Nepnieuws door de eeuwen heen

Han van der Horst relativeert alle recente ophef over nepnieuws met een uitgebreide geschiedenis van misleiding van de publieke opinie van de oudheid tot heden. Desinformatie is zo oud als de wereld. Leugen, bedrog en misleiding horen nu eenmaal bij onderlinge relaties tussen mensen en dat weten we al eeuwen. We zijn er zelf mede schuldig aan: 'De wereld wil bedrogen worden', luidt het gezegde. In Nepnieuws, een wereld van desinformatie gaat historicus Han van der Horst met grote stappen door de geschiedenis om te laten zien dat nepnieuws zo oud is als de mensheid. Aan de hand van voorbeelden uit de tijd van de Assyriërs tot en met de periode van de Koude Oorlog laat hij zien hoe machthebbers hebben geprobeerd hun positie en reputatie in stand te houden door het volk te misleiden. En niet zelden dienden al die verdraaiingen, vervalsingen, geruchten en gruwelverhalen als katalysator voor het op gang brengen van een gewapend conflict. Liegen als voorbode van oorlog. Het geeft te denken. Nepnieuws is een tamelijk eclectische geschiedenis van politieke communicatie en propaganda in de context van de ontwikkeling van media. In de beschrijving van tal van bekende en minder bekende voorbeelden uit de hele geschiedenis heeft Van der Horst zich bepaald niet ingehouden. Propaganda is wel de centrale noemer, maar je kunt met dit boek ook je kennis ophalen over hoogtepunten uit de westerse politieke geschiedenis en de geschiedenis van de massacommunicatiemiddelen. Lees bijvoorbeeld het verhaal hoe de kranten zich aanvankelijk hebben ontwikkeld:  als brenger van puur zakelijk nieuws en als tegenhanger van de vele gekleurde schotschriften uit die tijd. Hoe boeiend ik het boek ook vond, ik bleef toch zitten met de vraag: is dit allemaal 'nepnieuws'? Of zou het misschien beter zijn verschillende vormen van eenzijdige, belangengebonden communicatie te onderscheiden en apart te beoordelen?

Door: Foto: Irish Typepad (cc)
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Aylan Kurdi

, door
aylan_kurdi

Laatste foto van Aylan Kurdi tijdens zijn leven

COLUMN - Stel u het volgende voor. Een bouwvakker vergeet een olielampje uit te zetten, de wind blaast het om, er lekt olie en er is een vlam. Een plaatselijk brandje dat aanvankelijk niet eens wordt opgemerkt omdat het zo klein is. Maar even later brandt het paleis compleet af. Hoe kan zoiets gebeuren?

Dat heeft te maken met gebrekkige zuurstofaanvoer. Datgene wat door het olielampje begint te branden – een behang, misschien een stoel – brandt niet goed en de vrijkomende dampen stijgen deels onverbrand op en hopen zich op onder het plafond. Hier groeit langzaam een wolk van roet en onverbrand gas, dat langzaam opwarmt. Op een gegeven moment is dan één vonkje voldoende om de gaswolk te laten exploderen en desnoods een compleet paleis te laten ontploffen. Zo’n brand heet een “delayed flashover” en de gaswolk die klaarstaat om te ontploffen, heet “metakritisch”.

Ik weet dat dit een raar voorbeeld was, want dit stukje gaat over Aylan Kurdi, de verdronken kleuter die iedereen inmiddels op het netvlies heeft.

Van de analogieën die ik kon bedenken, was de paleisbrand echter nog de minst vreemde. Sorry. Het punt dat ik probeer te maken is dat de ogenschijnlijke oorzaak, één vonkje, in feite niets zegt. De crux is dat het gas metakritisch was geworden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Waan van de dag

Dubieuze titel bij NPO vluchtelingenprogramma

, door

NIEUWS - RTL en NPO komen met speciale programma’s over de vluchtelingencrisis. Het programma bij de NPO heeft al een titel: De grens bereikt. Dubieus?
Het programma gaat volgens de NPO over de feiten, de angst en de hoop van de vluchtelingen.

Zou ook het feit aan de orde komen dat veel vluchtelingen de grens niet eens bereiken? Zou ook aan de orde komen dat veel vluchtelingen bang zijn de grens niet te bereiken? En zou de hoop op veiligheid aan de orde komen, omdat veel mensen vluchten omdat voor hen de grens wel is bereikt wat oorlog betreft?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Pletter toch op met je “nieuwe boekenseizoen”

, door

COLUMN - boekenseizoen1Sta me toe met een cliché te beginnen: mensen zijn knooppunten in informatienetwerken. Of het nu gaat om uw agenda of uw boodschappenlijstje, om de gegevens die u op uw computer verwerkt, om het leugentje-om-bestwil dat u ophangt of om het verhaaltje dat u uw kinderen ’s avonds voorleest: we zijn voortdurend bezig met informatie. Betrouwbare, verzonnen, aangename, verontrustende, bruikbare, nutteloze kennis: het is er allemaal.

Informatie is echter op zich onhandelbaar en daarom zijn er genres. Een encyclopedie beoogt feitelijk juiste informatie te geven, een roman levert enigszins intelligent vermaak, terwijl foto’s, landkaarten, liedjes, databestanden, films, Twitter en tijdschriften weer andere doelen hebben. Internet heeft, geloof ik, alle doelen tegelijk.

In de ideale situatie vloeit informatie ongehinderd van de bron naar degenen die haar nodig hebben. (Ik zou nog eens willen schrijven over wetenschapsvoorlichting en me dan concentreren op de informatie in plaats van de wetenschappers, de communicatoren en de consumenten.) In de ideale situatie lezen we dus gewoon mee als Stephen King aan het schrijven is, maar in de praktijk gaat het anders. Er zitten uitgevers, distributeurs en boekhandelaren tussen, die voor hun bezigheden betaald moeten worden, zodat er ook een netwerk is ontstaan van agenten en juristen, en vervolgens ook marketeers die helpen de winst te maximaliseren.

Foto: Fotofuck door Pascal Vanenburg copyright ok. Gecheckt 28-02-2022

Perspapegaaien

, door

OPINIE - Heeft er nog iemand vertrouwen in de media? Wie deze week een beetje op heeft gelet, zag zo al twee berichtjes rondgepapegaaid worden die bij nader inzien compleet anders bleken te zitten.

Zo schreven nationale en internationale media vlijtig een bericht over dat een vakantieganger in Dubai zijn dochter zou hebben laten verdrinken omdat hij het niet kon dat vreemde mannen aan zijn dochter zouden zitten. Zo’n bericht over de achterlijkheid van moslims doet het altijd goed. Sensatie, verhitte gemoederen, goed voor de clicks!

Bij nader inzien bleek het hele verhaal een twintig jaar oude anekdote van een strandwacht daar, over het meest absurde voorval dat hij in zijn loopbaan had meegemaakt. Maar denk je dat de kranten die het bericht breed uitventten, gaan rectificeren? Natuurlijk niet. En als ze het al doen (ergens achter in de krant), zullen de meeste mensen dat niet meekrijgen.

Marokkaanse lynchmeute

Verder werden we deze week getrakteerd op een martelaarssage van Roze gnoom Jan Roos. Op Twitter verkondigde Roos bijna gelyncht te zijn door niet minder dan twaalf Marokkanen, bewapend met stoken, stalen staven en stenen. Hij had ze af weten te schrikken door op hen af te rennen. Als door een wonder had hij ondanks de regen aan stenen geen schrammetje opgelopen; er zat zelfs geen deukje in zijn auto.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Waan van de dag

Argos: Asscher winkelde in onderzoeken Turkse jongeren

, door

In 2014 zagen drie onderzoeken over de integratie van Turkse jongeren het licht:

  • een onderzoek van Motivaction (in opdracht van Forum), waaruit zou blijken dat 90% van de Turkse jongeren Syriëgangers als helden beschouwt, en 80% zou religieus geweld tegen niet-gelovigen gerechtvaardigd vindt.
  • Een onderzoek van islamologen Thijl Sunier en Nico Landman naar de invloed van Turks-Nederlandse religieuze organisaties op de integratie van Turkse jongeren in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken.
  • Een langetermijnonderzoek van hoogleraar criminologie Richard Staring over de integratie van Turkse jongeren.
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wat moest Merkel dan zeggen?

, door

COLUMN - Door: Thijs den Otter.

Of je nu fan van haar bent of juist helemaal niet: weinig politici bereiken de status van Angela Merkel, de eindbaas van onze oosterburen. De standvastige conservatief eindigt steevast in de top drie van machtigste vrouwen op Aarde en dat is natuurlijk volkomen terecht als je kijkt naar de kracht van Duitsland. En ofschoon ik dus helemaal geen fan ben, moet ik bekennen dat ik haar stijl doorgaans wel kan waarderen.

Doorgaans, omdat ik er met de pet niet bij kan dat juist een Duitse bondskanselier druk zet op een deal met Griekenland zodat er voor 50 miljard euro aan Grieks publiek bezit wordt geprivatiseerd. Natuurlijk gaat de vergelijking mank en ik wil echt niet Godwinnen, maar als ze ergens weten waar dat soort vernederende deals toe kunnen leiden, dan is het in Duitsland.

Maar ik dwaal af; dit soort uitzonderingen daargelaten kan ik de presentatie van Merkel wel waarderen. Degelijk, tikje ‘geen gelul’, ogenschijnlijk bewust van het feit dat een aanzienlijk smaldeel van het land het niet met haar eens is, wars van de reflex dom te gaan staan gieren van de lach als je over voor sommigen keihard beleid praat. Een tegenstander waar ik respect voor kan hebben.

Waan van de dag

‘De Grieken wijzen alles af’

, door

Zo kopt Trouw:

Rond 12.00 uur brak dit overleg op, zonder akkoord. “De Grieken wijzen alles af”, klonk het in Brussel. “De Grieken hebben alleen achterwaartse bewegingen gemaakt”, concludeerde de Duitse minister Wolfgang Schäuble.

Een net iets ander perspectief valt te lezen bij Krugman:

But given reports from the negotiations in Brussels, something must be said — namely, what do the creditors, and in particular the IMF, think they’re doing? […]

At this point it’s time to stop talking about “Graccident”; if Grexit happens it will be because the creditors, or at least the IMF, wanted it to happen.

Waan van de dag

Een pluim voor nu.nl

, door

Niet dat ze die van mij nodig hebben, maar dit vond ik ronduit verfrissend:

Premier Mark Rutte is niet bekend met de cijfers uit het antisemitismerapport dat deze week naar de Tweede Kamer is gegaan. Daaruit blijkt dat 40 procent van de autochtone jongeren ‘niet zo positief’ is over Marokkanen.

Dat zei hij vrijdag tijdens zijn wekelijkse persconferentie na afloop van de ministerraad.

Uit het rapport blijkt dat 9 procent van de Nederlands-Marokkaanse jongeren ‘niet zo positief’ is over joden in Nederland, terwijl uit datzelfde onderzoek blijkt dat 40 procent van de autochtone jongeren ‘niet zo positief’ is over Marokkanen.

“Dat tweede onderzoek ken ik niet”, zei Rutte desgevraagd. “Ik heb alleen de mediaberichten gezien.”

Minister Lodewijk Asscher (Integratie) zei deze week zich ernstig zorgen te maken over de houding van moslimjongeren tegen joden. Over de andere uitkomsten van het onderzoek hield het kabinet zich stil.

Waan van de dag

TPO gedwongen tot stevige bezuinigingen

, door

Nieuwssite ThePostOnline gaat met ingang van 1 juli stevig bezuinigen. Van alle redacteuren die werkzaam zijn voor het rebelse platform, zullen alleen hoofdredacteur Bert Brussen en adjunct Bas Paternotte op hun plek blijven zitten. Van de andere redacteuren (allen werkzaam als freelancers) wordt afscheid genomen.

Uitgever Jan-Jaap Heij spreekt in een telefonische reactie aan Villamedia van ‘de broekriem aanhalen’. […] Volgens Heij betekent de bezuiniging niet dat ThePostOnline helemaal geen gebruik meer zal maken van zijn vaste freelancers, maar wel dat het minder wordt.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende