Voorbij de usual suspects: waarom participeren burgers niet?

Onderzoeksrapporten geven telkens weer aan dat Nederlandse burgers zich vaak niet gehoord voelen door de politiek.  In reactie daarop organiseren veel lokale/provinciale/nationale overheden bewonersavonden, G1000 bijeenkomsten, referenda en voorzien ze allerlei andere participatiekanalen. …Om dan te merken dat ze weer dezelfde burgers zien als altijd – de usual suspects. Een gastbijdrage van Kristof Jacobs, eerder verschenen op Stuk Rood Vlees. Hoe kan dit? En waarom blijven de ‘unusual suspects’ thuis? Het waarom is cruciaal Er is best veel statistisch onderzoek gedaan naar politieke participatie. We weten dat vooral hogeropgeleide, oude, blanke mannen participeren. Dat zegt iets, maar daarmee weten we nog niet waarom die andere groepen meer geneigd zijn om thuis te blijven. En dat laatste is net cruciaal. In een recente studie in het tijdschrift European Journal of Political Research, onderzocht de Belgische onderzoeker Vincent Jacquet welke redenen de thuisblijvers gaven om thuis te blijven bij G1000-initiatieven.[1]

Foto: cc Flickr Robert Scoble’s photostream Iphone - Klimaatplan bewerking

Klimaatplan consultatie

ANALYSE - Tien jaar internetconsultatie heeft ambtenaren natuurlijk extra werk bezorgd. Met name bij die consultaties waar actiegroepen en ‘verontruste burgers’ zich op hebben gestort, moesten honderden tot duizenden reacties worden doorgespit.

Meest recente voorbeeld daarvan is de internetconsultatie over het Klimaatplan, een beleidsnota met de hoofdlijnen voor het klimaatbeleid voor de periode 2021-2030. Het kabinet wil bij dat beleid een brede betrokkenheid van de samenleving en de vragen in deze consultatie zijn daar dan ook op gericht.

Er wás betrokkenheid. Waar bij eerdere consultaties over onderwerpen op dit en aanverwant gebied de 100 reacties nog niet eens werden gehaald, haalde deze consultatie 1602 openbare reacties en kwam daarmee in de top-10 van consultaties met meer dan 1000 reacties.

Klik op dit plaatje voor een grote beeld en in dit exceldocument de details, met links naar de vermelde consultaties.
© Sargasso Internetconsultaties mbt klimaat en energie

De Klimaatplanconsultatie telde negen vragen, sommige met subvragen.  In totaal 13 vragen, met een begeleidende tekst van 1595 woorden (ruim 3 A4-tjes), waar we een beetje moedeloos van werden omdat een deel zonder gedegen kennis niet te beantwoorden is.

Lastige consultatie

Want het is al heel wat als de bijlagen gelezen worden (het concept Klimaatplan en concept Integraal Nationaal Energie- en Klimaatplan INEK), maar een serieuze beantwoording van sommige vragen vraagt ook kennis van het “innovatie- en opschalingsprogramma” en het “Bouw Techniek en Innovatie Centrum” (bij vraag 4, verduurzaming van de gebouwde omgeving) of de kabinetsvisie ‘Waardevol en verbonden’ (vraag 5, de klimaatopgave in de landbouw).

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: cc Flickr Robert Scoble’s photostream Iphone - bewerking

Actie op Internetconsultatie

ANALYSE - Maatschappelijke debatten vinden we ook terug in die reacties op Internetconsultatie, constateerden we in het vorige artikel over het 10-jarig jubileum van dit digitale  inspraakorgaan.

Niets bijzonders, want ook in de analoge wereld kan het soms erg druk zijn op inspraakavonden of regent het ingezonden brieven als een overheidsplannetje in de media verschijnt. Maar blijft de burger inspraakavonden bezoeken als die met eenzelfde hoeveelheid worden georganiseerd als internetconsultaties?

Het gemak dient de mens

Je zou kunnen stellen dat internetconsultaties makkelijker en comfortabeler zijn dan door weer en wind naar buurthuizen en vergaderzaaltjes te trekken of achter spandoeken de wegen te blokkeren. Drie cases maatschappelijke onrust en internetconsultatie.

Stralingsgevaar

Internet, mobiele telefonie, draadloze televisieontvangst, allemaal gemak dat de mens dient. Maar dat gemak kan de gezondheid ernstig schaden menen sommige burgers. Al die zendmasten, digitale kastjes en glasvezelkabels geven straling af. Dat kan niet goed zijn, volgens een groot deel van de 1167 burgers die reageerden op de internetconsultatie Wetsvoorstel implementatie Telecomcode.

Die zorgen zien we pas de laatste twee jaar terug in internetconsultaties en dan vooral zodra er hoogfrequentie voorzieningen in het spel zijn zoals de uitrol van 3G tot 5 G-netwerken.

Foto: cc Flickr Robert Scoble’s photostream Iphone - bewerking

10 jaar Internetconsultatie

Op 24 juni 2009 startte Internetconsultatie als experiment. Belanghebbenden konden reageren op regelingen die een kabinet van plan is in te voeren. Na twee jaar proefdraaien besloot men er een blijvende voorziening van te maken.

Inmiddels is Internetconsultatie uitgegroeid tot een instrument waar niet alleen wetsvoorstellen, AMvB’s (algemene maatregel van bestuur) en ministeriële regelingen aan het publiek worden voorgelegd, maar ook beleidsnota’s, initiatiefwetsvoorstellen van Tweede Kamerleden en Europese regelgeving.

Het jubileum lijkt geruisloos voorbij te gaan en dat is jammer, in aanmerking genomen dat de overheid nog steeds vindt dat het bereik vergroot kan worden.

Goede start

Uit de eerste evaluaties van 2010 en 2011 viel op te maken dat het bezoek en aantal bezoekers snel en redelijk flink groeide. Cijfers hierover zijn in latere berichtgeving niet op internet te vinden.

© Sargasso Internetconsultatie cijfers uit eerste evaluaties Bron Rijksoverheid.nl

Een onderzoek uit 2016 wijst op toename van het aantal Internetconsultaties en het totaal aantal mensen dat er gebruik van maakte. Het aantal deelnemers per consultatie was niet toegenomen. Het onderzoeksrapport vermeldde echter geen concrete cijfers.

Toename consultaties, maar weinig gebruik

Internetconsultatie was volgens de onderzoekers beperkt bekend: “In een internet panelonderzoek bleek 18 % van de burgers die de vragenlijst over bekendheid hadden ingevuld (N=675) bekend te zijn met Internetconsultatie. Onder betrokkenen van organisaties lag dit percentage op 38% (N=385). Bekend zijn met is nog geen gebruik maken van.”

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Alleen inspraak organiseren is niet meer genoeg

ONDERZOEK - Tine de Moor, Laurens Antonides, Charlotte Witte.

Dorpsraden en andere overlegorganisaties die ooit zijn opgericht als gemeentelijke inspraakorganen, staan voor een moeilijke keuze: op de oude voet doorgaan of aanpassen? Onderzoek van de Universiteit Utrecht laat zien dat ze met de actieve burger mee moeten bewegen of anders overbodig worden.

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid maakt in haar rapport ‘Vertrouwen in burgers’ een onderscheid tussen participatie en maatschappelijke initiatieven. Bij participatie gaat het enerzijds over burgers die meepraten en –denken over beleid en anderzijds over burgers die samen met de overheid een probleem proberen op te lossen. Meedoen betekent hier niet meebeslissen, het eigenaarschap blijft bij de overheid liggen.

Bij die andere vorm van burgerbetrokkenheid, de maatschappelijke initiatieven, nemen burgers nadrukkelijk zelf het heft in handen om doelen te realiseren. Zo zijn burgers de laatste jaren talloze energie- zorg- en glasvezelcoöperaties en buurtmoestuinen gestart, waarbij in alle gevallen het eigenaarschap, en daarmee de eindverantwoordelijkheid bij de burger ligt en is het de overheid die soms mee mag doen.

Overlegorganisaties moeten andere koers uitzetten

Het groeiend aantal maatschappelijke initiatieven laat niet alleen zijn sporen na in het bestuurlijke en maatschappelijke landschap, maar beïnvloedt ook het speelveld van dorps- en wijkraden. Uit ons onderzoek naar ‘bewonersoverlegorganisaties’ blijkt dat vooral dorpsraden een andere koers moeten gaan varen. Dorps- en wijkraden werden medio de jaren ‘70 door gemeenten opgezet als inspraakorganen, via allerlei representatieve en adviserende taken.

Overheid biedt ruimte, burger neemt het niet?

ACHTERGROND, ANALYSE - De Rijksoverheid is druk bezig met het betrekken van de burger bij beleidsprocessen, en maakt daarbij steeds meer gebruik van de mogelijkheden die internet biedt. P.J. Cokema evalueert een aantal van die e-consulting projecten.

Eén van de ‘Doe mee’-projecten van de Rijksoverheid is ‘Van Regels naar Ruimte’, een vorm van e-consulting waar burgers, bedrijven  en organisaties ideeën kunnen geven hoe regelgeving en procedures anders kunnen. Tot nu toe reageren alleen mede-overheden (gemeenten). Waar blijven de burgers?

Wie ideeën heeft hoe bijvoorbeeld vergunningsaanvragen, bezwaarschriften of WMO-verzoeken beter of sneller afgehandeld kunnen worden, kan terecht bij ‘Van Regels naar Ruimte.’ De overheid is bereid voor uw idee tijdelijk regels buiten werking te stellen.

Dat moet burgers en bedrijven als muziek in de oren klinken: regelgeving opschorten om ruimte te krijgen voor eigen ideeën. De in dit project samenwerkende ministeries van BZK (Binnenlandse Zaken), EL&I (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) en de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) zullen de handen er wel vol aan hebben. Dat valt tegen.

Onzichtbare ideeënbus

E-consulting is een erg groot woord voor dit project. Het is niet meer dan een digitale ideeënbus. Je kunt een online formulier invullen, op de knop ‘Verzenden’ klikken en klaar. Er is geen optie om documenten toe te voegen, zoals bij de andere ‘Doe Mee’-projecten Green Deal en Internetconsultatie wel kan.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: cc Flickr Robert Scoble’s photostream Iphone - bewerking

Meer Internetconsultatie a.u.b.

ANALYSE - Internetconsultatie.nl is de experimenteerfase ruim voorbij. Sargasso legde Internetconsultatie onder de loep en vroeg het ministerie van V&J (Veiligheid en Justitie), verantwoordelijk voor de monitoring van Internetconsultatie, om een reactie.

In een eerder artikel schreven we dat Internetconsulatie.nl één van de drie meest succesvolle initiatieven is, die tot de ‘Doe Mee’-projecten van de Rijksoverheid behoren. Na een tweejarige experimenteerperiode besloot het vorige kabinet Internetconsultatie te continueren. Nu, bijna twee jaar na de evaluatie van het experiment, maken we een nieuwe balans op.

Minder consultaties?

Als ijkpunt nemen we 17 juni 2011, de dag waarop minister Opstelten bekendmaakte dat het kabinet internetconsultatie vaker wil inzetten. Onze bevindingen betreffen de periode vanaf de start tot 20 februari 2013. De details staan in dit exceldocument.

Het aantal consultaties is  na 17 juni 2011 iets teruggelopen. In de experimenteerperiode verschenen er 105 consultaties, daarna waren dat er 88. Ook vallen grote verschillen tussen de ministeries op. Ministeries die volgens het onderzoek “Alle regels tellen”(2004) een hoge productie van regelingen kennen, hebben minder consultaties gepleegd dan ministeries die een lagere productie hebben.

Sargasso Aantal Internetconsultaties

De terugloop zou verklaard kunnen worden door de plannen van kabinet Rutte I, dat sterk inzette op een kleinere overheid en minder regelgeving. Om dat doel te bereiken is echter eerst meer regelgeving nodig. Een wet kan alleen “bij wet” worden afgeschaft of gewijzigd. Dat gedt ook voor andere regelingen.

De digitale keukentafel van de Rijksoverheid

ANALYSE - Niet zeuren, maar meedoen. Zo nodigde minister Schippers in het tv-programma Buitenhof de belanghebbenden in de zorgsector uit zelf bezuinigingsvoorstellen te doen. Blijkbaar heeft de online  ‘keukentafeldiscussie’, die de minister vorig jaar is begonnen, niet veel opgeleverd. 

Doe mee, roept de Rijksoverheid haar burgers toe, want ze ‘is geïnteresseerd in meningen, ideeën en initiatieven vanuit de samenleving.’ De Rijksoverheid doet aan E-volksraadpleging, met opmerkelijke inhoudelijke en kwalitatieve verschillen tussen de diverse online initiatieven, waar burgers en organisaties hun stem mogen laten horen.

Het kan allemaal zonder af te moeten reizen naar inspraakbijeenkomsten met lauwe koffie. Reageren op wetsontwerpen op internetconsultatie. Met online formulieren Green Deals voorstellen of ideeën ter vermindering van de regeldruk insturen. Lid worden van LinkedIn-groepen en meepraten over een nieuwe Elektriciteits- en Gaswet of over het Europese landbouwbeleid. En via Facebook kun je minister Schippers aan briljante ideeën helpen om de zorg betaalbaar te houden.

Ooit een overheid meegemaakt die zo intensief het volk raadpleegt? Het kan natuurlijk makkelijker dan vroeger, dankzij deze vormen van e-consult. Het volk reageert enthousiast, zou je denken.

Dat lijkt af te hangen van de mate waarin dat onderwerp in de publiciteit is én van het internetmedium dat is ingezet. Een overzicht (details in dit exceldocument):
Sargasso Rijksoverheid Econsulting

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: bert kommerij (cc)

Meedoen mag, maar kan het ook?

ANALYSE - De Wet maatschappelijke ondersteuning maakt het mogelijk dat cliënten mee praten over het gemeentelijke zorg- en welzijnsbeleid. In de praktijk blijkt dat zo eenvoudig nog niet, blijkt uit onderzoek van kennisinstituut en adviesbureau Movisie.

Met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2007 hebben de meeste gemeenten een Wmo-raad, adviesraad of participatieraad opgericht. Via deze organen, waarvan de positie in de wet is vastgelegd, kunnen cliënten participeren in de uitvoering van het beleid. De Wmo-raden mogen gevraagd en ongevraagd advies geven aan het college van B&W over het zorg- en welzijnsbeleid.

Wmo-raad heeft nog veel hobbels te overwinnen

Van de Wmo-raad wordt verwacht dat zij signalen uit de samenleving oppikt en een inschatting maakt of een probleem breder speelt. En dat zij als gelijkwaardige partner van de gemeenten voortdurend zoekt naar mogelijkheden om de uitvoering van de Wmo te verbeteren of te vernieuwen. Om deze rollen naar behoren te kunnen vervullen, dient de raad als adviseur het algemeen belang boven het specifieke belang van de verschillende doelgroepen te stellen. De omvorming van de Algemene wet bijzondere zorgkosten (Awbz) laat zien dat de Wmo-raden nog niet de rol kunnen spelen die hen is toebedeeld.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Slippendragers en oligarchie

Mooi thema dat door Baudet wordt aangesneden: Nederland is ondemocratisch, partijen zijn oligarchische speeltuinen, andere regels zijn nodig.

Daar zegt de jonge geleerde zoiets: het is een stokoud debat in de sociaal-democratie. “Wie organisatie zegt, zegt oligarchie”, zie Robert Michels, daarmee zijn ijzeren wet van de oligarchie formulerend. Als er dan toch leiding nodig is, dan ook maar goed, moet hij gedacht hebben en sloot zich aan bij de fascisten van Mussolini.

Politieke partijen komen in de regels van onze staatsinrichting niet voor. Maar politieke partijen hebben wel een paar opdrachten:

1) zij moeten de collectieve wilsvorming organiseren;

2) zij moeten recrutering en kandidaatstelling regelen;

3) zij moeten met elkaar strijden om de kiezersgunst.

Baudet vindt het schandelijk als een partij van mening verandert om electoraal voordeel te behalen, maar dat lijkt mij onzin. Democratie is naar het volk luisteren en het zijn toch die vermaledijde linkse elites die dat nalaten?

De essentie van de democratie is het dualisme, meent Baudet. Tja, al een halve eeuw geleden had ik daarover discussies met leden van D66. Het lijkt mij niet. De essentie van de democratie is het primaat van de meerderheid, maar gekoppeld aan een diep respect voor opvattingen en rechten van minderheden. Als je praat over bestuur en controle, kun je het over monisme en dualisme hebben. Dan heb je het over mechanismen en instrumenten van bestuurlijke organisatie, niet over de mentale instelling van de democraat.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Volgende