Zijn er feiten zonder experimenten?

Kurt Gödel staat algemeen bekend als de auteur van de stelling van Gödel, die dan ook naar hem is genoemd. Stel echter dat de stelling eerder blijkt te zijn bedacht en bewezen door een zekere Schmidt, die onder verdachte omstandigheden stierf voor hij zijn resultaten bekend kon maken. Die resultaten kwamen vervolgens in handen van Gödel, die er goede sier mee maakte. De vraag is nu naar wie verwijst de naam Gödel in de naam van de stelling? Naar de persoon die de stelling van Gödel heeft bedacht (dus Schmidt), of naar de persoon die diefstal heeft gepleegd? De theorie van namen van de zeer invloedrijke filosoof Saul Kripke is gebaseerd op het idee dat in dit geval Gödel de naam was van de dief. Hij bewees zijn theorie met het bovenstaande verhaaltje: een gedachtenexperiment. Het lijkt volkomen absurd om te zeggen dat onder deze omstandigheden Schmidt Gödel heet. Zo’n gedachtenexperiment werkt als volgt: je bedenkt een verhaaltje en je bedenkt wat de plausibele uitkomst is. Die zet je dan in een boek en iedereen is overtuigd van de waarde van jouw theorie.

Foto: Minister-president Rutte (cc)

Hang op! Click weg! Bel uw bron!

COLUMN - Potdicht zat de formatie van 2017. Journalisten meldden zich keurig bij verschillende woordvoerders, maar die hielden gedisciplineerd te kaken stijf op elkaar. Philip van Praag kan er nog steeds niet over uit en komt, na een lange tirade tegen de professionele woordvoerder en spindoctor tot de conclusie dat die ‘weg’ moeten. Tegenover deze formatie staat nog altijd die fameuze van 1977. Die voltrok zich eerder in de kolommen van kranten dan in het Catshuis. Zoals alles in die tijd was ook de transparantie radicaal, wat overigens leidde tot een veroordeling van de PvdA, met tien zetels winst tot de oppositiebanken. Om maar even het belang van informatiemanagement in een politieke omgeving aan te geven.

Het idee dat wat van belang is (zoals de vorming van een kabinet) los te laten in de veronderstelling dat dat beter is, is natuurlijk naïef. Los van de vraag of vrije informatie kwaliteitswinst oplevert (ik ben overigens geneigd te denken van wel), heeft de overheid een intrinsieke drive om te reguleren.

Anders gezegd: er is nauwelijks een fundamenteel betwister begrip dan openbaarheid. Aan vrije informatie kleven risico’s en regeren is bovenal reduceren van die risico’s. De geschiedenis wordt achteraf geschreven (door overwinnaars). Dat er mannetjesmakers, spindoctors, image experts, newsmanagers en voorlichters rondlopen om de actualiteit te bewaken (Rutte zoekt iemand die zijn tweets wil componeren), is dus niet zo verbazingwekkend. Dat journalisten zich ermee inlaten, is dat wel.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Streep door experiment basisinkomen Canada

De nieuwe regering van de Canadese staat Ontario heeft besloten een experiment met het basisinkomen af te blazen. Het was opgezet door de vorige regering.

MacLeod said the “broken” program isn’t working. Asked by reporters how she knows the program isn’t working if the data hasn’t been studied yet, MacLeod said, “for the amount it was costing the province of Ontario … it was certainly not going to be sustainable.”

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Een effectieve en sociale bijstand: het Nijmeegse experiment

ACHTERGROND, LONGREAD - Een aantal gemeenten in Nederland heeft toestemming gekregen om te experimenteren met de Participatiewet. Het begon vaak met een roep om een ‘lokaal basisinkomen’, maar het werd heel wat anders.

Dit stuk is geschreven voor en (in iets gewijzigde vorm) verschenen in het tijdschrift Sociaal Bestek. Het geeft een uitgebreide beschrijving van de proef die in Nijmegen gedaan wordt met de bijstand, waar we hier eerder ook al over schreven.

In een raadsdebat dat voorjaar 2015 werd gehouden, bleek in Nijmegen een ruime meerderheid van de raadsleden welwillend te staan tegenover een proef met een ‘basisinkomen voor bijstandsgerechtigden’. Over de politiek beladen term ‘basisinkomen’ bestond discussie, maar experimenteren dat wilde men wel. Soortgelijke discussies vonden toentertijd plaats in vele gemeenten, waaronder Groningen, Wageningen, Oss en Tilburg.

Het begin

Het experiment werd mogelijk doordat twee ontwikkelingen samenkwamen: een hernieuwde aandacht voor het basisinkomen en de invoering van de Participatiewet.

Het basisinkomen wordt al decennia, zo niet eeuwen, bediscussieerd. Journalist Rutger Bregman zette het in Nederland weer stevig op de agenda met een artikel over “gratis geld” op De Correspondent. Hierin verpakte hij rapporten, onderzoeken en inzichten van de afgelopen jaren tot een warm pleidooi voor een basisinkomen. Hij baseerde zich onder andere op een aantal succesvolle proeven, waarbij direct geld verstrekt wordt aan mensen die dat nodig hadden.

Foto: Hand giving bag with euro symbol isolated on white Royalty vrije stockfoto. copyright ok. Gecheckt 27-09-2022

Een proef met de bijstand: “van mijn belastingcenten?!”

ACHTERGROND - Waarschijnlijk hebben de meeste lezers hier er wel iets van meegekregen. Een aantal gemeenten in Nederland gaat een proef doen met de bijstand. In het begin met ambitieuze ideeën over een basisinkomen, later afgezwakt tot iets dat op veel plaatsen ‘vertrouwensexperiment’ heet: welke balans tussen controle en vertrouwen leidt tot meer uitstroom uit de bijstand en hoger welzijn?

Ook in Nijmegen gaat een proef met de bijstand van start. Het idee is dat mensen in de bijstand iets anders behandeld worden, dan gebeurt onder de huidige regels. Ze mogen wat meer geld houden als ze iets bijverdienen naast de uitkering. Ze krijgen meer keuzevrijheid bij het zoeken naar werk. En voor een deel van de deelnemers geldt dat ze minder sollicitiatieverplichtingen hebben. Niets heel schokkends.

Eén van de reacties was voorspelbaar. Na dat het eerste nieuws over deze proef werd gedeeld op sociale media, zag ik het al voorbijkomen: “moet dit nou, van mijn belastingcenten?”.*

En dat is een hele goede vraag! Het is belangrijk kritisch te kijken waar de overheid haar geld aan uitgeeft. Met dit geld had ook iets anders gedaan kunnen worden. Of burgers hadden het in de zak kunnen houden. Heel relevant dus.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Een proef met de bijstand: wederkerigheid

“People always wanna know
The reason for what they consider senseless violence in the hood
I’ma break it down for you”*

Een voorrecht van onderzoek doen naar effecten van andere regels met de bijstand, is dat ik uitgebreid de tijd heb om de wetenschappelijke literatuur in te duiken.

Afgelopen week las ik een artikel over ‘reciprocity’, of in goed Nederlands: wederkerigheid. Het artikel “The Economics of Reciprocity”, van de economen Ernst Fehr en Simon Gächter, gaat over gedrag van mensen. Zij beschrijven dat er in de economische theorie veelal van uit wordt gegaan dat mensen handelen uit eigenbelang. En dat wanneer eigenbelang en ethische waarden conflicteren, het gedrag bepaald wordt door dat eigenbelang. Fehr en Gächter stellen hier echter een ander concept tegenover, namelijk dat van wederkerigheid.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

De Trump in ons onderbewuste

COLUMN - Politici hebben regelmatig last van een falend geheugen. Zoals zo vaak blinkt Donald Trump ook hierin uit: hoewel hij naar eigen zeggen gezegend is met “the world greatest memory”, spreekt hij zichzelf regelmatig tegen, en lijkt hij ongelegen acties uit het verleden toch vooral te vergeten. Helaas blijkt Trump in dit opzicht juist heel menselijk.

Een recent onderzoek van een team Aziatische onderzoekers, getiteld “Motivated False Memory, laat zien dat als het op onze prestaties aankomt, we allemaal Trumpiaanse neigingen hebben. In het experiment voerden 701 proefpersonen aan de Nationale Universiteit van Singapore vier patroonherkenningstaken uit. Een paar maanden later kregen ze de oplossing van de puzzels te zien, plus de oplossingen van twee nieuwe patronen die ze nooit hadden opgelost. Voor elk patroon moesten de proefpersonen aangeven of ze het goed hadden opgelost, verkeerd hadden opgelost, of nooit hadden gezien. Daarbij kregen ze $1 voor elke accurate herinnering, verloren ze $1 voor een verkeerde herinnering, en kregen ze $0 als ze zeiden dat ze zich het niet kunnen herinneren.

De auteurs classificeren verschillende soorten geheugenfalen. “Amnesia”, betekent dat je een vraag die je wel hebt beantwoord aanmerkt als “niet gezien” of “kan me niet herinneren”. Amnesia kwam voor 34% van de vragen voor, ongeveer wat je zou verwachten als mensen zich niet meer herinneren welke vragen ze wel en niet hadden gezien. De fouten waren echter niet willekeurig, want het percentage amnesia was hoger (46%) voor vragen die slecht beantwoord waren, dan voor vragen die goed beantwoord waren (30%).

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Een les in laatdunkendheid

Donald Trump heeft ondertussen de meeste bevolkingsgroepen wel op een of andere manier beledigd. Moslims, Mexicanen, vrouwen, alle beledigingen zijn keurig zijn bijgehouden op deze website. Desondanks, of wellicht dankzij die beledigingen wint Trump de ene voorverkiezing na de andere. Waarom is neerkijken op minderheden zo’n populaire bezigheid?

Psychologen dragen vaak een evolutionaire verklaring aan: Aan de tienduizenden jaren waarin we rondscharrelden in kleine groepen van jagers en verzamelaars hebben we een ingebakken voorkeur voor onze eigen clan overgehouden.

Er is echter ook een directe economische motivatie om op anderen neer te kijken. Geld verdienen ten koste van iemand anders is ethisch een stuk makkelijker te verantwoorden om als je geen hoge pet van iemand op hebt. Een slavendrijver komt het goed uit als hij zijn slaven als vee beschouwt, rijken die de armen als lui zien stemmen met een beter geweten voor belastingverlaging, bankiers die denken dat hun klanten sukkels zijn smeren ze met meer liefde waardeloze investeringen aan en conservatieve gelovigen die hun vrouw als minderwaardig beschouwen komen zonder gewetensschade onder de afwas uit.

Hard bewijs voor het belang van dit soort mechanismen komt van een artikel in de American Economic Review eind vorig jaar, getiteld “Conveniently Upset: Avoiding Altruism by Distorting Beliefs about Others’ Altruism”. In een experiment koppelden zij twee proefpersonen aan elkaar die allebei 10 fiches verdiend hadden door een stom taakje te doen.

Experiment stopgezet: geen kuikentjes in blender

NIEUWS - De Gentse feesten beleven vandaag de laatste dag. al een week lang konden bezoekers stemmen of een kuikentje in een blender vermalen zou worden op niet. Beangstigend veel mensen stemden voor. De politie liet via Twitter weten dat dit onderdeel, hoewel volslagen fictief,  is stopgezet.

Het geintje was onderdeel van Datakamp, waarmee het illustere Cirq bezoekers de impact van sociale media in real life lieten ervaren. Hier een verslagje van de NOS.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Economische pijn

COLUMN - In tijden van bezuiniging bezweert de regering steevast er alles aan te doen om de “economische pijn” zo eerlijk mogelijk te verdelen. Die metafoor heeft echter maar beperkte geldigheid: uit een nieuw onderzoek blijkt dat mensen echte pijn anders verdelen dan financiële pijn.

Het artikel “Social redistribution of pain and money” dat vorige maand verscheen in het tijdschrift Nature Reports, beschrijft een experiment waarin proefpersonen een verdeling moesten maken tussen zichzelf en wildvreemde andere persoon. Daarbij ging het ofwel om 24 doodgewone Britse ponden, of om 24 ongevaarlijke maar pijnlijke elektrische schokken. In de monetaire conditie varieerden de onderzoekers of de proefpersonen een financiële winst of een verlies moesten verdelen, waarbij een financieel verlies de meest directe vergelijking met fysieke pijn oplevert.

Voor u verder leest, vraagt zich eens af u in deze situatie uw partner meer financiële of meer fysieke pijn zou toebedelen…

De proefpersonen in het experiment deden liever het eerste. Als het ging om de verdeling van een verlies van 24 pond, schoven de proefpersonen gemiddeld 12.98 pond af op de ander, terwijl de gemiddelde hoeveelheid afgeschoven schokken op 11.98 lag. Daarnaast was 32% van de proefpersonen bereid om meer schokken op zich te nemen dan hun partner, terwijl slechts 12% procent zichzelf meer verlies toebedeelde. De onderzoekers varieerden ook de aanvankelijke verdeling van de twee soorten pijn, waarna de proefpersonen die konden herverdelen. Wanneer die initiële ongelijkheid in hun eigen nadeel was, kozen proefpersonen er vaker voor om die ongedaan te maken als het om financieel verlies ging dan om schokken.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende