Hallo allemaal! Ik breng u, vanaf mijn zolderkamer: een maandagochtenddraadje over (hoger) onderwijs. Aanleiding is dit artikel van @MauriceLimmen wat op @ScienceguideNL stond. 1/x https://t.co/IvusmpAvKH
— Janos Betko (@janosbetko) July 4, 2022
Voor het eerst sinds tijden heb ik weer eens een Twitter-draadje gemaakt. Aanleiding is dit artikel van Maurice Limmen, de voorzitter van de Vereniging Hogescholen. De mensen die het in de oorspronkelijke vorm willen lezen kunnen hierboven klikken, hier volgt een wat meer prozaïsche versie. Het artikel van Limmen gaat in grote lijnen over het onderscheid wo/hbo, en dat hoewel gelijkwaardig (te) veel studenten kiezen voor wo en het hbo op sommige plekken krimpt, wat schadelijke gevolgen heeft.
Waarom ik hier iets over wil zeggen, is omdat in dit artikel, hoeveel zinnigs er verder ook in staat, vakkundig een olifant wordt vermeden als het gaat over het onderscheid tussen uni en hbo. En ik wil het hebben over die olifant: het voortgezet onderwijs.
We gaan terug naar voor de invoering van het bachelor/master-stelsel, net na de wisseling van het millennium. Het was toen vrij eenduidig. Een hbo-opleiding duurde 4 jaar, een wo-opleiding 4, 5 of 6 jaar. Het hbo daar kon je terecht na de havo, en de universiteit na het vwo. Dat vwo was (veel) moeilijker dan de havo én duurde een jaar langer. De universiteit was moeilijker (het niveau was ‘hoger’). Al heb ik een hekel aan het normatieve ‘hoger/lager’ verhaal, ik gebruik de termen hier toch maar even voor de duidelijkheid.
Toen kwam bachelor/master. Universiteit en hbo leidden sindsdien (deels) op voor hetzelfde niveau: het bachelorniveau. Op de universiteiten werden de opleidingen die (veelal) opleidden tot drs. in twee stukken gehakt: drie jaar voor een bachelor, en de resterende 1, 2 of 3 jaar (afhankelijk van de opleiding) voor de master. Hbo-opleidingen werden allemaal bacheloropleidingen, en langzaamaan kwamen er ook (1-jarige) hbo-masters naast. Het verhaal daarbij: het niveau is hetzelfde, alleen de oriëntatie is anders. Wo-bachelors en masters zijn wetenschappelijk georiënteerd, en hbo-bachelors en masters professioneel georiënteerd.
Nu is dat theoretisch op zich prima mogelijk, maar, ik heb de hint al gegeven, dat wordt natuurlijk erg lastig wanneer er niets verandert aan het voortgezet onderwijs. Want daar heb je nog steeds een vwo en een havo. Waarbij die eerste veel moeilijker is. Ik heb geen zicht op hoe het nu is, maar in mijn tijd oefende we op het eind van vwo 4 met de eindexamens van havo 5 van eerdere jaren (en waren dat ook de tentamens). Er van uitgaande dat dat sindsdien niet ontzettend veranderd is: dat laat een best groot verschil zien.
Als op een aantal vakken het eindniveau van de havo al bereikt is na 4 jaar, en daarna volgt nog 2 jaar onderwijs wat nog een aantal slagen dieper gaat, dan zit er natuurlijk een enorm gat tussen wat een havist weet en wat een vwo’er weet aan het eind van de rit. En dat maak je ook niet goed in dat ene extra jaar dat een hbo heeft voor de bachelor, vergeleken met het wo. Dat trekt het gelijk in jaren onderwijs, maar doet niets voor het feit dat het vwo zoveel moeilijker/zwaarder was dan de havo. Tenzij iemand wil beweren dat het hbo-bacheloronderwijs veel moeilijker / zwaarder is dan het wo-bacheloronderwijs, en dat dit zo gelijk wordt getrokken. Ik geloof dat niet.
Dus: prima als je hbo aantrekkelijker wil maken. Als je wil dat hele slimme mensen zonder wetenschappelijke ambitie kiezen voor een hbo-opleiding. Daar valt van alles voor te zeggen. Maar dat gaat volgens mij niet lukken met het huidige systeem voor middelbaar onderwijs.
Maar: middelbare scholieren zijn ook niet achterlijk. Je kan ze 100 keer vertellen dat wo en hbo heus een even hoog niveau hebben, maar zolang je alleen maar naar de uni kan met je vwo- en niet met je havodiploma, en met zowel vwo als havo naar het hbo, gelooft niemand dat. En blijft de uni dus ‘het hoogste’. En willen ambitieuze leerlingen naar de uni, en waarschijnlijk nog veel belangrijker: de ouders van (al dan niet ambitieuze) leerlingen dat ze naar de uni gaan.
De vraag is vervolgens of we dit met zijn allen zo belangrijk moeten vinden om het hele middelbaar onderwijs voor overhoop te gooien. Want stelselwijzigingen in het onderwijs, daar zijn we al een tijdje vrij kritisch op.
En het kost natuurlijk bakken met tijd en geld. Maar de andere kant is: momenteel sluit het gewoon niet op elkaar aan: “het verhaal” dat we houden over het hoger onderwijs en hoe het op papier is geregeld (geen niveauverschil tussen hbo en wo) is als je heel eerlijk bent niet te verenigen met ons systeem van havo/vwo (wel niveauverschil). Los van of we daar wat mee moeten, en wat dan, zou het daar 20 jaar na de invoering van bachelor/master wel een keer over mogen gaan.
Reacties (10)
Sterk punt. Staat VWO niet voor ‘Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs’? Het is ook een jaar langer. Als docent HBO heb ik altijd een verschil ervaren. Het probleem is de geringe acceptatie van (onvermijdelijke) verschillende uitkomsten in het onderwijs. Als er terwille van de bestrijding van ongelijkheid gesleuteld moet worden aan het onderwijs zou ik kijken naar het begin van de middelbare school. Daar worden kinderen van 11, 12 jaar veel te snel in hokjes gestopt. Met levenslange konsekwenties.
Ja (daar staat het voor), en helemaal eens dat de voorselectie in Nederland te snel en te definitief is (overstappen is lastig, tussen havo en vwo en nog meer tussen vmbo en havo/vwo). .
Er is volgens mij ook een flink verschil in nivo tussen HBO-opleidingen onderling, en ook WO-opleidingen onderling.
Ik denk dat als het WO voldoende moeilijk is, vanzelf meer mensen naar het HBO gaan.
Wat zijn de HBO-opleidingen waar te weinig mensen naartoe gaan?
Volgens mij begint het vooral te knellen bij de wat kleinere opleidingen, die wanneer ze onder een kritische ondergrens van aantal inschrijvingen zakken moeten sluiten. Laatst stond er een noodkreet op ScienceGuide van een hogeschool waarbij de opleiding Civiele Techniek daarom dreigde te verdwijnen, terwijl de regio er om heen moord en brand schreeuwde wegens een gebrek aan civiele technici.
Ik denk niet dat zoiets komt doordat jonge mensen liever civiele techniek aan de TU studeren.
Eigenlijk vermoed ik dat IT (en commerciële economie…) de leerlingen, pardon HBO-studenten, wegtrekken.
Zou kunnen. Then again, als van die paar mensen die iets technisch willen ook nog een keer bijna iedereen naar de uni wil…
Dan moeten ze het nivo op de universiteit wel aankunnen.
(ik weet niet hoe civiele techniek aan de TU is, vergeleken met het HBO).
In mijn tijd (jaren ’80) zat het verschil tussen WO en HBO voor een belangrijk deel in hoe het onderwijs er werd aangepakt. Je ging naar het HBO om een vak te leren, of naar de universiteit om jezelf te ontwikkelen. HBO was schools, op de universiteit moest je er vooral zelf wat van zien te maken (al begon het daar toen al wel wat schoolser te worden). Verschillende van mijn medeleerlingen op de VWO kozen voor een HBO-studie omdat ze zich prettiger voelden in dat systeem. Of die cultuur, misschien is dat wel het goede woord. Terwijl ze de moeilijkheidsgraad van het WO makkelijk aan hadden gekund. Als die al hoger lag dan die van het HBO.
Als er echt iets te kiezen is, maken mensen ook een bewuste keuze. En als het onderscheid tussen HBO en WO vervaagt, zullen ze toch makkelijker kiezen voor wat het meeste status heeft, vermoed ik.
Het is simpel. Nederland beweert een kennisland te zijn. Als je niet investeert in het onderwijs, taal en rekenen hebt afgeschaft op het middelbaar onderwijs, dan is titel erosie de enige manier om op papier een kennisland te blijven.
Realiteit is dat veel van de recente hbo stagiaires geen fatsoenlijke Nederlandse zin meer op papier kunnen krijgen. Het niveau daalt al jaren.
Eigenlijk denk ik dat iets anders aan de hand is:
Sommige titels vergen nog steeds kennis, maar kennis over scheepsbouw en geneesmiddelen heeft plaats gemaakt voor kennis over financiële markten en off-shore-constructies.
En dat is kennis die welvaart afroomt i.p.v. creëert.
(op zich is in Nederland nog veel technische expertise en ontwikkeling aanwezig. Maar het lijkt alsof financiële sluiproutes meer opleveren).