Verkiezingsprogramma’s over taal 2023: VVD, PVV, JA21 en FvD

Dit is de derde keer dat ik de verkiezingsprogramma’s van de Nederlandse partijen voor de Tweede Kamer heb doorgelezen, op zoek naar wat ze te melden hebben over taal en literatuur. Eerder deed ik dat voor dit tijdschrift in 2017 en 2021. Om maar meteen met een algemene conclusie te beginnen: dat is dit jaar nog minder dan in andere jaren. De enige kwestie waarover bijna alle partijen het hebben is die van de taal in het hoger onderwijs – en eigenlijk vindt iedereen dat er vooral in de bachelors vooral Nederlands moet worden gesproken. De reden dat er over andere kwesties nauwelijks is geschreven, is mogelijk dat de partijen deze keer minder tijd hebben gehad en dus de meer perifere onderwerpen hebben laten liggen En taal en letteren zijn natuurlijk altijd al perifere onderwerpen. Anderzijds zijn de verkiezingsprogramma’s geloof ik niet uitzonderlijk dun. Een probleem bij het maken van dit overzicht is dat er wel veel méér verkiezingsprogramma’s zijn, omdat er meer partijen zijn die een kans maken op een zetel. (Ik ga uit van de Peilingwijzer.) Anders dan in andere jaren neem ik daarom steeds groepjes partijen bij elkaar: deze eerste keer zijn dat de VVD en enkele partijen ter rechterzijde daarvan. Daarbij moet ik meteen zeggen dat het altijd het geval is dat die rechtse partijen weliswaar hun mond vol hebben van de Nederlandse identiteit en de Nederlandse cultuur, maar op dit gebied over het algemeen weinig concrete voorstellen doen. Ze belijden hun liefde voor het Nederlands hooguit met de mond. VVD Voor de VVD is het duidelijk: het Nederlands is onlosmakelijk verbonden met Nederland. Het is de eerste eis die gesteld wordt aan mensen die zich hier willen vestigen: Door goed de taal te leren, onze vrije waarden te onderschrijven en te werken, kunnen nieuwkomers echt meedoen in onze samenleving Net als in het vorige programma wil de VVD dat de taaleis wordt verhoogd tot het zogeheten B1-niveau. Zoals ook net als de vorige keer één opvallende uitzondering moet worden gemaakt: iedereen moet Nederlands leren, behalve ‘uitgeprocedeerden’. Hun kinderen krijgen natuurlijk wel onderwijs, maar dat moet dan liefst in de taal van het land waarnaar ze terugkeren. Op één punt heeft de VVD in de afgelopen zes jaar een bijna totale draai gemaakt. Was de partij in 2017 nog een warm voorstander van Engelstalig hoger onderwijs, in 2021 werd er in het verkiezingsprogramma niets over de kwestie gezegd, en nu, in 2023, lezen we: Bacheloronderwijs is Nederlandstalig, tenzij Engelstalig onderwijs nodig is voor de arbeidsmarkt. In niet-tekortsectoren moeten onderwijsinstellingen terughoudend zijn met werven. We stimuleren briljante studenten om in Nederland te blijven. Internationale studenten die we toelaten krijgen een inspanningsverplichting om Nederlands te leren, zodat zij na hun studie vaker in Nederland gaan werken. Het is natuurlijk ook eigenlijk een logischer standpunt, meer in lijn met het geloof dat de partij ook op andere punten heeft: dat iedereen die in Nederland zal wonen Nederlands moet leren, maar iedereen die hier niet woont niet. De enige andere talen die in het programma met name genoemd worden, zijn Fries, Nedersaksisch en Limburgs. Met name de eerste taal heeft de aandacht van de schrijvers van het verkiezingsprogramma: We stimuleren het Fries op scholen in Fryslân en waarborgen het gebruik van deze taal bijvoorbeeld in de rechtbank. Ook stimuleren we streektalen, zoals het Nedersaksisch en Limburgs, bijvoorbeeld in het onderwijs. Woorden als letteren of literatuur komen niet voor in het programma. De problemen met leesvaardigheid moeten kennelijk helemaal worden opgelost door de bibliotheken. De enige opmerking over de boekverkoop betreft de wens om het mogelijk te maken dat restaurants kookboeken verkopen. Ook wordt er een warm pleidooi gehouden voor ‘volkscultuur’ waar dat ook moge zijn. Daarnaast wordt tot twee keer toe gesteld dat de Nederlandse cultuur ‘van wereldklasse’ is. PVV Over cultuur heeft de PVV op het oog nogal tegenstrijdige ideeën. Enerzijds wordt gesteld dat ‘wij’ trots zijn ‘op onze cultuur’. Anderzijds is een belangrijk punt op de agenda: ‘Stoppen met kunst- en cultuursubsidies’. Over het hoger onderwijs schenkt de partij ook klare wijn: De internationalisering heeft de toegankelijkheid van universiteiten voor de kinderen van Nederlandse belastingplichtige ouders flinke schade toegebracht en het Nederlands als academische taal marginaal gemaakt. Dat vindt de PVV onacceptabel. De universiteiten moeten er in de eerste plaats zijn voor onze kinderen. De PVV wil dan ook dat de studiemigratie fors wordt beperkt. De bachelor opleiding willen wij daarom alleen nog in het Nederlands aanbieden. Dit is een argument dat voor zover ik kan zie verder bij geen enkele partij terugkomt. Het gaat ook een beetje voorbij aan het feit dat de afgelopen jaren juist heel veel Nederlandse ‘belastingplichtige ouders’ en hun kinderen gekozen hebben voor Engelstalige opleidingen. Het kwam regelmatig voor dat een opleiding die overging naar het Engels juist meer Nederlandstalige leerlingen trok – wat je daar ook verder van vindt. Het beperken van de ‘studiemigratie’ is vermoedelijk dan ook het belangrijkste eigenlijke doel. Met de opmerking dat ‘taal en rekenen weer centraal’ moeten komen te staan in ‘het onderwijs’ is voor zover ik kan zien de opinievorming binnen de PVV over taal en cultuur opgedroogd. JA21 Voor JA21 is de Nederlandse taal ook vooral een instrument om migratie te beperken. Deze partij heeft de opvallende eis dat niet B1-niveau (zoals de VVD wil) maar C1-niveau geëist moet worden van mensen die naturalisatie aanvragen. Dat is een niveau dat lang niet alle moedertaalsprekers halen. Om op B1-niveau te spreken moet je volgens de definities “uitingen op een simpele manier aan elkaar kunnenverbinden, zodat je ervaringen en gebeurtenissen, je dromen, verwachtingen en ambities kunt beschrijven”. Op C1- niveau kun je “duidelijke, gedetailleerde beschrijvingen geven over complexe onderwerpen en daarbij subthema’s integreren, specifieke standpunten ontwikkelen en het geheel afronden met een passende conclusie.” Ook voor de bijstand moeten er strenge taaleisen worden gesteld: “geen Nederlands, geen bijstand”. Hiermee is voor zover ik kan zien uitputtend besproken wat JA21 te melden heeft. Voor beleid op het gebied van cultuur is het kennelijk voldoende als ‘woke-cultuur’ wordt tegengewerkt. Literatuur, lezen of leesonderwijs worden geheel niet genoemd. FvD Al voor de derde keer stelt Forum voor Democratie voor om Nederlandse ambassades in het buitenland ‘Nederlandse literatuur in vertaling’ als relatiegeschenk aan te bieden. Nieuw is dat de partij deze keer het volgende verlangt van de overheid. Niet meegaan in activistisch taalgebruik zoals ‘wit’ i.p.v. blank; geen taboe op gangbare Nederlandse woorden. Welke gangbare Nederlandse woorden (behalve kennelijk blank; maar wit is natuurlijk net zo goed een gangbaar Nederlands woord) momenteel ‘taboe’ zijn, wordt niet helemaal duidelijk, noch wat de overheid daar precies tegen zou moeten doen. Daarnaast wil de partij wel degelijk aandacht voor taal en cultuur stimuleren via een soort staatsomroep: “Twee publieke tv-zenders met focus op informatie, taal, cultuur, geschiedenis en documentaires”. Nog een standpunt, dat verder een beetje in de lucht blijft hangen is dat ‘het Frysk’ als ‘tweede landstaal’ behouden moet blijven. Voor zover mij bekend is er niemand die wil morrelen aan de status van het ‘Frysk’ (de Friestalige naam voor het Fries gaan we vaker tegenkomen, je moet je steun aan het Fries tegenwoordig kennelijk uitdrukken door de naam van de taal in de taal zelf uit te spreken). Het standpunt over het hoger onderwijs ligt meer in de buurt van de VVD (en trouwens zo’n beetje alle andere partijen) dan dat van de PVV: “De Nederlandse taal behouden en waar nodig herstellen als voertaal in het wetenschappelijk onderwijs. Enkel uitzonderingen waar dat een specifiek en belangrijk nut heeft.”

Door: Foto: Gemaakt met DALL-E Oil painting showcasing a group of diverse individuals casting their votes into a ballot box with powerful and dynamic movements. The scene is filled with energy and motion, capturing the essence of futurism

ZZZ | Gratis Open Praktijkscholen

In het kader van Zonnige Zomerse vergeZichten over mooie nieuwe progressieve idealen: Richt gratis Open Praktijkscholen op door heel het land om alle volwassenen de kans te geven extra praktijkscholing te volgen.

Een leven lang leren lijkt alleen weggelegd voor de kenniswerkers. Er zijn voldoende voorzieningen voor en ze hebben vaak ook het geld om het te betalen. Maar wil je wat extra praktische vaardigheden opdoen of een hele ander praktisch beroep ambiëren, is er weinig mogelijk.
En dat terwijl er een schreeuwend tekort is aan praktisch geschoolde krachten.

Korte, gerichte opleidingen kunnen heel waardevol zijn. Van een tweedaagse training restaurantbediening tot een intensief traject voor restauratie glas-in-lood ramen. Te volgen bij een praktijkschool in de regio (iedere provincie minimaal 1). Eventueel zelfs in het weekend of in de avonduren.
Liefst gratis natuurlijk. Vaak zullen hier mensen naar toe gaan die in hun jeugd minder van het (gratis) onderwijs hebben kunnen genieten. Dus daar mag wel wat voor gedaan worden. En anders doe je een regeling waarin iedereen ieder jaar een gratis opleidingsdag krijgt, die je kan sparen. Heb je vier jaar HR-ketels onderhouden, dan recht op vier dagen scholing over installatie en onderhoud warmtepompen.
Natuurlijk zijn sommige scholingen langduriger. Een jaar lang iedere zaterdag modern auto-onderhoud misschien. Maar daar verzinnen we dan ook wel een oplossing voor.
En misschien is dit ook een goede manier om bepaalde vakmensen die op leeftijd komen en het fysieke werk te zwaar vinden, een tweede carriëre te geven als docent.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Quote du jour | Verantwoordelijkheid

QUOTE - Maar mij boeit het weinig om onze afstudeerders (nog) betere werknemers te maken. Mij lijkt het logisch om tijdens een academische opleiding juist eens grondig na te denken over welk werk je überhaupt wilt doen, en voor wie. Vertrouw je erop dat bedrijven en startups die winst maken of investering aantrekken per definitie aan zinnige producten bouwen? Hoe rijm je dat met het feit dat datzelfde consumptie gedreven, winstgerichte systeem tot nu toe zo destructief is geweest? Wil je daar deel van uitmaken? Of maakt het je allemaal niet zo veel uit, zolang je maar aan technisch interessante projecten kunt werken? En durf je dan ook toe te geven dat je het bredere effect van dat werk niet als jouw verantwoordelijkheid ziet?

Foto: eigen foto Jona Lendering Beirut Malala Fund

Onderwijs aan Syrische vluchtelingen

Nederland biedt de kinderen van vluchtelingen momenteel onvoldoende onderwijs aan. Het kabinet overweegt noodmaatregelen: ook ongediplomeerden mogen voor de klas staan. Dat is des te gênanter omdat Nederland een welvarend land is dat, ondanks alle publiciteit, geen werkelijk vluchtelingenprobleem kent. De overgrote meerderheid van de vluchtelingen blijft immers in de regio en hoopt snel terug te kunnen keren.

Onlangs luisterde ik in Libanon, een land met ruim vier miljoen inwoners en anderhalf miljoen vluchtelingen, naar een lezing over het onderwijs dat men daar verzorgt voor ongeveer 600.000 Syrische kinderen. Los van het feit dat onderwijs simpelweg een mensenrecht is, is het belangrijk kinderen, al is het maar voor enkele uren per dag, weg te halen uit een vluchtelingenomgeving. Gebeurt het niet, dan worden de kinderen ingezet als goedkope arbeiders. Of te jong uitgehuwelijkt.

Uitdagingen

De onderwijzers staan voor diverse uitdagingen, waarvan de eerste financieel is. De Syriërs konden al nauwelijks betalen voor transport en leermiddelen; de economische crisis in Libanon heeft die problemen verder verscherpt. De gezinnen zullen eerst moeten betalen voor het eten en pas daarna voor het onderwijs. Aan de Libanese zijde is nauwelijks geld om de docenten te betalen, al heeft een recente staking wel geleid tot een verbetering van hun inkomen. Gedurende die staking was het onderwijs natuurlijk onderbroken.

Foto: by mikhail nilov via pexels.

Lerarentekort: eerst maar eens investeren

Er ontbreekt naar mijn idee iets in het opiniestuk dat de Utrechtse hoogleraar Duits Ewout van der Knaap een anderhalve week geleden in NRC publiceerde. Dat stuk gaat over de dreigende situatie bij met name de universitaire opleidingen Frans en Duits, een situatie van verdere verschraling van de opleidingen, en dat in een tijd dat er schreeuwende lerarentekorten zijn voor – onder andere – deze twee zo belangrijke talen.

“Ligt het aan de verengelsing van het hoger onderwijs,” vraagt Van der Knaap zich af in zijn stuk over de oorzaken van het lerarentekort, “het toegenomen aanbod aan studierichtingen die veelal breed van aard zijn, de overheidsprikkels voor beta-studierichtingen (‘Kies exact’)?” Maar hij vergeet volgens mij een heel belangrijke factor: de omlaag gekelderde status van het leraarschap, waar heel weinig aan gebeurt. De salarissen zijn iets bijgesteld, maar nog steeds proberen scholen weg te komen met een zo laag mogelijk startsalaris en ook proberen ze anderszins niet echt om het vak aantrekkelijker te maken.

Het probleem begint al bij de opleidingen, maar dat heeft niet met de inhoud te maken. Ik geef college in de Nijmeegse educatieve master, en met name studenten die een beetje een omweg hebben genomen naar het leraarschap door eerst iets anders dan Nederlands te zijn gaan studeren, betalen het volle pond aan college- en andere gelden – en van zulke studenten zullen we het echt moeten hebben. Die mensen zetten zich al meteen in voor de school waar ze stage lopen maar moeten daarnaast soms nog allerlei bijbaantjes aannemen. Dan moet je wel heel veel liefde hebben voor het vak.

Quote du jour | waardevrij maar neoliberaal

QUOTE - Zogenaamd waardevrij economieonderwijs, dat stiekem neoliberaal is? In dit stuk zegt Remko van der Pluijm, lector aan de Rotterdamse Hogeschool er een aantal interessante dingen over:

Het neoliberale gedachtegoed overheerst in het Nederlandse hoger onderwijs, schrijft Van der Pluijm. Opleidingen concentreren zich op praktijkvakken en de maximalisatie van financiële winst, net zoals bedrijven alleen een verantwoordelijkheid zouden hebben naar hun aandeelhouders en werknemers.

….

In andere woorden, het is eigenlijk onmogelijk voor een docent om waardenvrij les te geven. Van der Pluijm vraagt zich echter af of dit wel zo problematisch is. Voorstanders van waardenvrij onderwijs betogen dat waarden-geladen onderwijs leidt tot conformiteit. Het neoliberale onderwijs positioneert zich volgens Van der Pluijm dan ook als een positivistische wetenschap, die zou streven naar een objectieve en feitelijke omschrijving van de wereld.

“Maar de opvatting dat economie een waardenvrij vakgebied is, is zelf een opvatting die niet waardenvrij is”, merkt Van der Pluijm op. Het probleem is niet zozeer dat een docent de eigen mening meegeeft, het is eerder dat de waardenvrije economiestudie als feit wordt gepresenteerd. Zo blijft er geen ruimte voor andere visies, wat juist leidt tot conformiteit.

Foto: Margolum Smargol (cc)

De voortgezette olifant van bachelor/master

Voor het eerst sinds tijden heb ik weer eens een Twitter-draadje gemaakt. Aanleiding is dit artikel van Maurice Limmen, de voorzitter van de Vereniging Hogescholen. De mensen die het in de oorspronkelijke vorm willen lezen kunnen hierboven klikken, hier volgt een wat meer prozaïsche versie. Het artikel van Limmen gaat in grote lijnen over het onderscheid wo/hbo, en dat hoewel gelijkwaardig (te) veel studenten kiezen voor wo en het hbo op sommige plekken krimpt, wat schadelijke gevolgen heeft.

Waarom ik hier iets over wil zeggen, is omdat in dit artikel, hoeveel zinnigs er verder ook in staat, vakkundig een olifant wordt vermeden als het gaat over het onderscheid tussen uni en hbo. En ik wil het hebben over die olifant: het voortgezet onderwijs.

We gaan terug naar voor de invoering van het bachelor/master-stelsel, net na de wisseling van het millennium. Het was toen vrij eenduidig. Een hbo-opleiding duurde 4 jaar, een wo-opleiding 4, 5 of 6 jaar. Het hbo daar kon je terecht na de havo, en de universiteit na het vwo. Dat vwo was (veel) moeilijker dan de havo én duurde een jaar langer. De universiteit was moeilijker (het niveau was ‘hoger’). Al heb ik een hekel aan het normatieve ‘hoger/lager’ verhaal, ik gebruik de termen hier toch maar even voor de duidelijkheid.

Foto: Maikel van den Bos (cc)

De Ware Opening van het Academisch Jaar: de (af)rekening

WOinActie organiseert ook dit jaar samen met de AOb en FNV de Ware Opening, een alternatieve opening van het academisch jaar in protest tegen de structurele onderfinanciering van de universiteiten. Met een knipoog naar de jaarlijkse ranking van ’topuniversiteiten’, is het thema van de protestbijeenkomst dit jaar ‘de (af)rekening’. Tijdens de bijeenkomst vanmiddag in Utrecht worden rankings van de slechtste universiteiten onthuld en prijzen uitgereikt aan de universiteiten met het duurste CVB, het meest massale onderwijs, de meeste wegwerpdocenten en de slechtste contracten.

Want het is zeker niet allemaal de schuld van drie Rutte-kabinetten: de universiteiten kiezen er zelf ook voor om een groot deel van hun werknemers in de kou te laten staan. “Ik vraag me al jaren af waarom sommige universiteitsbestuurders nog liever dood neervallen dan dat ze goed functionerende medewerkers een vast contract geven”, schreef wetenschapshistorica Hieke Huistra in haar column. De ‘flexibele schil’ van tijdelijk personeel aan universiteiten is groot: 40 procent van het wetenschappelijk personeel is in tijdelijke dienst, 60 procent als je promovendi meetelt. Zelfs als je een ‘prestigieuze’ NWO-onderzoekssubsidie meeneemt – waarmee je dus een deel van je salaris hebt gefinancierd – krijg je geen vast contract, zo ondervond ik zelf toen ik bij de Erasmus Universiteit ging werken. Ik moest mezelf eerst maar eens bewijzen.

Quote du jour | verantwoordelijk onderwijs

QUOTE - Doorgaan op deze weg is daarom geen optie; er is verandering nodig, en het onderwijs moet daarin het voortouw nemen, betoogt Aldo van Duivenboden. “Wat mij betreft is de tijd aangebroken dat het onderwijs het juk van de brave volger van economie en arbeidsmarkt afwerpt en het voortouw neemt als aanjager van de transitie naar een duurzame en inclusieve wereld”, schrijft hij.

Ok, het heeft misschien een beetje ’60’s vibes (Kritiese Universiteit iemand?), maar Aldo van Duivenboden van de OnderwijsInnovatie Hub van Hogeschool Saxion heeft hier natuurlijk wel 100% gelijk. Hadden ze in de jaren 60 trouwens ook wel, dat je een beetje systeemkritiek best mag verwachten vanuit het hoger onderwijs en dat het uitblijven daarvan gelijk staat aan het dienen van de status quo. Maar dat terzijde.

Quote du Jour | Vergeten jongeren

Op de website van de ChristenUnie-jongeren, staat een mooi interview met GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld, over haar werk in de politiek met betrekking tot onder andere onderwijs en jeugdzorg. Overkoepelend thema is door de politiek vergeten jongeren. Of het nu gaat over de praktisch opgeleide jongeren, die vaak vergeten worden in discussies over de oneerlijkheid van het afschaffen van de stufi, jongeren in de gesloten jeugdzorg of over uit huis geplaatste jongeren.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Volgende