Kamervragen als campagnemiddel

Met de verkiezingen in aantocht duiken de lijstjes op over welke Kamerleden het meest actief zijn. Wie doet de meeste debatten? Welke partij dient de meeste moties en amendementen in? Nieuwsmedia zoals NOS, de Groene Amsterdammer, en eerder ook Nieuwsuur, RTL en NRC, deden uitgebreid verslag van de ‘prestaties’ in de Tweede Kamer. Eén belangrijk instrument ontbrak in die verslagen: de Kamervraag. En dat is opvallend want juist het aantal schriftelijke Kamervragen groeide de afgelopen decennia explosief, schrijven Anchrit Wille en Mark Bovens. Alle dagen Kamervragen Aan het einde van de vorige eeuw, in 1998, publiceerde voormalig D66-kamerlid Hans Jeekel, een terugblik op zijn Kamerlidmaatschap. Zijn boekje had de omineuze titel ‘Duizend dagen Kamervragen’. Tot zijn grote teleurstelling bestond het Kamerwerk vooral uit het stellen van eindeloze hoeveelheden vragen aan de regering. Toen Jeekel in de Kamer zat werden er nog maar 1500 Kamervragen per jaar gesteld. Figuur 1 laat zien dat het aantal Kamervragen sindsdien is verdubbeld. In 2019 werd een record bereikt met 3078 schriftelijke Kamervragen. Dat zijn gemiddeld 20 vragen op elke parlementaire werkdag. Figuur 1. Aantal schriftelijke vragen per jaar, Tweede Kamer 1960-2024 (abs) Waarom komt die toename vandaan? In ons onderzoek lopen we een aantal verklaringen na. Komt het misschien door de versnippering? Er zijn steeds meer fracties in de Kamer; dat leidt vast tot meer vragen. Maar daar vinden we geen bewijs voor. Ook in de jaren zeventig waren er veel fracties – en toch lag het aantal vragen toen veel lager. De opkomst van populistische partijen is eveneens niet de verklaring. De SP stelt inderdaad meer vragen per zetel dan andere partijen, maar de meeste vragen per zetel kwamen van de PvdA. Aan de andere kant van het politieke spectrum scoort de PVV zelfs extreem laag. In heel 2024 stelde de grote PVV-fractie gemiddeld maar 3 Kamervragen per zetel. Dat lage PVV-cijfer verklaart overigens wel waarom het totale aantal vragen in 2024 daalde: de grootste fractie deed nauwelijks mee. Zetels zijn minder zeker dan ooit Veel plausibeler is dat die enorme toename een reactie is op de grote beweeglijkheid onder de kiezers sinds de jaren negentig. Figuur 2: aantal Kamervragen (linkeras) en volatiliteit (rechteras), 1959-2023. Figuur 2 laat zien dat de toename in het aantal Kamervragen synchroon loopt met de toename in de bewegelijkheid (volatiliteit) van de kiezers. Bij elke verkiezing wisselen er tegenwoordig grote aantallen zetels van partij. Kamerleden zijn daardoor sinds 1994 hun zetel niet meer zeker. Bij de volgende verkiezing kan het zo weer gedaan zijn met het Kamerlidmaatschap. Wie niet in de top tien van de kandidatenlijst staat, heeft weinig kans op herverkiezing. Dit maakt dat het leven in de Kamer steeds meer het karakter heeft van een permanente campagne.1) “Wat ze zeggen is waar” verzuchtte ooit Paul Rosenmöller in een interview, "de verkiezingscampagne begint op de dag na de verkiezingen”. Door veel Kamervragen te stellen kunnen Kamerleden laten zien dat ze ertoe doen en maken ze meer kans om hoog op de lijst te komen.2) Tegelijkertijd is ook het aanbod aan onderwerpen om vragen over te stellen fors toegenomen. Er kwamen de afgelopen decennia steeds meer en steeds actievere toezichthouders, lobbygroepen, parlementaire journalisten en sociale media. Zij zorgen voor een continue aanvoer van kwesties. Kamervragen passen goed binnen de medialogica: het zijn simpele, betrekkelijk eenduidige boodschappen die zich lenen voor korte nieuwsberichten en sociale media. Van informeren naar profileren De toename van het aantal Kamervragen valt dus goed te begrijpen wanneer je Kamervragen niet ziet als middel om informatie te krijgen van de regering, maar als middel tot profilering. De laatste decennia is het belang van die expressieve functie van Kamervragen toegenomen. Kamerleden kunnen, in de steeds kortere tijd die hen op het Binnenhof is gegeven, hun achterban zo laten zien dat ze voor hen aan de slag zijn. En, nog veel belangrijker, Kamerleden kunnen zich zo in de media profileren en daarmee de kans op herverkiezing enigszins vergroten. Een van de eersten die dat in de gaten had was het VVD-Kamerlid Hans Wiegel. Begin zeventiger jaren gaf hij al aan dat het stellen van vragen niet diende om informatie te vergaren: “Als je als politicus je naam in de krant wilt hebben, stel je een vraag; wil je iets weten dan bel je het departement”. Zichtbaar zonder vragen Er is één opvallende uitzondering: de PVV. De PVV-Kamerleden stellen nauwelijks vragen. Zij hoeven niet naar buiten zichtbaar te zijn om op een partijcongres hoog op de kandidatenlijst te komen. Er is geen partijcongres. Wat telt is loyaliteit aan de partijleider – het enige lid van de partij. De PVV-fractie kiest niet voor profilering via Kamervragen en traditionele media, maar via het dagelijks posten door Wilders van statements op X en andere sociale media. Voor de PVV-Kamerleden is de Kamer geen podium voor profilering, maar vooral een plek om ‘er te zijn’ – als teken van politieke macht. Anchrit Wille is hoogleraar Transities in de Publieke Sector, Universiteit Leiden. Mark Bovens is emeritus-hoogleraar Bestuurskunde, Universiteit Utrecht. Deze bijdrage is overgenomen uit De Hofvijver van het Montesquieu Instituut van 25 augustus. Het artikel is gebaseerd op een breder onderzoek naar de enorme toename van het aantal Kamervragen dat onlangs is gepubliceerd: Mark Bovens & Anchrit Wille (2025). Alle dagen Kamervragen, B&M 52 (3), 221-244. Referenties 1) Otjes, S., & Louwerse, T. (2018). Parliamentary questions as strategic party tools. West European Politics,41(2), 496-516. 2) Louwerse, T. P., & Vonno, C. M. C. van. (2021). Moving up or down: parliamentary activity and candidate selection. The Journal of Legislative Studies, 28 (2), 216-242.

Door: Foto: Plenaire zaal Tweede Kamer, foto Dassenman, CC BY 4.0 via Wikimedia Commons.
Foto: De interruptie microfoon in de plenaire zaal van de Tweede Kamer Credit: www.tweedekamer.nl

Laat de Tweede Kamer zelf beperkingen stellen aan het vragenrecht

ANALYSE - door Simon van Oort

Chocoladeletters in de zaterdagkrant. Mondelinge vragen op dinsdag. De oplossing graag al vorige week. ‘Niet alles kan en zeker niet tegelijkertijd’.[1] Het is een goed en wijs advies. Een verkoopbaar antwoord op een Kamervraag is het zelden. Kamerleden erkennen dit probleem.

Voormalig GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver wijdde zijn bijdrage aan de Algemene Politieke Beschouwingen van 2019 aan de oproep te stoppen met scorebordpolitiek, met, ‘bezig zijn met de vraag wie het debat wint: wie komt er als winnaar uit, in plaats van dat we kijken naar welke problemen er zijn opgelost’.[2]

Bij de algehele herziening van het Reglement van Orde in 2020 temperde toenmalig Kamerlid van Meenen (D66) de verwachtingen: niet alles liet zich via het reglement oplossen. Een echte aanpak van zaken zou een cultuuromslag vragen.[3] Klinkt mooi, wijs ook. Minder regels, meer samen, schouders eronder en hop, die cultuur veranderen. Nieuw is het niet. ‘We kunnen duizend keer zeggen dat we minder moties en Kamervragen willen, maar dat moeten we dan ook doen’, aldus Kamervoorzitter Frans Weisglas.[4] Dat was in 2004.

Nu bieden in het verleden behaalde resultaten geen garantie voor de toekomst, maar hoopvol stemt dit bepaald niet. Daarom een nieuw voorstel van structurele aard: laat de Tweede Kamer zelf inhoudelijke beperkingen stellen aan het vragenrecht.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Ongekend onrecht by design

De laatste dagen is er ophef ontstaan over een vrouw die een deel van haar uitkering over drie jaar moest terugbetalen omdat ze een keer in de week boodschappen kreeg van haar moeder. Dat leverde haar volgens de overheid over drie jaar 7000 euro op, en omdat ze daarmee de inlichtingenplicht schond moet ze het bedrag plus mogelijk 50% boete terugbetalen.

De vrouw ging naar de rechter, die de gemeente echter in het gelijk stelde. Niet omdat het rechtvaardig was, maar omdat de regels nou eenmaal zo zijn. En dat brengt ons bij het punt: dit is geen exces. Dit is hoe de politiek de bijstand al jarenlang vorm geeft. Dit is ongekend onrecht by design. Er zijn zelfs systemen ontwikkeld die dit soort ‘fraude’ automatisch opsporen.

Foto: Schermafbeelding - Minister Barry Madlener bij Kamercommissie I en W

Een spagaat op waterstaat (over het klimaat)

Minister Hermans (van Klimaat en Groene Groei) kreeg afgelopen week schriftelijke vragen uit de Kamer, vanwege uitspraken die haar collega Madlener (van Infrastructuur en Waterstaat) eerder had gedaan in een vergadering met de Kamercommissie voor I&W. Madlener kreeg daar de vraag of hij bereid is ‘desinformatie over water, overstromingen, klimaatadaptatie en waterbeheer’ actief te ontkrachten, als dat nodig is. Die vraag beantwoorden leek een lastige evenwichtsoefening voor Madlener. Hij wekte de indruk dat hij zich aan de ene kant wilde laten zien als verantwoordelijke minister, die niks moet hebben van misinformatie, en die de wetenschap serieus neemt. Terwijl hij aan de andere kant zijn eigen partij en coalitiegenoot BBB niet teveel voor het hoofd wilde stoten. (Kamerlid Vermeer van de BBB had kort daarvoor in een talkshow nog verwezen naar misinformatie over verwijderde dammen, die zogenaamd bijgedragen zouden hebben aan de ernst van de overstromingen in Valencia.) Geen eenvoudige opgave, zelfs voor iemand die retorisch best handig is.

Het verband tussen extreme neerslag en klimaatverandering

De vragen gaan vooral over het verband tussen overstromingen door extreme neerslag en klimaatverandering. Madlener draaide in zijn antwoorden om de hete brei heen. In hoeverre hij erkent dat dat verband er is, bleef dus onduidelijk. De vragenstellers erkennen dat verband natuurlijk wel, maar formuleren het ongelukkig: ‘Onderschrijft u dat de overstromingen in Valencia dus wel één-op-één te koppelen zijn aan klimaatverandering?’ Ik denk niet dat klimaatwetenschappers het zo zouden zeggen. Want die overstromingen zijn ook weer niet volledig toe te schrijven aan klimaatverandering. Wel zijn er op meerdere manieren verbanden te leggen:

Foto: © Tweede Kamer Plenaire zaal tijdelijke Tweede Kamer copyright ok. Gecheckt 28-09-2022

Vragen die (nog) niet zijn gesteld

van mr. Huub Linthorst

Leden van de Tweede Kamer stellen veel vragen aan de regering. Te veel, hoor je wel eens. Maar er zijn ook belangrijke vragen die níet gesteld worden. Dat doet dan weer de vraag rijzen waaróm dat zo is. Hierna signaleer ik twee voorvallen uit de afgelopen zomermaanden, die aanleiding hadden moeten zijn voor Kamervragen en kritische commentaren in de pers. Die twee houden verband met elkaar. Berichten of – liever nog – ophef in de pers leiden vaak tot Kamervragen. Andersom hoopt ieder Kamerlid dat zijn Kamervragen tot aandacht in de pers zullen leiden.

De Koning

Allereerst de uitspraken van de Koning bij de traditionele ontmoeting van hem en zijn gezin met de pers, bij het begin van de zomervakantie. Op dat moment waren er al tamelijk ontwrichtende betogingen van boeren geweest, die niet altijd correct waren aangemeld en conform de door de burgemeesters gestelde voorwaarden werden uitgevoerd. Én gepaard gingen met intimidatie, verkeers- en andere delicten en verstoringen van de openbare orde. Toch zei de Koning tijdens dat persmoment onder meer: “Boeren draag ik echt in mijn hart”. “Het culturele erfgoed van het platteland wordt gedragen door de boeren”. En: “Wij spreken heel veel met boeren”. “De boeren weten ook dat wij heel erg met hen meeleven.”

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Rector Universiteit Leiden ziet af van riante afscheidsregeling

NIEUWS - Paul van der Heijden, tot februari 2013 Rector Magnificus van de Universiteit Leiden, zou een riante afscheidsregeling krijgen. Na zijn vertrek als rector blijft hij aan als hoogleraar, maar niet nadat hij een sabbatical van veertien maanden neemt. Gedurende die tijd zou hij zijn salaris van ruim twee ton per jaar houden. Tot ongenoegen van de Universiteitsraad. Het leidde zelfs tot Kamervragen. Daarop heeft Van der Heijden besloten af te zien van de regeling.

Foto: Nick Brooks (cc)

Het Nederlandse leger in Marokko

Ook voor Marokko is de corona-lockdown nu wel voorbij. De grenzen gaan open en we mogen er weer in.

Volgens het reisadvies van het ministerie van Buitenlandse Zaken is Marokko toch ‘oranje’: “Reis alleen naar Marokko als het noodzakelijk is.” Een toeristische reis valt daar niet onder. En er gelden nog steeds bepaalde coronamaatregelen.

Voor een klein gedeelte van Marokko geldt zelfs code ‘rood”. Laat dat nou toevallig precies dat stukje van de Westelijke Sahara zijn dat eigenlijk ‘Sahrawi Arabische Democratische Republiek’ (SADR) heet. Ofwel het enige stukje Westelijke Sahara dat (nog) zelfstandig is en wordt geregeerd door het Frente Polisario.  De rest van de Westelijke Sahara wordt gezien als door Marokko bezet gebied.

Toen in 1975 Spanje zich definitief terugtrok uit de Westelijke Sahara, bleef Polisario zich verzetten tegen de plannen van Marokko om de gehele Westelijke Sahara in te lijven. Polisario wilde onafhankelijkheid voor de oorspronkelijke bewoners (de  Sahrawi). Pas in 1991 kwam het tot een staakt het vuren en nu, dertig jaar nadien, duurt de impasse nog steeds voort.

Sterker nog: toezicht van VN-troepen (Minurso – United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara ) heeft niet voorkomen dat sinds vorig jaar de strijd weer lijkt opgelaaid. Brahim Ghali, president van SADR, kondigde het opzeggen van het bestand aan, nadat Marokko met militair ingrijpen een einde maakte aan een protestactie van Polisario-aanhangers.

Foto: Tim Lüddemann (cc)

Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol: “80% van migranten komt om economische redenen”

NIEUWS - Ondanks waarschuwende woorden van Horst Seehofer, de Duitse minister voor Binnenlandse Zaken, dat herhaling van de vluchtelingencrisis in 2015 in de lucht hangt, schaart Nederland zich bij een meerderheid van Europese landen die het vertikt ook maar enige beweging te maken richting een gemeenschappelijk humaan asielbeleid.

Zich verschuilend achter een paar flauwekul smoejes verklaarde staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) dat Nederland zich niet aansluit bij het akkoord dat Duitsland en Frankrijk sloten met Italië en Malta, teneinde de druk op de opvang aldaar enigzins te verlichten. Alleen Ierland, Portugal en Luxemburg zijn bereid deel te nemen aan het plan vluchtelingen versneld door te plaatsen.

Volgens De Volkskrant is één van de argumenten die de staatssecretaris hanteerde “dat 80 procent van de migranten hier komt om economische redenen, zij maken geen kans op een verblijfsvergunning. Deze economische migranten over Europa herverdelen, leidt volgens Broekers-Knol alleen maar tot meer problemen.”

Tachtig procent?  En de zeven landen zouden die over Europa wilen verdelen? Heeft ze het plan eigenlijk wel gelezen? Zulke retoriek zou toch tot Kamervragen moeten leiden. Waar zijn de bewijzen voor haar beweringen?

Nederland ging met een magere agenda naar de EU bijeenkomst (7 en 8 oktober) in Luxemburg. De staatssecretaris zou “expliciet aandacht vragen voor de situatie op de Griekse eilanden en de noodzaak om Griekenland bij te staan om structurele verbeteringen door te voeren in de opvang en het versnellen van de asiel- en terugkeerprocedures”.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Kort - illustratie Sargasso

CDA’ers doen PVV’tje

Omdat stoere praat over Turkije en integratie het altijd goed doet in de peilingen, besloten Mona Keijzer en Pieter Omzigt van het CDA het instrument van de Kamervraag ook maar eens te gebruiken voor een tendentieus potje Turkije-bashing:

Vraag 8: Heeft Turkije bij zijn klachten ook aangeboden om de helft van de kosten van de noodzakelijk geachte jeugdzorg voor deze deels Turkse kinderen ten koste van Turkije te laten komen?

En alsof dat nog niet erg genoeg was, vervolgens ook nog de hysterische relnicht uithangen als de minister een paar vragen eerder aangeeft dat er in de ministerraad en op het departement nog nagedacht wordt hoe ze de Turkse regering met een kluitje in het riet kunnen sturen zonder de Nederlandse handelsbelangen te schaden.

Antwoord 4: De Turkse autoriteiten hebben Nederland verzocht hen te informeren als een kind met de Turkse nationaliteit onder verantwoordelijkheid van Bureau Jeugdzorg komt te vallen en over gerechtelijke beslissingen over plaatsing van kinderen met de Turkse nationaliteit in pleeggezinnen. Op dit moment wordt bezien hoe hiermee moet worden omgegaan.

Pieter Omzigt denkt daar dus op te moeten reageren met: OMFG!! De regering denkt er dus serieus over na om alle dossiers zo maar even in handen van een vreemde mogendheid te spelen!! Zijn ze nou helemaal GEK geworden daar in het Torentje?! God beware ons voor den Turck!

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wat leest Den Haag?

Steeds meer Kamervragen lijken te worden gesteld aan de hand van krantenberichten. “Kent u het bericht…?” Aan de hand van de lijst niet-beantwoorde kamervragen op ikregeer.nl heb ik eens gekeken naar wie de vraag stelt en uit welke krant het bericht afkomstig was. Zo ontstaat een beeld van de belangrijkste bronnen van Tweede-Kamerleden, gescheiden per partij.

Uit de laatste vijftig pagina’s onbeantwoorde vragen selecteerde ik alle vragen waar ‘bericht’ of ‘artikel’ in de titel staat; bijvoorbeeld Het bericht dat tweeverdieners veel minder hypotheek krijgen. Dit bericht leverde een vinkje op bij PVV/Telegraaf. Waren er meerdere vraagstellers, dan koos ik voor de eerstgenoemde; waren er meerdere bronnen, dan koos ik eveneens voor de eerstgenoemde. Misschien niet erg nauwkeurig, maar voor het beeld zal dat weinig uitmaken.

(Klik voor groter)

In totaal kwam ik uit op 183 Kamervragen. Het grootste deel, 59 vragen, kwam uit ‘diverse’ bronnen: regionale dagbladen, Teletekst, buitenlandse kranten en dergelijke. Direct daarna volgt de Telegraaf: 42 vragen. Uit vakbladen zoals Binnenlands Bestuur en Medisch Contactkwamen 23 vragen. Uit de Volkskrant werden 16 vragen gehaald, vannu.nl 13 vragen, uit het Algemeen Dagblad 9 vragen, uit Trouw 8 en uitNRC 6. Het Financieele Dagblad scoort 4 vragen en GeenStijl 3.

Het valt mij vooral op dat de vakbladen zo laag scoren en, daarmee samenhangend, ook het Financieele Dagblad. We zitten midden in een zware economische crisis, maar FD staat kennelijk niet op het leeslijstje van onze volksvertegenwoordigers. De VVD haalde bijvoorbeeld geen enkele vraag uit het FD; iets wat je wel zou verwachten.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Volgende