Hennis en Plasterk moeten twijfel wegnemen

Het was een betrekkelijk kort briefje waarmee de ministers Jeanine Hennis-Plasschaert en Ronald Plasterk opheldering gaven over de 1,8 miljoen telefoongesprekken waarvan gegevens waren verzameld. Waar minister Plasterk in oktober nog uitging van Amerikaanse afluisterpraktijken - en daarvan schande sprak - moest hij nu toegeven dat onze eigen Nationale Signit Organisatie (NSO) achter zat. Anders dan in oktober werd verondersteld zou het echter niet gaan gegevens van telefoongesprekken die door Nederlanders zijn gevoerd, maar om gegevens die van belang zouden zijn voor militaire missies en terrorismebestrijding in het buitenland. Je hoort het bijna niemand zeggen, maar op zichzelf genomen kan dit ook als tweevoudig goed nieuws worden gezien: allereerst is het knap dat onze eigen inlichtingendiensten in staat zijn op grote afstand telefoonverkeer te monitoren en ten tweede - en uiteraard belangrijker - lijkt het erop dat deze technologische hoogstandjes niet jegens eigen burgers worden toegepast. Waarom valt dit nieuws dan toch zo slecht? Daarvoor zijn eigenlijk drie samenhangende redenen, die kunnen worden samengevat onder de noemer 'twijfel'.

Antwoorden Plasterk en Hennis op Kamervragen

Uit de brief:

Hierna is er onderzoek ingesteld door de diensten. Ook is er intensief contact geweest tussen de Nederlandse diensten en de NSA om tot een nadere duiding te komen. Op basis van dit onderzoek is op 20 november 2013 gebleken dat het in de berichtgeving genoemde getal van 1,8 miljoen hoogstwaarschijnlijk betrekking had op verzameling van metadata van telefoongesprekken door de Nationale Sigint Organisatie (NSO). Dit werd bevestigd door verder intern onderzoek van de diensten. Op 22 november 2013 zijn de Minister van Defensie en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) hierover door de diensten gelijktijdig geïnformeerd.
Het gaat hier om metadata van telefoongesprekken, hieronder begrepen een klein deel sms-verkeer en faxen, die zijn verzameld in het kader van terrorismebestrijding en militaire operaties in het buitenland. Voor zover daarbij Nederlandse telefoonnummers in beeld kwamen, zijn deze hieruit gefilterd alvorens de informatie te delen met partnerdiensten.

Het getal van 1,8 miljoen heeft derhalve geen betrekking op gesprekken die via Nederlandse telefoonnummers zouden zijn gevoerd. Het betreft metadata verzameld in het kader van de wettelijke taakuitoefening.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ronald Plasterk en de wetten van de poppenkast

OPINIE - In november trok Plasterk een grote broek aan toen Snowden onthulde dat de NSA hier in een maand tijd 1,8 miljoen telefoontjes had afgetapt. Dat was tegen de Nederlandse wet en dat kon natuurlijk niet, hij zou maatregelen nemen. En nu, drie maanden later heeft hij ontdekt dat zijn eigen spionnen al die gesprekken hebben zitten afluisteren. Plasterk was daar zelf nooit achter gekomen. Maar gelukkig heeft zijn collega Hennis van Defensie hem verteld dat NSO geen verschrijving is van NSA, zoals hij steeds dacht, maar staat voor Nationale Sigint Organisatie. En dat is onze eigen digitale spionnenclub. Opeens was dat afluisteren wel gewettigd en dus is alles nu oké. Het briefje van één kantje aan de Tweede Kamer was getekend door Plasterk en Hennis. Een briefje zonder enige zelfreflectie, laat staan de erkenning dat hij maar wat had staan bazelen. En toen viel de rest van Nederland over hem heen. Inmiddels zijn Plasterks knopen geteld  en voert de PvdA de eerste gesprekken met mogelijke opvolgers.

Maar er is meer aan de knikker dan een bewindsman die niet weet waar hij het over heeft en zijn kwek niet kan houden. Nederland werkt al jaren intensief samen met andere inlichtingendiensten en het is de bedoeling dat uit te breiden. Nederland zou wel gek zijn als het niet zou samenwerken en de echte vraag is, zoals vaak in het leven, hoever je wilt en kunt gaan. De GCHQ, de Britse neven van de NSA, zijn in ieder geval zeer lovend over de ijver waarmee de Nederlandse AIVD en MIVD, waar de NSO onder valt, internationaal meedoen. Volgens de Engelsen zijn de Nederlanders technisch competent en zeer gemotiveerd. Maar, er zijn in Nederland nog wel wat obstakels. ‘The Dutch have some legislative issues that they need to work through before their legal environment would allow them to operate in the way that GCHQ does. We are providing legal advice on how we have tackled some of these issues to Dutch lawyers.’  Plezierig als je zo geadviseerd wordt op het gebied van wetgeving die per definitie op gespannen voet staat met de privacy. Maar dit alles is natuurlijk in het belang van onze veilige toekomst. En daarom zal de NSO opgaan in een nieuwe organisatie die cyberaanvallen afweert en het radio- en satellietverkeer afluistert. Uiteraard wordt er internationaal goed samengewerkt. Er gaan zo’n 350 mensen werken. Ben benieuwd naar de “legal environment” van die club.

Foto: Partij van de Arbeid (cc)

Schijnheil

COLUMN - ‘De verontrusting over privacy is reëel,’ zei minister Plasterk zei vorige week. Hij voegde er quasi-verbaasd aan toe: ‘Het gekke is, als ik op werkbezoek ben, dan tilt men er niet zo aan.’

Vreemd is dat toch, hè. Hamert de politiek er tien jaar op dat wij burgers onze privacy moeten inleveren omwille van onze eigen veiligheid, en dan gaan wij dat gaandeweg nog geloven ook! Plasterk beziet het met kennelijke verwondering.

Maar dat is schijnheil en huichel. Want de AIVD – die onder Plasterks verantwoordelijkheid valt – blijkt op grote schaal internetfora te hacken en daar gegevens van alle bezoekers weg te slurpen. Dat mag helemaal niet, sleepnetacties zijn verboden; de AIVD mag alleen gericht onderzoek doen, en uitsluitend wanneer er een gerede verdenking ligt. Onder Plasterks gezag werden de wet, de privacy en de rapportageregels grof geschonden. Die wetenschap tovert Plasterks schijnheil om in pure hypocrisie.

De illegale praktijken van de AIVD worden niet bestraft, doch met de mantel der liefde bedekt. Er ligt een voorstel dat de bevoegdheden van de inlichtingendiensten regelt, de WIV 2014, waarin sleepnetacties en ongerichte gegevensopslag worden gelegaliseerd. De wet is nog niet door het parlement heen, maar de AIVD heeft de benodigde computersystemen alvast ingekocht. Dan kunnen ze straks lekker snel verder.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Nederland, niet de NSA, onderschepte metadata 1,8 miljoen telefoongesprekken in december 2012

NIEUWS - Zo schrijft Minister Plasterk in een vanochtend gepubliceerde Kamerbrief:

Op 5 augustus jl. heeft het Duitse weekblad Der Spiegel een grafiek gepubliceerd die afkomstig zou zijn uit één van de documenten die door Snowden naar buiten zijn gebracht. De toen beschikbare gegevens maakten het aannemelijk dat het getal van 1,8 miljoen zou wijzen op metadata van telefoonverkeer tussen de Verenigde Staten en Nederland.

Aanvullende informatie en vervolgens nader onderzoek en analyse van de gepubliceerde gegevens hebben echter geleid tot de volgende conclusie. De bedoelde grafiek wijst op circa 1,8 miljoen records metadata die door de Nationale Sigint Organisatie (NSO) zijn verzameld in het kader van terrorismebestrijding en militaire operaties in het buitenland. Het betreft dus uitdrukkelijk data verzameld in het kader van de wettelijke taakuitoefening. De gegevens zijn rechtmatig gedeeld met de Verenigde Staten in het licht van internationale samenwerking op de hierboven genoemde onderwerpen.

Foto: Joe Pemberton (cc)

PRISM is uitwas van een groter probleem

OPINIE - PRISM is slechts een uitwas van een veel groter probleem: u wordt door uw eigen overheid onvoldoende beschermd.

Er is grote verontwaardiging over PRISM ontstaan, het geheime Amerikaanse afluisterproject waarbij veiligheidsdiensten direct toegang hebben tot het verkeer van de belangrijkste internetdiensten. Zonder verdenking kan het digitale doopceel van iedere overzeese burger (u en ik dus) worden gelicht. Het feit zelf is niet verrassend, maar wel de schaal waarop.

In Den Haag is het opvallend stil gebleven. Jacob Kohnstamm, voorzitter van het College Bescherming Persoonsgegevens, mocht even krachteloos boos worden in het Achtuurjournaal. Minister Plasterk verwees de zaak snel door naar Brussel. En onze volksvertegenwoordigers – nooit te beroerd om na ieder wissewasje woedend, kwaad, verontwaardigd of geschokt te zijn – houden zich stil.

En daar ligt een veel groter probleem.

Het kernprobleem is namelijk dat de VS een zeer ruime opvatting heeft over wat onder hun jurisdictie valt. Het PRISM-programma vindt zijn legitimering in de PATRIOT Act. Die wet is keer op keer gebruikt om overzeese informatie als Amerikaans te bestempelen om daarmee alle officiële juridische kanalen te omzeilen. Het simpele feit dat de Google, Facebook, Yahoo!-data via een Amerikaanse server lopen (ook al bevinden zender en ontvanger zich in het buitenland), is genoeg om afluisteren te rechtvaardigen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Bezuiniging AIVD in historisch perspectief

DATA - Ronald Plasterk kondigde bezuinigingen op de AIVD aan. De veiligheid van Nederland zou daardoor in gevaar komen, roept hij zelf en vele anderen met hem.
Maar hoe staan deze voorgenomen bezuinigingen in historische perspectief? We hebben de jaarverslagen er even bij gepakt en onderstaand overzicht gemaakt:
jaaruitgaven_aivd_475

De laatste rode balk geeft aan waar de AIVD in 2018 zou moeten uitkomen. Dat is dus ongeveer op het niveau van 8 jaar geleden.
De AIVD heeft in haar laatste jaarverslag ook een overzicht opgenomen waarin staat welke grote gebeurtenissen invloed hadden op de budgettaire ontwikkeling (pagina 67).
aivdjaren_475

Veiligheid laat zich moeilijk meten en effectiviteit van een veiligheidsinstantie al helemaal. Maar twee vragen springen naar voren. Ten eerste of het met het extra budget in 2012 nou veel veiliger is geworden dan in 2005 (en of terugval kwaad kan). En ten tweede of een vervijfvoudiging van het budget in 20 jaar te rechtvaardigen is of meer toe te schrijven is aan politiek opportunisme.

En verder nog een kritische noot met betrekking tot de zogenaamde directe relatie tussen uitgaven voor veiligheid en veiligheid. Die is er niet, hoe hard iedereen dat ook roept. Primair is onze veiligheid afhankelijk van de hoeveelheid boze krachten hier en elders. Een veiligheidsmachine kan hooguit de scherpe kantjes er vanaf halen en af en toe een incident voorkomen.
We hebben mogelijk veel meer invloed op onze eigen veiligheid door zaken als ontwikkelingssamenwerking, militaire interventies en kortzichtig egoïstisch economisch beleid.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Plasterk gaat Amerikaanse ambassade vragen naar antenne op het dak

Op aandringen van de ChristenUnie en SP gaat minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken aan de Amerikaanse ambassade vragen of er niet afgeluisterd wordt met de antennes die op het dak van de ambassade staan. Voor wie wel eens in Den Haag geweest is: de Amerikaanse ambassade ligt lekker dicht bij het Binnenhof en verschillende ministeries (onder andere ministerie van Financiën) én dichtbij andere ambassade. Perfecte plek om eens wat radioverkeer op te vangen dus. Daar hebben we het op Sargasso al eens eerder over gehad.

Foto: Gerard Stolk (cc)

Sociale verbindingen op lokaal niveau

ANALYSE - De rol van openbaar bestuur lijkt het bevorderen van sociale verbindingen op lokaal niveau te zijn. Maar krijgt het daar met de aankomende gedecentraliseerde taken nog wel de kans voor?

Gemeenten zien de decentralisaties dichterbij komen en proberen zich voor te bereiden. Dat gebeurde ook in mijn gemeente, op een vrije zaterdag, in een sfeervolle oploop van raadsleden, ambtenaren en college. De problematiek en de wijze waarop men die probeert in de vingers te krijgen, zijn van algemene aard.

De Wmo-methodiek (Wet maatschappelijke ondersteuning) wordt  gepresenteerd als een omwenteling in het denken. Maar is dat zo? We gaan beter naar de burgers luisteren. Maar deden we dat dan niet? We gaan problemen oplossen. Maar deden we dat dan niet? We gaan goedkoper werken en we krijgen meer tevredenheid. Maar lukte ons dat eerder niet?

Het is goed de bestaande praktijk kritisch tegen het licht te houden. Mensen hadden vroeger een recht op een voorziening en dat bracht bureaucratie en te hoge kosten met zich mee. Je kunt zoeken naar een oplossing voor een probleem en doorgaans gaat dat simpeler en goedkoper. En levert het tevreden burgers en familieleden op.

Alleen: de gemeente moet op gezaghebbende wijze de schaarse middelen verdelen, de rechten van de burger en zijn behandeling door de overheid worden getoetst aan het gelijkheidsbeginsel via de onafhankelijke rechtspraak. Toedeling van rechten moet dus gestandaardiseerd en transparant gebeuren. Maar wie transparantie vraagt, oogst formulieren.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Vorige Volgende