Ginnungagap

Essayist Paul Cliteur heeft ooit in volle ernst beweerd dat gelovigen die zich op de bijbel beriepen, dat consequent moesten doen. Je kon niet op het ene moment een tekst letterlijk nemen en op het andere moment van een andere tekst zeggen: ‘maar dat is figuurlijk bedoeld’. Gelovigen – aldus Cliteur – moesten de bijbel met één maat meten. Dat is een volslagen idiote gedachte.

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-11-2022

Het einde van de Franse republiek

RECENSIE - In “Wie is Charlie?” schetst de Franse antropoloog en historicus Emmanuel Todd een pessimistisch perspectief voor Frankrijk.

Vijf maanden na de aanslagen in Parijs waarbij een groot deel van de redactie van het satirische tijdschrift Charlie Hebdo omkwam en in een Joodse supermarkt ook nog eens vier mensen werden gedood bij een gijzeling shockeerde Emmanuel Todd zijn landgenoten met een tegendraadse visie op de betekenis van het massale protest dat deze terroristische daden hebben opgeroepen. Todd ziet in de massale demonstratie voor de vrijheid van meningsuiting niets minder dan het einde van de republiek die is voortgekomen uit de Franse Revolutie, de republiek van vrijheid, gelijkheid en broederschap. “Dat is niet de schuld van de islam, maar van de islamofoben”. En dan bedoelt hij niet zozeer de aanhangers van het Front National, maar vooral de nieuwe, “xenofobe” middenklasse die op 11 januari massaal achter Francois Hollande en andere politieke leiders uit heel Europa demonstreerde voor “het recht om de islam te beledigen”. Zonder de islamofobe lagere klassen die nu bij het Front National te vinden zijn. En zonder de werkloze jonge migranten die zich dagelijks beledigd voelen door de Franse meerderheid.

De reacties op het boek, dat onlangs in de Nederlandse vertaling is gepubliceerd, logen er niet om. Het was ego-tripperij, beledigend voor de demonstranten van 11 januari, absurd, vals, gratuit en schadelijk. De Franse premier Manuel Valls nam zelfs de moeite Todd te weerspreken in Le Monde. De inzet van de demonstratie was  volgens de premier tolerantie en laïcité, maar het ging ook om een protest tegen het jihadisme dat onze democratische waarden bedreigt en even goed christenen als joden als moslims doodt. Over dat terrorisme lezen we bij Todd opvallend weinig.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Quote du Jour |The Church of TED

I grew up among Christian evangelicals and I recognize the cadences of missionary zeal when I hear them. TED, with its airy promises, sounds a lot like a secular religion. […] The TED style, with its promise of progress, is as manipulative as the orthodoxies it is intended to upset.

TED, wie is er niet groot mee geworden. Megan Husted krijgt de gelegenheid om in de New York Times de parallellen tussen het concept en een religie te beschrijven. Binnenkort bij TED?

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Vijf constateringen over religie

COLUMN - Kent u die mop van die columnist die voor het laatst werd gesignaleerd in het Oezbeeks-Afghaanse grensgebied? Daar zit u nu middenin. Terwijl dit stukje geautomatiseerd online gaat, ben ik op weg naar Termez en als alles naar wens gaat, bezoek ik daar Kara Tepe, de ruïne van een boeddhistisch-klooster-in-Griekse-stijl op de grens van de twee Centraal-Aziatische landen. En dat is waar u mij voor het laatst signaleert, want dit is mijn laatste column.

Niet omdat ik naar het Verre Oosten verdwijn, maar omdat ik redacteur ben geworden van een oudheidkundig publiekstijdschrift dat binnenkort voor het eerst verschijnt. Ik wil daar de komende maanden voldoende tijd voor hebben. En dat betekent dat ik na ruim twee jaar deze column beëindig met vijf constateringen.

*****

De eerste constatering is dat in de Verenigde Staten het draagvlak voor religieus rechts afneemt. Jammer voor een columnist, want als ik even geen stof had, was er altijd Amerika (zoals, zoals). Er is reden om aan te nemen dat deze afname zich zal voortzetten, aangezien het vooral jongeren zijn die een tolerantere, meer open wereldbeschouwing hebben. Niet dat religieus rechts al op korte termijn kan worden afgeschreven, maar er is van onderaf aan iets te veranderen.

Foto: Kim Støvring (cc)

Kunst op Zondag | God

Waar de een De Kunstenaar in God ziet, ziet een ander De Kunstenaar als vervanger van God. Of u in God gelooft of in De Kunstenaar, in beide gevallen geeft u blijk van behoefte aan invulling van uw geestelijk welzijn.

Kijk, u kan God nooit gezien hebben. In de bijbel (Exodus 20) heeft ze expliciet verboden kunst te maken: “Gij zult u geen gesneden beeld, noch enige gelijkenis maken, van hetgeen boven in den hemel is, noch van hetgeen onder op de aarde is, noch van hetgeen in de wateren onder de aarde is.”

Dat verbod is dus inclusief een beeltenis van haarzelf. God haat kunst, zoveel is wel duidelijk.

De overweldigende hoeveelheid kunst op aarde mag dan het bewijs zijn van de eeuwen goddeloosheid? Gewoon een verbod aan je laars lappen. Dat heet tegenwoordig de vrijheid van de kunstenaar. En tegen die vrijheid is geen god opgewassen. Ze kan nog zoveel toorn over ons uitstorten, de mens blijft maar afbeeldingen maken van hetgeen boven in den hemel is, en van hetgeen onder op de aarde is, en van hetgeen in de wateren onder de aarde is.

Eén ding heeft kunst gemeenschappelijk met god en gods woord: zoveel zielen, zoveel duidingen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Post-Atheïst

Post-Atheïst | Nobody expects

COLUMN - amargaVan de week kreeg ik een petitie in mijn mailbox. Het ging om een zeventienjarig Oezbeeks meisje – Margarita Alexandrova – uit Kampen. Ze woont zeven jaar in Nederland en moet ingevolge het Nederlandse vreemdelingenbeleid terug naar Oezbekistan.

Voor mij was de zaak daarmee al meteen duidelijk. Je laat niemand eerst zeven jaar opgroeien in Nederland om daarna in volle ernst te besluiten dat ze weer terug moet. Het is van tweeën één: óf je hebt geen verstand en besluit direct dat ze mag blijven, óf je hebt geen hart en besluit dat ze meteen terug moet, maar én geen verstand én geen hart, dat gaat mij wat ver. Dus ik had de petitie al getekend voordat ik me verder in de kwestie verdiept had.

Aan de email was wat achtergrondinformatie toegevoegd, iets over een Russisch-Orthodoxe familie die protestants-christelijk geworden was en daarom niet terug kon naar Oezbekistan. Voor mij was dat allemaal niet belangrijk, temeer omdat enig googelen al snel leerde dat je in Oezbekistan maar beter helemáál niks kunt zijn. Toch was mijn nieuwsgierigheid gewekt, want op de één of andere manier was die overgang van de ene naar de andere christelijke denominatie door de overheid getoetst. Dat leek me onbestaanbaar, dus voerde ik de zoektermen “asiel geloof overgang” in.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Helft Nederlanders niet meer religieus

DATA - Op basis van de meest recente cijfers van het CBS kunnen we constateren dat de helft van de Nederlanders niet meer religieus is. Hoewel sommigen nog wel geloven, alleen weten ze niet precies in wat.
Het onderzoek naar kerkelijke gezindte toont aan dat inmiddels 49,3% van de Nederlanders geen gezindte aanhangt. En de ontkerkelijking lijkt niet af te nemen.

Hier de metingen vanaf halverwege de 19e eeuw (pas op, geen doorlopende reeks tot 1986).
ontkerk_475

Met name de katholieken en de protestanten hebben de laatste decennia stevig wat aanhang verloren. Hier de verdeling naar diverse gezindtes.
verdeling_kerk_475
NB: Consequente aparte meting van het aandeel moslims vindt pas recent plaats. Daarvoor viel het in de categorie “Overige”.

Update: Het artikel had eerst als titel “Helft Nederlanders gelooft niet meer”. Maar dit was niet correct. Een deel van de mensen die geen kerkelijke gezindte aanhangt geeft nog wel aan ergens in te geloven namelijk.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Dood aan de afvalligen!

OPINIE - De Telegraaf zet haar kruistocht tegen haatimams dapper voort, en struint nog steeds het internet af op zoek naar schokkende uitspraken van enge baardmannen. Afgelopen vrijdag wist de krant te melden dat een ‘haatimam’ genaamd Fouad al-B. (hij heet gewoon al-Bayly) door de Amerikaanse regering is betaald voor bewezen religieuze diensten aan gevangenen – en dat terwijl Fouad vindt dat Ayaan Hirsi Ali de doodstraf verdient omdat ze een afvallige moslima is.

Al-Bayly zei dat zeven jaar geleden; de betalingen, een paar duizend dollar, zijn recenter. Maar het ligt voor de hand dat hij er nog steeds zo over denkt. Alles bij elkaar is het nogal oud, uit Amerikaanse overheidsarchieven opgevist nieuws, met dank aan de alarmistische club The Clarion Project, maar zoiets is uiteraard leuk voor de kruisvaarders van De Telegraaf.

Afvalligen mogen gedood worden. Het is een van de meest hardnekkige en kwalijke onderdelen van de islam. Vooral omdat het geen extreem standpunt is. Elke moslim is het er mee eens – sommigen vol overgave, anderen zuchtend en toevoegend dat dat alleen maar de theorie is. Maar theorie of praktijk, er valt niet aan te tornen. Met als gevolg dat menige moderne moslim, bang voor reacties zoals van bovenstaande imam, zegt dat hij ‘cultureel moslim’ is. Wat zoveel betekent als: ik geloof niks maar doe wel mee aan het Suikerfeest.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Wie was er eerst: God of de staat?

COLUMN - Geloof – heb je daar wat aan? Gelovigen zouden iets gelukkiger zijn dan ongelovigen, blijkt uit onderzoek. Maar ja, wie zich uitverkoren waant, is vanzelf blijer dan de atheïst voor wie slechts de wormen wachten. En verder spelen bij dat soort enquêtes zó veel andere factoren een rol dat het resultaat lastig te interpreteren is.

Verlichtingsfilosofen meenden op het ene moment dat het geloof de gelovige disciplineert, en even later dat geloof verleidt tot moord en doodslag. Locke meende dat je atheïsten hard moest aanpakken, want die waren immoreel. Tegelijkertijd werd Pierre Bayle er een beetje moe van gelovigen steeds maar weer te wijzen op hun eigen hoogstaande ethiek, die in de praktijk zo slecht tot zijn recht kwam.

In de negentiende eeuw, onder invloed van idealistische filosofen als Hegel, ontstond het idee dat het geloof in een Grote God de staatsvorming start en versterkt. Een samenleving bestaande uit stammen gelooft in vele goden (ieder zijn eigen godje), maar als daaruit op een goede dag een geloof in één enkele god ontstaat, dan leidt dat inzicht tot morele verheffing (‘God ziet alles!’) en kan er een centrale staat ontstaan met één heerser (die niet alles ziet, maar dat doet God dus wel).

Anders geformuleerd: zodra er in de hemel één god zit die de morele wetten vaststelt, met daaronder een uitgebreid apparaat voor administratie en bestraffing, kan er op aarde, dankzij de disciplinering van de gelovigen, een centrale staat ontstaan waarbij iedereen zich zich min of meer vrijwillig aan de ene heerser onderwerpt. Zo moet het immers zijn. Zo beneden, zo ook boven.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Fred Seibert (cc)

Hypocrisie en religie

OPINIE - Het is een koude dag in februari 2020. Enkele dagen eerder is het Amerikaanse leger van de Republikeinse president Ben Carson met groot machtsvertoon Jemen binnengevallen in het kader van de immer voortdurende War on Terror.

Berichten over burgerslachtoffers (“collateral damage”) stapelen zich op in de media en ook in Nederland is de verontwaardiging groot. Een bont gezelschap demonstranten verzamelt zich bij de Amerikaanse ambassade om hun woede te uiten. Er zijn mannen met baarden, vrouwen met hoofddoeken, maar ook autochtone activisten, jong en oud. Op een gegeven moment tovert het gezelschap, een man of dertig groot, een enorme Amerikaanse vlag tevoorschijn. Daar wordt uitgebreid op gestampt en gespuugd, en ten slotte wordt de vlag in de fik gestoken.

Terwijl het stuk stof brandt, breekt plotseling paniek uit. Een auto is met piepende banden tot stilstand gekomen. Uit de wagen springen twee gemaskerde mannen met machinegeweren. Ze openen het vuur op de menigte terwijl ze “Praise Jesus!” en “God bless America!” roepen. Er vallen minstens tien doden en evenzovele gewonden. Voordat de gemaskerde mannen terug in de auto springen, roepen ze nog “we hebben onze Vlag gewroken! Niemand komt ongestraft aan onze Vlag!”. Op de vlucht voor de politie stormen de mannen een halal slagerij binnen, waar ze ook zonder genade mensen doodschieten, voordat ze zelf in een kogelregen van de opgetrommelde ordediensten om het leven komen.

In de dagen na de aanslag is de verontwaardiging in het land enorm. Er zijn massale protestmarsen en hoewel eigenlijk niemand daar trek in heeft, besluit de Publieke Omroep “Mijn vrijheid, jouw vrijheid deel 347″ uit te zenden.

Vorige Volgende