Het staatshoofd en de geschiedschrijving

Koning Willem-Alexander laat onderzoek doen naar de rol van zijn familie, de familie Van Oranje-Nassau, in het koloniale verleden. Dat zijn familie geprofiteerd heeft van de koloniale handel is al wel duidelijk. De voorvaderen van koning Willem-Alexander behoorden tot de absolute elite van het land en hadden vooraanstaande posities in zowel de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) als de West-Indische Compagnie (WIC). In die hoedanigheid waren zij ook verantwoordelijk voor de slavenhandel. Net als de voormalige bestuurders van steden als Utrecht en Amsterdam waar eerder onderzoek de betrokkenheid bij het slavernijverleden van de stedelijke elites in beeld heeft gebracht. Na de excuses van premier Rutte vorige maand namens de staat der Nederlanden kon het koningshuis niet achterblijven. Het onderzoek onder leiding van oud-hoogleraar Gert Oostindie (Universiteit Leiden), die eerder een boek over het koloniale verleden van het koningshuis publiceerde, roept een aantal vragen op. Ten eerste over de opdrachtgever. Waarom stuurt een privéfamilie een onderzoek dat ons staatshoofd betreft? Het Koninklijk Huis is niet zomaar een familie of een privé-onderneming. Hoe onafhankelijk is dit onderzoek als het in opdracht van het onderwerp van onderzoek zelf gebeurt? Een tweede, nog onopgeloste kwestie, betreft garanties voor de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek. Het Koninklijk Huisarchief dat een belangrijke bron zal zijn voor de onderzoekers is nog steeds niet openbaar toegankelijk. Volgens Oostindie mogen ze alles publiceren wat ze vinden. Maar er moeten nog wel nadere afspraken gemaakt worden voor toetsing van de onderzoeksresultaten door andere onderzoekers. Zoiets hebben we eerder gezien. Bij de AIVD. De toegang tot staatsgeheimen Het onderzoek naar de geschiedenis van de BVD waar Dick Engelen in 1995 op promoveerde werd begeleid door een wetenschappelijke commissie die alle stukken kon inzien die Engelen had gezien. Maar daarna werd de controle door andere onderzoekers toch aanzienlijk beperkt, zoals blijkt uit mijn pogingen bronnen van Engelen te betrekken in mijn onderzoek naar de politieke rol van de BVD in de jaren vijftig. Het koningshuis lijdt vanwege de voortdurende beperking op de toegang van zijn archieven net als de geheime dienst nog steeds aan een 'geheimhoudingsreflex'. Een duidelijke uitspraak van de Tweede Kamer om het archief over te hevelen naar het Nationaal Archief legde koningin Beatrix in 2005 naast zich neer. Toen later iemand iets over haar voorvaderen publiceerde wat haar niet beviel kwam ze met het verwijt van 'selectief gebruik van bronnen'. Onafhankelijke en openbare controle van die bronnen is echter niet mogelijk zo lang de familie Van Oranje-Nassau de toegang tot het archief blijft beheren. Het is een van de ongerijmdheden van de constitutionele monarchie in een democratisch land. Het staatshoofd controleert de toegang tot zijn eigen geschiedenis. Het onderzoek waarvoor Willem-Alexander nu opdracht heeft gegeven was een mooie gelegenheid geweest om met deze traditie te breken. De huidige regering onder leiding van historicus Rutte ontbreekt het helaas aan moed om een stap te zetten naar volledig openbare geschiedschrijving over staatsaangelegenheden. [overgenomen van Free Flow of Information]

Door: Foto: Tom Jutte (cc)
Foto: Uitzicht vanaf het dak copyright ok. Gecheckt 23-09-2022

Welkom in Paleis Het Loo

, door

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Lauren van Zoonen over Paleis Het Loo. Nooit geweest? Lees verder……

Voor de televisie gekluisterd zitten voor de Kersttoespraak van de Koning, uren van tevoren een plekje reserveren bij Paleis Noordeinde voor de balkonscene op Prinsjesdag of in oranje gehuld langs de kant van de weg staan om een glimp van het koninklijk echtpaar op te vangen op Koningsdag; royalty-liefhebbers doen het maar al te graag. Hoewel ik mij niet schaar onder deze categorie, heb ik wel een zwak voor kastelen en paleizen en hun vorige bewoners en een van mijn favorieten is Koninklijk Paleis Het Loo.

Een stadhouder waardig

Paleis het Loo ligt aan de rand van Apeldoorn in de sprookjesachtige setting van Kroondomein Het Loo. Je kunt je makkelijk voorstellen dat de bossen en heides van de Veluwe ooit tot hier doorliepen. Dat was dan ook exact de reden waarom stadhouder Willem III in 1684 het ‘Oude Loo’ kocht. Willem III en zijn Engelse vrouw Mary Stuart verkregen met deze koop namelijk onder andere het recht om te jagen in het omliggende gebied.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Abolitio nominis

, door

Als schrijver van stukken en stukjes over de actualiteit van Latijnse uitdrukkingen bedank ik het Nederlands Republikeins Genootschap (NRG), want het bezorgt mij een aanleiding om het Latijnse begrip abolitio nominis te gebruiken.

Het NRG wil, dat de naam van wijlen prins Bernhard verwijderd wordt uit het straatbeeld. Iemand met de echte en vermeende fouten van Bernhard “verdient het niet” dat er straten naar hem worden genoemd.

Dit verwijderen van iemands naam is een ritueel van extreme vijandschap. Sinds oude tijden wordt het beoefend door machthebbers en rebellen die het gebruiken om zelf machthebber te worden.

De Romeinen, de sprekers van het Latijn, waren meesters in het uitwissen van namen. Zij “verdienen” dan ook, dat deze praktijk met een Latijnse term wordt aangeduid: abolitio nominis – afschaffing van iemands naam. Er zijn nog opschriften op Romeinse ruïnes die de sporen ervan dragen, dat er een naam is weggewerkt. Het is voor het NRG hopelijk niet ontmoedigend, dat het vaak goed bekend is wiens naam er op deze manier voor eeuwig aan de vergetelheid is prijsgegeven.

Later, toen Rome allang ten onder was gegaan maar het Latijn nog steeds de taal van de geleerden was, ging men deze naamsvernietiging damnatio memoriae noemen (letterlijk: veroordeling van de herinnering).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Agent Orange

, door

Michiel Wijnbergh is fotograaf. Meer van zijn werk vindt u op zijn eigen site.

De tuin van paleis Soestdijk was vandaag het decor voor de presentatie van het vierde deel van de biografische strip Agent Orange. Agent Orange is niemand minder dan wijlen de schavuit Prins Bernhard. Een betere plek voor dit feestje was dus niet denkbaar. De strip is gebaseerd op historische feiten. Historici brengen niet alleen feiten aan, er wordt ook achteraf gecontroleerd. Omdat er steeds meer feiten bekend worden is het einde van de reeks ook nog niet in zicht. Scenarist Mick Peet en tekenaar Erik Varekamp kunnen nog jaren verder. Aan deel vijf wordt al gewerkt.

Ter verhoging van de feestelijkheden werd het eerste exemplaar uitgereikt aan acteur Vastert van Aardenne, die in character als prins Bernhard het boek in ontvangst nam. Van Aardenne speelde eerder Bernhard in het populaire toneelstuk ‘Juliana’s derde weg’.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wakker worden met…

, door

Goedemorgen Sargasso lezertjes! Begin de dag met een lied!
Kakelvers via twitter uit Mexico: de Oranjes zingen ondanks alles Cielito Lindo.
Even geen Mozambikaanse troubles, Quote500, Chingada of op een andere manier ‘naar de klote gaan’, huil niet maar zing!
Ay, ay, ay, ay, Canta y no llores, Porque cantando se alegran, Cielito lindo, los corazones. Nog een fijne vrijdag en tot vanmiddag!

(voorspellen wanneer u wakker wordt in een republiek doet u in de comments)

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Fiesta Chingona

, door

Dit is een gastbijdrage van Pablo Eppelin van noticias.nl. Hij was toevallig aanwezig in Mexico-Stad toen kroonprins Willem-Alexander zich er versprak en ging op onderzoek uit. Pablo ontdekte dat de Mexicanen er niet zo zwaar aan tillen, sterker nog: dat ze het wel cool vinden dat de kroonprins de taal van de straat spreekt. Dit artikel staat ook op laruta.nu.

Blijkbaar waren we niet de enigen die het plan hadden opgevat om naar Mexico-Stad te gaan. Koningin Beatrix, prinses Maxima en de toekomstige koning zijn er ook … en niet te vergeten een heel gevolg van ministers, ambtenaren en zakenlui die de economische banden tussen Mexico en Nederland komen versterken. Oftewel, zaken doen.

We twijfelden of we naar de receptie van de koningin voor de Nederlandse gemeenschap in Mexico zouden gaan, maar na de blunder van Willem Alexander met z’n ‘garnalen que se los lleva la corriente’, chingada bedoel ik, besloten we toch te gaan. Het evenement werd gehouden in de binnentuin van het Franz-Mayer-museum in het centrum van de stad.

Het bezoek van de koningin naar Mexico was onopgemerkt gebleven in de Mexicaanse pers. Tot die garnalenaffaire dan. Na drie dagen was het de koninklijke familie eindelijk gelukt de voorpagina van de Mexicaanse kranten te halen. ‘El Milenio’ sprak van een “toffe” vertaling (‘traduccion chingona’) en stelde dat de toekomstige koning een ‘betere’ versie van het gezegde had verzonnen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ons Koninklijke Huis: van glad ijs naar dun ijs

, door

Het Koninklijke Huis bevindt zich altijd op glad ijs. De monarchie – zeker als niet alleen sprake is van een symbolische rol – gaat niet samen met democratie; maar dat is geen nieuws. Niemand stoort zich daar over het algemeen echt aan. Zo lang ons koninklijke staatshoofd naar behoren functioneert is er niet zo veel aan de hand. Ook helpt de een zekere curiositeitswaarde de instandhouding van onze monarchie.

Echter het blijft een balanceeract. Elke beweging wordt nauwkeurig onder de loupe genomen. Foute bewegingen worden snel gemaakt. De ruimte voor misstappen – is terecht – erg klein. Dat ging ons Koninklijke Huis meestal goed af.
Maar datzelfde Koninklijke Huis, nog steeds omgeven door een zekere waas van geheimzinnigheid, lijkt zich nu echter steeds meer op dun ijs te begeven. Glad ijs is een ding, dun ijs is wat anders. Dan kom je niet meer weg met een paar blauwe plekken of een hersenschudding. Dun ijs kan fataal zijn.

Punt is dat ons Koninklijke Huis zich onvoldoende realiseert, dat het – zeker gegeven het feit dat het een anomalie is – tenminste solidair moet zijn met ‘haar’ volk. Als onze vorstin, de troonopvolger en zijn echtgenote – behorende tot de rijkste bewoners van de wereld – nog steeds privéreizen kunnen declareren, en allerlei hobbies laat financieren, dan sla je de plank mis, behoorlijk mis. Zeker als dat in tijden van crisis gebeurt, en het volk gevraagd wordt de nodige offers te brengen. Dat Koningin Beatrix al anticipeert op de nieuwe AOW-leeftijd van het Kabinet is helaas niet voldoende.
Hetzelfde geld(t) ook voor dat project van onze Kroonprins in Mozambique; met een reeks van verborgen en nog steeds onduidelijke kosten. Dat moet kunnen, aldus de prins. Hij maakt graag de dingen af waaraan hij begint. Doorzettingsvermogen en domheid liggen altijd dicht bij elkaar.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Koninklijke kiekjes

, door

Trouwe lezers opgelet: ik ga het koningshuis verdedigen. Verder lezen voor eigen risico.

Komkommertijd is tot daar aan toe, maar de traditionele media laat zich nu wel weer heel erg kennen in de affaire rondom de koninklijke kiekjes zeg.
Moord, brand, censuur, publieke rol, volk heeft erg recht op, bla bla bla bla.
Even voor de duidelijkheid. Foto’s van een koninklijk echtpaar op de piste is geen nieuws. Media die vinden dat het wel zo is, zijn hard bezig te bevestigen waarom ze niet serieus meer genomen worden.
En nee, het feit dat er nu een economische crisis is en dat het koninklijk paar dan toch heel duur helemaal in Argentinië gaat skieën, maakt het ook geen nieuws.

U kiest er keer op keer weer voor dat dit land, dat ooit een fiere republiek was, een koninklijke huis moet hebben. En geen gek gaat het volhouden die rol te vervullen als er niet een fatsoenlijke compensatie tegenover staat en de nodige afzondering, ook in slechte tijden. Dus loop niet te mekkeren over die hoge kosten, of wilt u soms dat Beatrix in een rijtjeshuisje in Almere gaat wonen en op de camping in Noordwijk komt te staan?

En nee, het koninklijk huis is geen publiek bezit en mag daarom ten alle tijden door het publiek aanschouwd worden. Het zijn mensen net als u en ik. Ze hebben recht op een privé-leven, net als u en ik en dat houdt niet op bij hun voordeur. Het is heel ranzig dat mensen proberen geld te verdienen aan het privé-leven van anderen. Ik zou ook geen moment twijfelen ze daarvoor een claim voor de voeten te gooien (en het geld dan aan een goed doel te geven).

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Volgende