De vrijheid van ballen scheren (m/v)

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Het gelazer met het graaien begon ruim twee weken geleden weer. ING publiceerde zijn jaarcijfers en bleek uit te blinken in grandioze bonussen voor de leden van zijn raad van bestuur. Je leest dat op zaterdagmorgen in het ochtendblad en denkt: kom op, Wim Kok, neem stelling, treed op, doe wat. Kok doet niets. Die heeft vorig jaar al meegedeeld dat het een duivels dilemma is: de internationale trend bij het belonen van tycoons van ondernemingen en de spanning die dat oplevert met de Hollandse traditie
van gematigdheid.

Medelijden en melancholie wisselen elkaar af als Kok als commissaris van ING zichtbaar nerveus naar de balans zoekt. Dat zijn zijn heilige woorden de laatste tien jaar: balans of evenwicht. Dertig jaar geleden stond hij als voorzitter van de FNV letterlijk boven alle partijen, was hij een droogkloot, maar op de beslissende momenten zuiver op de graat, zoals Job Cohen nu. Kok beseft niet dat hij als oud-minister-president van PvdA-huize, met Willem Drees en Joop den Uyl als zijn voorgangers, nog steeds moreel gezag heeft. Dus is enig subtiel verweer tegen het gegraai van loonslaven als Rijkman Groenink en al zijn collega’s op zijn plaats. Kok durft dat niet. Die wordt inmiddels gegijzeld door de nuances, door zijn kompanen in het bedrijfsleven met wie hij een kantoor deelt in Amsterdam-Zuid. Nu Wouter Bos, de nieuwe minister van Financiën: hij weet heel goed dat Kok als schatkistbewaarder geen populaire stemmentrekker was voor de PvdA. Maar heeft Bos met Kok gebeld toen hij op verzoek van de Tweede Kamer ter voorbereiding op een door de SP en Groen Links aangevraagd Kamerdebat een brief over ‘het grote graaien’ moest schrijven?

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt normaal iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso, maar deze keer wat later.

Caroline Gehrels, PvdA-wethouder voor Cultuur, is vorig jaar gescout door de nomenklatoera van de Amsterdamse PvdA. Opperhoofd Lodewijk Asscher was vele malen getipt over Gehrels. Zij viel op in haar rol als consultant van Berenschot, ze adviseerde de gemeente op elegante wijze over city branding en werd geroemd als een dame met haar op de tanden.
Gehrels laat geregeld blijken de traditie van sterke Amsterdamse cultuurwethouders te kennen. Die begint bij Emanuel Boekman, die
tijdens zijn wethouderschap in de jaren twintig en dertig promoveerde op cultuurbeleid. Boekman legde hét fundament voor socialistische cultuurpolitiek in de stad met zijn bondgenoot Wibaut.
Na de oorlog waren de wethouders Albert de Roos en Peter John Koets de beschermheren van de legendarische Willem Sandberg, die het Stedelijk Museum geniaal profileerde. Amsterdam gold in Europa als een voorbeeldstad voor de kunsten.
Kan Gehrels die tijden doen herleven? In elk geval is ze geen vervelende ijdeltuit en gaat ze rechtstreeks op de moeilijke kwesties af.
Deze week gaf ze Marcel Wiegman in deze krant de primeur van haar radicale gedachten. Ze kondigde aan op te houden met het bedrijven van ‘verdelende rechtvaardigheid’. Dus geen kaasschaaf meer, maar echt keuzes maken.
Dat belooft een hoop gedonder. Want om geld voor versterking en vernieuwing vrij te kunnen maken, zal ze onvermijdelijk moeten snijden in het jaarlijkse kunstenbudget van tachtig miljoen euro. De gemeentekas is leeg, haar mentor Asscher zal tot 2009 op een enkel fooitje na niet te hulp kunnen schieten. Minister en partijgenoot Ronald Plasterk heeft veel minder geld ter beschikking dan het regeerakkoord suggereerde.
Zeker vijf miljoen moet Gehrels bezuinigen om haar beloften waar te maken: het wereldklasseniveau van de kunst verhogen, om toeristen, talent en toppers aan de stad te binden, royale kunstinvesteringen in de kwetsbare wijken en extra geld voor kunsteducatie en talentontwikkeling.

Toen ik gisteren de experts bij de Amsterdamse Kunstraad en de Universiteit van Amsterdam raadpleegde, sprokkelden we met veel moeite twee miljoen onaangename bezuinigingen bij elkaar: anderhalf miljoen weghalen op het Leidseplein, bij Paradiso, de Melkweg en De Balie, één miljoen bij het Fonds voor de Kunst, het Rootsfestival en andere kleine initiatieven. Protesten, stakingen en ander dwars vertier zal Gehrels tot concessies dwingen, ze houdt hoogstens een paar ton over.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Donderdag, in de trein van 9.33 uur van Schiphol naar Rotterdam, raak ik voor de 453ste keer bekneld tussen die idiote glazen tochtdeur van de treinwagon en het vouwfietsje van een medepassagier. Gesis, gevloek en gemompel worden gevolgd door een koorzang van klachten op de leiding van de Nederlandse Spoorwegen.
Hoe lang zien geroutineerde passagiers in de overvolle intercitytreinen al toe op dit onnodige gestuntel van collega-reizigers? Minstens tien jaar.
In treinstel 4517 ontstaat spontaan een minisymposium. Indrukwekkend is het geïmproviseerde referaat van een fiscalist, die al twintig jaar met deze trein naar zijn kantoor in Rotterdam reist. Keurig in het pak, een fatsoenlijk mens, dat blijkt uit alles. “De leiding van de Spoorwegen houdt niet van reizigers!” Dit laatste woord spreekt hij dik aangezet uit. De fiscalist hekelt Bert Meerstadt, die een dag eerder heeft aangekondigd dat de NS in 2011 de tarieven in de spitsuren fors zal verhogen, als de regering een kilometerheffing op de snelwegen invoert. NS verwachten dan een volksverhuizing van de auto naar de trein.
Meerstadt, de tweede man van de NS, is een machtsspelletje aan het spelen. De NS willen meer geld van de overheid en dat probeert hij nu af te dwingen door te dreigen met tariefsverhogingen. Maar dat doet deze strateeg op een ontstellend knullige manier. Hij roept grote ergernis op bij de treinreizigers, die al jaren de kwaliteit achteruit zien hollen. Volgens de officiële cijfers geeft één op de vijf treinreizen gedoe. Ik hou het nu een jaar bij, soms is het weken achtereen minstens één op de drie keer mis.
Het ergste is het gebrek aan informatie. Maandag stond de trein van Rotterdam naar Utrecht bijna een kwartier na de officiële vertrektijd nog stil. Er werd niets omgeroepen, de conducteurs hieven hun armen radeloos in de lucht.
De NS-leiding kan slecht tegen kritiek. De directieleden vinden dat ze topprestaties leveren en worden in die idee-fixe bevestigd door de bonussen die ze krijgen toebedeeld van de – door de regering is benoemde – raad van commissarissen. Zo kreeg begin februari bestuursvoorzitter Aad Veenman 104.000 euro uitgekeerd.