Regeren is vooruitzien. Zegt men. Kan de overheid ook ter verantwoording worden geroepen als ze dat niet doet? Hongarije heeft als een van de weinige landen een ombudsman die de verantwoordelijkheid van de overheid voor toekomstige generaties in de gaten houdt. De rechtszaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat heeft wereldwijd de aandacht getrokken van juristen die gespecialiseerd zijn in milieurecht. De uitspraak van de rechter dat Nederland tekort schiet wordt gezien als een bevestiging van de algemene verplichting tot het treffen van voorzorgsmaatregelen als er sprake is van een voldoende reëel risico, een verplichting die niet alleen voor alle burgers en bedrijven geldt, maar zeker ook voor de staat. Roger Cox, een van de advocaten van Urgenda, ziet daarnaast ook aanknopingspunten in het Europees mensenrechtenverdrag, omdat de consequenties van klimaatverandering zodanig groot zijn dat mensenrechten zoals het recht op leven en het recht op een ongestoord gezinsleven geschonden zullen worden. Hij verwijst naar de begin dit jaar door experts geformuleerde Oslo Principles On Global Climate Change Obligations. Dit initiatief zou volgens The Guardian de impasse kunnen doorbreken in de aanpak van de klimaatverandering wanneer, zoals gevreesd wordt, de resultaten van de VN-conferentie volgende week onvoldoende blijken te zijn . De juristen brengen daarvoor een groot aantal wetten en verdragen in stelling. Als de politici niet tot actie te bewegen zijn: See you in court! In Hongarije bewaakt Marcel Szabó de rechten van toekomstige generaties. Hij is benoemd door het parlement en zijn mandaat is in de grondwet vastgelegd. Individuele burgers kunnen bij hem milieubeschermingskwesties aankaarten, al heeft hij niet de macht ze zelf op te lossen.
EU lijkt in minder dan 5% van de verwijzingen in de rechtszaken in Nederland van invloed te zijn. Uit een eerste open data analyse van alle uitspraken vanaf 2013 is minder dan 5% van de verwijzingen naar een uitspraak van een Europese instantie. Terwijl eenderde van onze wetten daar vandaan komen.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
OPINIE - Om echt maatwerk te kunnen leveren zal het beslissingsproces veel zorgvuldiger moeten worden geanalyseerd en gestructureerd dan thans het geval is, betoogt Dato Steenhuis (voormalig Procureur-Generaal en lid van het College van Procureurs-Generaal Openbaar Ministerie) op Ivoren Toga.
De rechter levert maatwerk. Dat is althans de stelling, het uitgangspunt. Maatwerk staat voor zorgvuldigheid, niet alles over één kam scheren maar gelijke gevallen gelijk behandelen en ongelijke ongelijk naar de mate van hun ongelijkheid. Ik ga bij de discussie of de rechter dit uitgangspunt waarmaakt voorbij aan de fase van de schuldvaststelling en beperk me tot de strafmaat.
Bij de bepaling daarvan houdt de rechter, zo blijkt uit de formule voor de motivering, rekening met de ernst van het feit, de persoon van de dader en de omstandigheden waaronder het delict werd gepleegd. Bij de weging van deze drie factoren moet hij dus zo goed als mogelijk proberen te voldoen aan het eerder genoemde maatwerk uitgangspunt.
Bij de ernst van het feit is dat, prima vista, het eenvoudigst. Soms steekt de wetgever zelfs de helpende hand toe, bijvoorbeeld door onderscheid te maken tussen de opzet en de schuld variant van een strafbaar feit. Maar ook als dat niet gebeurt, is deze variabele in het algemeen het makkelijkst te kwantificeren en daarmee op één noemer te brengen. Bij vermogensdelicten door de schade in geld uit te rekenen, bij geweldsdelicten door het letsel zo objectief mogelijk in kaart te brengen, bij dronken rijden door het bloedalcoholgehalte etc. etc.
COLUMN - “Ben ik nou de enige die zo blij is met de uitspraak in de #klimaatzaak dat ik hier in mijn eentje claxonnerend en juichend door de straten rij?” vroegen de makers van de strip Fokke en Sukke zich op Twitter af.
Veel claxons hoorde ik niet, maar vreugde was er volop in klimaatbezorgde kringen, toen duidelijk werd dat de rechter de aanklager Urgenda en mede-eisers in het gelijk had gesteld. De Staat verzuimt zijn eigen veelvuldig onderstreepte ambities waar te maken, en is daarop aanspreekbaar. De rechter gelastte de Staat dan ook de reductie van broeikasgassen sneller te realiseren.
Wie zeker niet claxonnerend en juichend door de straten reden waren vertegenwoordigers van de VVD en enkele scribenten uit nep-sceptische hoek, die naar voren brachten dat Nederland toch al zo veel deed, of dat er eigenlijk helemaal geen wetenschappelijke consensus is. Het eerste punt miskent volledig de argumentatie van de rechter, en het tweede punt, tja – ik zou er een boek over kunnen schrijven.
Opmerkelijk genoeg hoorde ik dat soort gepruttel niet vanuit het bedrijfsleven. Dat geeft wel aan hoe het tij de afgelopen jaren is gekeerd. Het bewuste, vooruitstrevende deel van het bedrijfsleven heeft al lang in de smiezen hoe de klimaatkaarten wetenschappelijk én maatschappelijk zijn geschud, houdt niet alleen rekening met de noodzaak van vergaande emissiereducties, maar is daar zelf een prominent pleitbezorger van. Een hele batterij CEO’s van multinationals, een zestal internationale olie- en gasbedrijven, de World Business Council en tal van andere bedrijven en bedrijfsverbanden roepen steeds harder om klimaatbeleid en om een fatsoenlijke CO2-prijs.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
NIEUWS - Rechtbank beslist dat er voor wetenschappelijke publicaties over dodelijke virussen in internationale media een exportvergunning nodig is op grond van een Europese verordening tegen bioterreur. Wetenschapper stelt dat hiermee wetenschappelijke vrijheid in het geding is.
Het ministerie van Economische Zaken verbood publicatie in het blad Science van Nederlands onderzoek omdat de informatie door terroristen kan worden misbruikt. Na lang internationaal getouwtrek kreeg de wetenschapper alsnog ontheffing. Het Erasmus MC wilde daarna een principiële uitspraak over de vraag of dat verbod juridisch juist was: fundamenteel wetenschappelijk onderzoek is immers uitgesloten van de verordening
COLUMN - Afgelopen woensdag was de uitspraak in de rechtszaak die Urgenda aangespannen had tegen de Nederlandse staat om beter klimaatbeleid af te dwingen. Caroline van Leenders was aanwezig als bezorgd burger en schreef op verzoek van Sargasso een impressie van de bijeenkomst.
Jippie we hebben verloren (ik ben ambtenaar en dus onderdeel van de Staat). Wauw we hebben gewonnen (ik ben ook verontruste burger). Tranen in m’n ogen en kippenvel op m’n armen. Gevoelens van ongeloof en trots. Trots op de rechter die tot dit vonnis is gekomen. We hebben niet alleen een held in het Vaticaan maar ook in de Haagse rechtbank.
Daar werd tussen 10 en 11 uur de spanning langzaam opgebouwd. Een paar weken geleden zat ik nog te klappen na het pleidooi van Roger Cox, die sprak namens Urgenda en honderden verontruste Nederlandse burgers, en werd ik boos aangekeken door collega ambtenaren, die er waren namens de staat. Dit keer ging ik met een minder goed gevoel de overvolle rechtszaal binnen. ’s ochtens had ik nog tegen m’n zoon gezegd dat het vast zou uitdraaien om een uitspraak waarbij de rechter zou stellen zich niet met politieke zaken te kunnen bemoeien. Dat was ook de redenering van de journalist van The Guardian, die een paar rijen voor me zat. Hij had zijn tekst al klaar: ‘rechter wijst zaak af’. Maar het liep anders. En niet zomaar anders; het werd een spannend verhaal in 3 bedrijven.
Bedrijf 1. Is het klimaatvraagstuk urgent en bedreigt het Nederlandse burgers?
OPINIE - De opmars van de gedachtenpolitie.
Een opmerkelijk vonnis is vorige week uitgesproken tegen een man die van plan was naar Syrië af te reizen om deel te nemen aan de jihad. Omar H. kreeg in hoger beroep van het Gerechtshof in Den Haag een gevangenisstraf opgelegd van anderhalf jaar onvoorwaardelijk. In eerste instantie had de Rotterdamse rechtbank hem twaalf maanden gevangenisstraf opgelegd voor het voorbereiden van moord en brandstichting.
Bij de arrestatie van Omar H. in 2012 in Amsterdam, meldt de NOS, vond de politie tien meter lont en één kilo aluminiumpoeder, dat gebruikt kan worden om explosies te veroorzaken. Op zijn computer had H. uitgezocht hoe hij dat moest doen. Ook vond de politie tien dvd’s met 51 jihadistische films. H. zette dit soort films ook zelf op internet met aansporingen om in Syrië aanslagen te plegen. Tegenover de politie zei H. dat hij naar Syrië wilde om mee te vechten tegen het regime van president Assad.
Het hof heeft nu ook H.’s zoekgedrag op het internet betrokken bij de veroordeling. Het vergaren van kennis over terrorisme en het daaraan ten grondslag liggende ideologische gedachtegoed kan volgens de rechterlijke uitspraak worden beschouwd als ’training’ en daarmee valt het onder de definitie van een terroristisch misdrijf. Zo is weer een nieuwe stap gezet in de bestrijding van het terrorisme. Het vonnis is een voorbeeld voor tientallen vergelijkbare rechtszaken die op dit moment nog lopen.
Het OM hoopt met dit vonnis achter de hand sneller te kunnen ingrijpen bij radicaliserende moslims en potentiële Syriëgangers. Het zou ook een afschrikwekkende werking kunnen hebben, denkt men.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
ACHTERGROND - In strafprocessen wordt steeds meer informatie gebruikt die niet door politie en justitie is verzameld en waarvan de herkomst onduidelijk is. Dat schrijft Sven Brinkhoff in het proefschrift waarop hij onlangs in Nijmegen promoveerde.
Brinkhoff doelt daarmee op informatie uit externe bronnen zoals inlichtingendiensten, kliklijnen, privédetectives of ‘datamining’. Het is vaak niet duidelijk hoe die informatie is verzameld en of die rechtmatig is verkregen. Volgens Brinkhoff brengt het het gebruik van dergelijke informatie grote risico’s met zich mee. ‘Onschuldige burgers kunnen op basis hiervan te maken krijgen met ingrijpend overheidsoptreden’ volgens Brinkhoff.
Twijfel over de betrouwbaarheid van informatie doet afbreuk aan de kwaliteit van de rechtspraak. ‘Politie, officier van justitie en strafrechter doen er goed aan een kritische houding aan te nemen ten aanzien van dit soort anonieme en daardoor oncontroleerbare externe informatie. Een anonieme melding rechtvaardigt niet altijd een aanhouding of een privacyschendende doorzoeking van een woning.’ Hij dringt aan op meer wettelijke mogelijkheden om de de rechtmatigheid van de verzameling van anonieme externe informatie te toetsen.
Openbaarheid van informatie is cruciaal in een strafproces. Alle betrokkenen moeten weten op welke informatie een verdenking en vervolgens een strafproces is gebaseerd. En op grond van ondeugdelijke informatie kan iemand niet veroordeeld worden. Het is niet zelden een aanknopingspunt voor advocaten om hun cliënt vrij te pleiten.
ACHTERGROND - Om burgers meer vertrouwen te geven in de rechtspraak mogen slachtoffers van staatssecretaris Teeven zich ook gaan uitspreken over de straf die zij voor de dader in gedachten hebben. Maar dat mag van de Teldersstichting (wetenschappelijk bureau van de VVD) pas nadat de verdachte is schuldig is bevonden, anders is het niet eerlijk voor de dader.
Als het aan staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie ligt, wordt het spreekrecht voor slachtoffers van misdrijven binnenkort uitgebreid met een adviesrecht. Momenteel mogen slachtoffers tijdens de terechtzitting alleen vertellen wat het strafbare feit voor impact op hun persoonlijke leven heeft gehad. Over de schuld van de verdachte, het bewijs en de gewenste straf mogen zij niets zeggen. Het adviesrecht dat aan het spreekrecht van het slachtoffer wordt toegevoegd, moet hier verandering in brengen.
Het wetsvoorstel van Teeven roept veel kritiek op. Het commentaar richt zich op het feit dat emoties van het slachtoffer niet in de rechtszaal thuishoren en dat voor het slachtoffer de illusie wordt gecreëerd dat hij invloed heeft op de uiteindelijke straf. Deze kritiek is terecht vanwege de manier waarop staatssecretaris Teeven het spreekrecht voor slachtoffers wil uitbreiden. Maar dat betekent niet dat we uitbreiding van het spreekrecht van slachtoffers maar moeten nalaten.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
ELDERS - In Marseille is deze week het proces begonnen tegen Jean-Claude Mas, de Franse fabrikant van de borstimplantaten die niet bleken te deugen, maar pas na jaren uit de markt werden gehaald.
Wereldwijd hebben naar schatting 400.000 vrouwen prothesen van het merk PIP gekregen bij een plastisch chirurgische ingreep om cosmetische redenen of na een borstkankeroperatie. Enkele jaren geleden bleek dat de implantaten gemakkelijk konden gaan lekken en dat de gel van inferieure kwaliteit en mogelijk kankerverwekkend was. In Frankrijk zouden al 15.000 van de 30.000 PIP-vrouwen hun implantaten hebben laten vervangen. In Nederland adviseerden de Inspectie Gezondheidszorg en de Nederlandse Vereniging voor plastische chirurgie vorig jaar ook om de PIP-prothesen om te ruilen. Het zou hier gaan om ongeveer duizend vrouwen.
Ruim vijfduizend voornamelijk Franse vrouwen zijn nu de aanklagers in een proces tegen de Franse directeur van PIP, Jean-Claude Mas, die er van verdacht wordt de boel bewust belazerd te hebben. Ze worden bijgestaan door 300 advocaten. De vrouwen zullen een forse vergoeding eisen als Mas schuldig wordt bevonden. PIP zit niet slecht bij kas. Doordat ze een minderwaardige gel gebruikten die tienmaal goedkoper is dan de aanbevolen gel Nusil, kon het bedrijf jaarlijks meer dan een miljoen euro besparen. Mas presenteerde zich woensdag op de eerste dag van het proces tot grote woede van de aanwezige vrouwen als gepensioneerde die leefde van een inkomen van 1800 euro per maand. Maar is hij de enige die aangeklaagd zou moeten worden in deze zaak?
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.