnemers vanwege doelstellingen van duurzaamheid of andere bestuurlijke ambities hoe dan ook doorgang moeten vinden. Vooral voor projecten gericht op gebiedsontwikkling die subsidie uit het Fonds Economische Structuurversterking nodig hebben blijkt keer op keer dat zij de belastingbetaler meer kosten dan hij of zij er in termen van welvaart en welzijn voor terug krijgt.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Herbebossing Groot-Brittannië: CO2 gunstig

climateforestreportAls er in Groot-Brittannië jaarlijks 23 duizend hectare (~15km x 15km) bos wordt bijgeplant legt het 10% van haar eigen CO2-uitstoot vast. In 2050 zal het bosareaal dan zijn gestegen van 12 naar 16%, dat ligt dan nog steeds onder het Europese gemiddelde van 37% maar de nieuwe aanplant biedt al veel voordelen op het gebied van klimaatbeleid, natuurbescherming, recreatie, houtproductie en overstromingspreventie. Dit stelt de Britse Forestry Commission in een rapport [zie: pdf] waarin het de risico’s en kansen voor de Britse bossen bij klimaatverandering bekijkt. De Woodland Trust vindt dat het tempo van de voorgestelde herbebossing best nog verdubbeld kan worden en dat de nadruk moet liggen op aanplant van inheemse soorten.

De Britse Eilanden zijn al vroeg vrijwel volledig ontbost: Keltische boeren, Romeinen en Britse adel hakten er enthousiast op los. De laatste eeuw herstelt het bos zich voorzichtig, maar het kan sneller. Het rapport van de Forestry Commision is hoopgevend omdat het de economische potentie én de significante impact van bosaanplant op CO2-reductie verheldert. Bovendien is er bij bosaanplant in stabiele staten aanzienlijk minder risico op conflicten rondom grondrechten die in ontwikkelingslanden wel spelen. Laat de Nederlandse overheid ook maar eens snel een studie doen naar de herbebossing van het ontboste Holland (oftewel houtland). Met slechts 10,6% bosbedekking bevindt ook dit land zich in de Europese achterhoede. Het gaat om keuzes maken, dit land kan zoveel bossiger. Een weiland met koeien dat kaas en melk oplevert óf een gevarieerd landschap met bossages en weiden dat bouwmateriaal, energie, bosvruchten, een beetje kaas en melk oplevert en bovendien faciliteert in koolstofvastlegging, recreatie, overstromingspreventie en een hogere biodiversiteit herbergt?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Van Mast tot Minister

Hier een gastbijdrage van mb over de reclame in de openbare ruimte

Hameren op de hoogte van de mast heeft volgens Prosman niet eens zin. Als blijkt dat hij inderdaad hoger is, heeft de eigenaar, Interbest uit Breda, als het aan de wethouder ligt niets te vrezen. “Dan is de gemeente verplicht om een nieuwe vergunning af te geven voor die hoogte. De gemeente heeft geen grenzen gesteld aan de afmeting, omdat de mast niet was opgenomen in een bestemmingsplan. De bouwtekening is in dit geval het bestemmingsplan.”
Zo luidt de reactie van wethouder Prosman (gemeente Neerijnen) op de resultaten van een onafhankelijke, door de bewoners van Waardenburg betaalde meting van een reclamemast.

Reclame is nog maar nauwelijks uit ons straatbeeld weg te denken. In de binnenstad is het nog enigszins begrijpelijk dat winkels een bord met hun naam aan de pui bevestigd hebben, maar de manier waarop kan al veel invloed hebben. Zo heeft bijvoorbeeld Zutphen buitengewoon strak reclamebeleid, wat voor een prettig straatbeeld zorgt.
Dat leidde tot wat weerstand, maar de bescheiden uitingen zijn ondertussen een kwaliteit van deze stad. De reactie dat zoiets alleen in een klein provinciaal stadje kan is te snel en onjuist.

Reclame is echter niet altijd gebonden aan de vestigingslocatie van de producent of ondernemer; bij voorkeur niet zelfs. Langs de snelwegen staan grote borden op opleggers en in woonwijken staan tegenwoordig grote ’te koop’ borden – bij mij in de straat eentje van twee meter hoog met een levensgrote foto van de verkopend makelaar. Vooral ’s nachts doodeng door de ietwat ongelukkige opstelling vlak achter een bosje.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende