Poolse regering in de problemen

Verwarring in het Poolse parlement. Nadat een besluit over een omstreden mediawet aanvankelijk was uitgesteld tot september vroeg de parlementsvoorzitter een nieuwe stemming aan omdat er geen datum was genoemd. In tweede instantie bleek er een nipte meerderheid tegen uitstel en vòòr de nieuwe wet die een Amerikaans TV-station mogelijk de licentie gaat kosten. De populaire nieuwszender TVN24, via een Nederlandse holding onderdeel van het Amerikaanse Discovery,  is al jaren een doorn in het oog van de PiS-regering vanwege zijn kritische berichtgeving. De nieuwe wet beperkt de uitgifte van licenties tot Europese bedrijven. Het wetsvoorstel "is rechtstreeks gericht op TVN en is een ongekende aanval op de vrijheid van meningsuiting en de onafhankelijkheid van de media", zei het management van TVN in een verklaring na de stemming, eraan toevoegend dat het 30 jaar Pools-Amerikaanse betrekkingen dreigt te ondermijnen. Duizenden Polen hadden dinsdag al in verschillende steden tegen de wet gedemonstreerd. Het is opmerkelijk dat de PiS-regering het risico heeft genomen van een verkoeling van de betrekkingen met de VS. Die zijn sinds de omwenteling altijd gekoesterd door achtereenvolgende Poolse regeringen als garantie voor bescherming tegen mogelijke Russische agressie. De reactie van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken op de mediawet moet Kaczynksi c.s. toch aan het denken zetten.  Blinken toonde zich 'zeer verontrust' over de wet die volgens hem is gericht 'tegen het meest bekeken onafhankelijke nieuwsstation, dat ook een van de grootste Amerikaanse investeringen in het land is.' Hij kan nog hoop putten uit de Senaat, waar PiS geen meerderheid heeft en die volgens voorzitter Tomasz Grodzki de wet nooit zal goedkeuren. Maar dan is het kwaad van het geschokte vertrouwen tussen de VS en Polen al geschied. Met alle risico's voor een afname van Amerikaanse investeringen. Er gaan zelfs al geruchten dat de VS troepen wil verplaatsen naar Roemenië. Na de mediawetgeving heeft Polen de Amerikaanse regering nog op een ander punt zwaar teleurgesteld met een wet die teruggave van door de communisten onteigende bezittingen aan banden legt. De wet treft ook Holocaustslachtoffers, reden voor de Israëlische parlementsvoorzitter om de vriendschappelijke betrekkingen met de Poolse collega's op te zeggen. Polen zegt dat de nieuwe wetgeving een reactie is op fraude en onregelmatigheden in het restitutieproces. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken heeft een beroep op president Duda gedaan om de wet niet te ondertekenen.  Minderheidsregering De mediawet leidde eerder deze week tot het ontslag van de conservatieve vice-premier Jaroslaw Gowin van een kleine coalitiepartner van PiS.  Gowin vertelde aan TVN24 dat ze na zes jaar gezamenlijk bestuur uit de alliantie waren gegooid. 'Dit betekent het einde van het project.' Met het uiteenvallen van de door PiS geleide alliantie Verenigd Rechts verliest de regering van Mateusz Morawiecki de meerderheid in het parlement. PiS zal nu nieuwe bondgenoten moeten vinden bij kleinere rechtse partijen of het verder moeten proberen met een minderheidsregering. Kaczynski, de leider van PiS, lijkt met het doorzetten van de mediawet en de restitutiewet zijn hand overspeeld te hebben. Hij heeft nu zowel aan Europese als aan Amerikaanse kant te maken met boze gezichten. De Europese critici probeerde hij eerder wat milder te stemmen door de aankondiging dat de tuchtkamer voor rechters zal worden hervormd. Het Europese Hof bepaalde vorig jaar al dat de tuchtkamer in strijd is met Europese rechtsbeginselen,  maar Kaczynski gaf daaraan tot nu toe geen gehoor met het argument dat alleen Polen gaat over zijn eigen rechtssysteem. Een ultimatum uit Brussel heeft hem nu over de streep getrokken, al blijft hij het oneens met het Europese Hof. Het Poolse Constitutionele Hof had de werking van de tuchtkamer eerder al stilgelegd na eisen van de Europese Commissie. Daarmee is het conflict met Brussel even stilgelegd. Kaczynski's  gezag in eigen land zal door al deze affaires niet gegroeid zijn en PiS zal er nog veel aan moeten doen om bij de volgende verkiezingen (in 2023) weer als winnaar uit de bus te komen. Een 'symbolische middelvinger naar Rusland' Van de milieubeweging mag PiS geen stemmen meer verwachten. Na de 'hakbijl in het Poolse oerbos' graaft Polen nu een nieuw kanaal door een beschermd natuurgebied.  De regering wil een rechtstreekse vaarroute naar de haven van Elblag aan de Oostzee die niet alleen veel korter is, maar ook de Russische wateren mijdt. Volgens de critici is het een zinloos project omdat de route te ondiep is voor grote schepen. Elblag heeft ook geen grote haven. "Ze hebben ons prachtige schiereiland verminkt voor twee idiote bruggen en een ondiepe geul, waar geen groot schip kan varen, " zei Barbara Dobrzyniecka in een reportage van Nieuwsuur. En waarom? Om Poetin te pesten? Je zou het wel denken. De Russische president een hak zetten lijkt bij de Poolse regering voorlopig een hogere prioriteit te hebben dan de zorg voor het natuurlijk milieu.

Door: Foto: Kancelaria Premiera (cc)
Quote du Jour

Quote du Jour | Hoe links in Oost-Europa de massa verloor

, door

Na de val van het communisme groeide in Oost-Europese landen de sociale ongelijkheid. Linkse partijen volgden westerse neoliberale economische recepten en verloren zo een belangrijk deel van hun potentiële aanhang aan populistisch rechts.

Op basis van een recent boek van Kristen Ghodsee en Mitchell Orenstein, Taking Stock of Shock; social consequences of the 1989 revolutions, stelt Sheri Berman op Social Europe dat de steun voor de PiS in Polen en Fidesz in Hongarije het gevolg is van een kritiekloos overnemen van neoliberalisme in de jaren negentig met economische gevolgen die vergelijkbaar zijn met de Great Depression.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Dietmut Teijgeman-Hansen (cc)

Polen op weg naar de uitgang?

, door

Hoe lang kan een land nog lid van de EU blijven als het zich niet neerlegt bij uitspraken van het Europese Hof? Met de uitspraak van het Poolse Constitutioneel Hof dat het land zich niet hoeft te houden aan interim-maatregelen die zijn opgelegd door het Europees Hof van Justitie lijkt Polen steeds dichter bij een breuk met de EU te komen. Het conflict spitst zich toe op de tuchtkamer die kritische rechters kan bestraffen of ontslaan. Het Europese Hof in Luxemburg heeft Polen gemaand deze instelling op te heffen. Het is een politiek orgaan, aldus het hof, „geen onafhankelijke en onpartijdige rechtbank”. Gisteren bevestigde het Hof zijn standpunt nog eens dat de tuchtkamer in strijd is met het Europese recht. Een woordvoerder van de Europese Commissie sloot zich hierbij aan: ‘De EU heeft voorrang op het nationale recht en alle beslissingen van het Europese Hof van Justitie zijn bindend voor de autoriteiten van de lidstaten en de nationale rechtbanken.’

Het Poolse Constitutioneel Hof is zelf ook onderwerp van kritiek vanwege de illegale benoeming van rechters. Ook die kritiek wordt door Polen afgewezen. ‘Wij bepalen hoe we hier recht spreken’, zegt de Poolse regering, ‘en wat wij goed vinden kan niet worden overruled door Europese rechters.’ Het is een flagrante inbreuk op de scheiding der machten en de Europese rechtsorde waar het land zich door zijn lidmaatschap aan heeft gebonden. Wat kan de EU hier tegenover stellen? De Europese Commissie kan dwangsommen opleggen. Dat is tot nu toe nog niet gebeurd. Bij een verdere escalatie die niet meer te vermijden is kan deze maatregel worden doorgevoerd. Maar die zal niet zonder consequenties blijven van de kant van lidstaten die Polen tot nu toe steunen. Zoals Hongarije en Slovenië dat komend halfjaar EU-voorzitter is.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Het midzomermotief in de volkscultuur

, door

ACHTERGROND - Afgelopen 21 juni begon op een regenachtige dag de zomer. Preciezer uitgedrukt: het was de dag van de zomerzonnewende of midzomer (solstitium aestivum, zomersolstitium) op het noordelijk halfrond, waarbij binnen 24 uur het meeste zonlicht van het jaar schijnt: de ‘langste dag’. Deze jaarlijkse zonnewende is de gebeurtenis waarbij de zon, gezien vanaf de aarde, haar noordelijkste of zuidelijkste positie bereikt, afhankelijk van het halfrond. De zon staat dan recht boven een van beide keerkringen: de Kreeftskeerkring in het noorden of de Steenbokskeerkring in het zuiden.

Naarmate de zon schijnbaar in de richting van de Kreeftskeerkring beweegt (uiteraard is het de aarde die beweegt), worden de dagen op het noordelijk halfrond langer en op het zuidelijk halfrond juist korter. Wanneer de zon schijnbaar naar de Steenbokskeerkring beweegt, is dit andersom. Deze schijnbare beweging keert letterlijk om op het moment van de zonnewende.

Dat 21 juni de ‘langste dag’ is, was in de geschiedenis der mensheid al snel bekend. Het was een kwestie van observatie: elke dag komt de zon op een ander punt aan de horizon op en gaat zij op een ander punt onder. Ook de maximale hoogte die de zon bereikt aan de hemel is op elke dag anders. Als het zomer gaat worden, gaat de zon steeds noordelijker op- en onder en komt zij ook rond het middaguur steeds hoger aan de hemel staan. Na de zomerwende gaat ze weer terug. Al in de prehistorie konden mensen de dag van de zonnewende bepalen door het gebruik van voorwerpen en objecten zoals stenen, stokken of bouwwerken, die bijvoorbeeld door hun schaduw elk jaar opnieuw het tijdstip van de zonnewende aangaven.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Closing Time | Jacaszek

, door

Jacaszek, of voluit Michał Jacaszek, is een Poolse componist die vooral electro-acoustische muzikale landschappen maakt die opvallen door hun beklemmende sfeer. Hij brengt muziek uit sinds 2004, maar vooral zijn werkje “Treny” uit 2008 sloeg aan bij veel muziekcritici vanwege de krachtige sfeertekening die er neergezet wordt.

 

Foto: Peter Tkac (cc)

Gerechtigheid in Slowakije

, door

Marian Kocner, de vermoedelijke opdrachtgever van de moord op de Slowaakse journalist Ján Kuciak en zijn vriendin Martina Kušnírová moet opnieuw voor de rechtbank komen. Vorig jaar werd hij vrijgesproken van betrokkenheid. Maar deze week verwees het Hooggerechtshof tot grote tevredenheid van de familie de zaak terug naar een lagere rechtbank voor herbeoordeling omdat de bewijsvoering bij dit vonnis niet deugde.

Volgens het Hooggerechtshof heeft de strafrechter in Pezinok bij een deel van het bewijsmateriaal gefaald in het toepassen van “elementaire logica” en is een ander deel van het materiaal dat het Openbaar Ministerie heeft ingebracht ten onrechte helemaal niet meegenomen. Het gaat met name om het sms-verkeer van Kocer. Uit telefoontaps van zakenman Kocner – die momenteel een gevangenisstraf uitzit voor fraude – kwam bewijs naar voren dat hij de opdracht tot de moord zou hebben gegeven. Het gerechtshof veroordeelde vorig jaar wel de schutter, maar vond het bewijs tegen Kocner onvoldoende. 

Jan Kuciak en zijn vriendin werden in februari 2018 in hun eigen huis doodgeschoten door een huurmoordenaar. Kuciak had ontdekt dat zakenman Marian Kocner zich schuldig maakte aan illegale praktijken en belastingfraude en stond op het punt hierover te publiceren. Kuciak en vele andere journalisten zijn een tijd lang bespioneerd in opdracht van Kocner. De moord op Kuciak zorgde voor een grote beroering in het land, ook vanwege de verbindingen die de journalist wist te leggen met corrupte politici. Het kostte toenmalig premier Robert Fico van de sociaaldemocratische partij SMER de kop.

Foto: Sergey Melkonov (cc)

Illiberaal Hongarije springplank voor China

, door

De burgemeester van Boedapest, Gergely Karácsony, onthulde deze week vier nieuwe straatnaambordjes in zijn stad. Bijzondere straatnamen: de Oeigoerse martelarenweg, de Bevrijd Hongkongstraat, de Dalai Lamastraat en de Bisschop Xie Shiguangstraat. De nieuw benoemde straten liggen in dezelfde wijk waar de Hongaarse regering een nieuwe universiteit heeft gepland, een tak van de Chinese Fudan universiteit in Shanghai, die geliëerd is aan de communistische partij. De nieuwe straatnamen zijn een duidelijk politiek statement van de burgemeester van de hoofdstad tegen premier Viktor Orbán en zijn Fidesz partij, die enkele jaren geleden de liberale, westerse Central European University de stad uitjoegen.

Karácsony won in 2019 met ‘Dialoog voor Hongarije‘ de lokale verkiezingen in Boedapest. Het was voor het eerst dat de gehele oppositie met één kandidaat de strijd aanging tegen de Fidesz-hegemonie. Dat succes smaakt naar meer. Voor de presidentsverkiezingen van 2022 hebben de oppositiepartijen van links tot rechts opnieuw de handen ineen geslagen. Karácsony heeft zich kandidaat gesteld om de gezamenlijke lijst aan te voeren.

Beloning voor een derde kind

Daarmee is het einde van Orbán zeker nog niet getekend. In de peilingen houdt Fidesz voorlopig nog een voorsprong. Intussen werkt de Hongaarse premier na zijn afscheid van de christendemocratische Europese Volkspartij (EPP) gestaag verder aan een rechtser, conservatiever Europa. Afgelopen maand lanceerden de Visegradlanden (Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije) een ‘pro-gezinscoalitie‘. Het doel van de nieuwe coalitie is het bevorderen van een gezinsbeleid op lokaal, nationaal en EU-niveau. De V4-ministers die belast zijn met sociale en gezinsaangelegenheden ondertekenden een gezamenlijke verklaring waarin ze hun “samenwerking om onderzoek te doen op het gebied van gezinsondersteuning en gezinsbehoeften, parallel in onze vier landen” uiteenzetten. Gegeven het lage geboortecijfer en de uitstroom van jongeren naar West-Europa geeft de Hongaarse regering al enige tijd een hoge prioriteit aan de ondersteuning van gezinnen. En dat lijkt succes te hebben. Met een flinke bonus op gezinsvorming is het aantal huwelijken in het land de afgelopen jaren fors gestegen. Gehuwde paren kunnen een lening van €30.000 krijgen die ze niet hoeven terug te betalen als ze een derde kind hebben gekregen. De stellen zijn volledig vrij om te beslissen hoe en wanneer ze de renteloze lening besteden. Ze moeten wel aan een aantal criteria voldoen: ze moeten getrouwd zijn, de vrouw moet tussen de 18 en 40 jaar oud zijn en het moet onder meer het eerste huwelijk zijn voor een van de twee.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Can Ayaz (cc)

Poolse media op zwart

, door

Uit protest tegen een nieuwe belasting voor mediabedrijven gingen alle onafhankelijke nieuwsmedia in Polen woensdag een dag plat. ‘Zo ziet de wereld er uit zonder vrije pers’ lazen de Polen op het zwarte scherm van een van de onafhankelijke nieuwssites.

In een protestbrief gericht aan de Poolse premier noemen 43 mediaorganisaties, waaronder ook Franse en Duitse bedrijven, de nieuwe belasting op advertenties ‘afpersing’. De maatregel wordt door de PiS-regering verdedigd met het oog op de kwijnende openbare financiën. Het ministerie van Financiën belooft de opbrengsten te besteden aan gezondheidszorg en cultuur. Een van de klachten van de mediabedrijven is dat de onafhankelijke Poolse pers in verhouding tot internationale bedrijven als Google en Facebook onevenredig zwaar wordt belast. Tegenover de 100 miljoen zloty die van de internetgiganten verwacht wordt staat 800 miljoen voor de Poolse media. Adam Bodnar, de Poolse mensenrechtenombudsman: “Ik twijfel er niet aan dat het doel is om de onafhankelijke media te raken.” De gesubsidiëerde staatsmedia zullen er weinig last van hebben. De verwachting is dat andere bedrijven het niet zullen redden, terwijl sommige zich gedwongen zullen zien hun onderneming aan de staat te verkopen. Het zal uiteindelijk resulteren in de volledige controle van de media door dePiS-regering.

Foto: European Parliament (cc)

De bluf van Viktor Orbán

, door

ELDERS - Polen en Hongarije blokkeren de goedkeuring van de zevenjarige begroting van de EU waardoor ook het coronaherstelfonds in gevaar komt. De Hongaarse premier Viktor Orbán ligt op ramkoers. Gisteravond bespraken de EU-regeringsleiders de crisis. De verwachting was niet dat ze er in een keer uit zouden komen.

Het acute conflictpunt is de koppeling van subsidies aan de vereisten voor een rechtsstaat, maar je zou het ook kunnen zien als de climax van een reeks van disputen tussen enkele huidige Centraal-Europese regeringsleiders enerzijds en hun West-Europese collega’s, de meerderheid in het Europarlement en de Europese Commissie anderzijds. De Sloveense premier Janez Jansa, bondgenoot van Orbán, verklaarde de dissidenten te steunen omdat het koppelen van EU-geld aan de rechtsstaat ‘politiek gemotiveerd’ zou zijn en niets meer of niets minder betekent dan ‘het einde van de EU zoals we die kennen’. Orbán legde ter verklaring van zijn veto de link met een van de langste en heftigste conflicten tussen Brussel en Boedapest. Hij zei woensdag nog steeds achter zijn veto te staan. “Brussel beschouwt kennelijk alleen landen die migranten binnenlaten als rechtsstaat-landen.” De recente voorstellen van de Europese Commissie voor een nieuw en voor lidstaten vrijblijvender migratiebeleid hebben kennelijk geen indruk gemaakt.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Piotr Drabik (cc)

Demonstraties in Polen gaan over meer dan de abortuswetgeving

, door

ELDERS - In Polen wordt al een week lang gedemonstreerd tegen een uitspraak van het Constitutioneel Hof over abortus. Terwijl de leider van regeringspartij PiS aanstuurt op polarisatie laat de president een ander geluid horen.

Het Poolse Constitutioneel Hof, waarvan de onafhankelijkheid wordt betwist, bepaalde dat het aborteren van een foetus met een afwijking in strijd is met de grondwet. Dit betekent dat het recht op abortus in het sterk katholieke land nog verder wordt ingeperkt. Abortussen zijn alleen nog toegestaan na incest, verkrachting of levensgevaar voor de moeder. Polen had in vergelijking met andere Europese landen al een heel strenge wet die veel vrouwen dwong voor een abortus naar het buitenland te gaan of een beroep te doen op illegale hulp met alle risico’s van dien. Het zijn vooral de minder gefortuneerde vrouwen die door de uitspraak van het Hof worden getroffen.

Voor de regerende PiS, de partij voor Recht en Rechtvaardigheid (sic), zijn de demonstraties een aanleiding om zich van haar meest conservatieve en traditionele kant te laten zien. Partijleider Jarosław Kaczynski riep zijn landgenoten per video op de kerken te verdedigen tegen de aanvallen van de pro-abortus bdeweging. Hij beschuldigde de demonstranten bij te dragen aan de verspreiding van het coronavirus dat dezer dagen tot records aan besmettingen heeft geleid. Het was vooral een gebaar richting zijn extreemrechtse concurrenten. Een conflict met extreemrechts was vorige maand aanleiding voor de partijleider, die tot dan op de achtergrond bleef, om zich rechtstreeks te gaan bemoeien met het regeringsbeleid.

Vorige Volgende