De vrouw is GEEN lustobject! Ik herhaal…

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Het moet gezegd worden: Mark Rutte was in topvorm bij de Algemene Beschouwingen over de Miljoenennota. Hij sprak voornamelijk uit zijn hoofd, was geestig en deed denken aan de dagen dat hij zich nog een betrekkelijke buitenstaander in de politiek waande.
Naast al het gelazer met Rita Verdonk, dat nog lang niet is afgelopen, krijgt Rutte nu een volgend examen voorgelegd, de kwestie Europees referendum.
Dat referendum komt er, ook wil het kabinet dat niet. Vroeg of laat zal, met steun van de PvdA-fractie, een meerderheid in de Tweede Kamer ontstaan die om uiteenlopende redenen voor een volksraadpleging is. En die kan een griezelig resultaat opleveren, namelijk opnieuw een nee.
Zo’n uitslag zal Nederland in Europa in een benarde positie brengen, die haaks staat op de pioniersrol die het land tientallen jaren heeft vervuld.
Ik moet er eerlijk gezegd niet aan denken dat een negatieve uitslag Nederland in de rol brengt van de grote Europa-remmer.
Vorig jaar las ik de biografie van Sicco Mansholt die, eerst als minister van Landbouw en Voedselvoorziening en later als de eerste Nederlandse Europese Commissaris, een rol van betekenis vervulde in de opbouw van Europa. Dit voortreffelijke boek van Johan van Merriënboer, simpelweg getiteld Mansholt, een biografie, is verplichte lectuur voor iedereen die overvallen wordt door twijfel over Europa.
Ik heb het met één onderbreking voor een korte nachtrust achter elkaar uitgelezen. Want via de belevenissen van Mansholt reist de lezer door het naoorlogse Europa en beseft hoe cruciaal het Europa van Mansholt is geweest voor de wederopbouw en modernisering van Nederland en zijn Europese bondgenoten.

Natuurlijk, de formele Europese instituties belichamen nu doorgeschoten bureaucratische bemoeienis, die ook niet zo simpel tot stilstand gebracht kan worden. Het referendum van 2005 over de Europese ‘grondwet’ mobiliseerde vooral in Frankrijk en Nederland de weerzin daarover.
Het nieuwe Europese Verdrag probeert een antwoord te geven op de anti-Europese sentimenten. Meer dan in de eerste poging tot een grondwet zijn de posities en bevoegdheden van de nationale lidstaten nu beter – alhoewel nog niet voldoende – gegarandeerd.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

De impressies van politiek tekenaar Opland worden node gemist. Als geen ander kon hij voorspellen dat gevaarlijk drama op komst was. Opland – een alias van Rob Wout – maakte shakespeareaanse taferelen van een politieke rel: vechtende ridders in Byzantijnse kostuums, veel bloed, zweet en tranen.
Het werd al weken gefluisterd: Mark Rutte slaat toe als Rita Verdonk in de fout gaat. En nu is er opnieuw Oplands theater. Het is onvermijdelijk, het hoort bij de politiek, het is wat de politiek fascinerend maakt. Maar het is ondraaglijk voor de hoofdrolspelers.
Mark Rutte kan het niet bolwerken; al bijna anderhalf jaar speelt hij dat hij gelukkig is, niemand gelooft het.
De maskerade begon in april vorig jaar, toen Rita Verdonk zich tamelijk onverwacht opwierp als tegenkandidaat in de verkiezing van de leider van de VVD. Rutte reageerde aangeslagen, zijn politieke intuïtie waarschuwde hem: een strijd met Verdonk betekende eindeloos gelazer.
Maar het was te laat om zich terug te trekken en hij kon het zich ook niet permitteren zijn afschuw over een strijd met Verdonk hardop uit te spreken.
Vanaf dat moment was Rutte zijn glans kwijt, omdat hij niet meer zei wat hij dacht. Vreselijk is dat, want Rutte is een originele en geestige man. Maar alles wat hij als partijleider ondernam, was geforceerd, zelfs de manier waarop hij nu Verdonk uit de fractie heeft gezet.
Rutte had nooit partijleider moeten willen worden. Hij is de ideale derde man, degene die het kuddegedrag van politici durft te hekelen en die slimme ideeën bedenkt als anderen zich vastbijten in harde standpunten. Maar het verschrikkelijke bestaan van een politiek leider ligt hem niet; het heeft hem tot een karikatuur van zichzelf gemaakt.

De VVD is met het vertrek van Verdonk niet verlost van de politiek-ideologische tegenstelling die altijd weer gesodemieter oplevert: kosmopolitisch liberalisme versus nationaal conservatisme. En dat loopt ook nog eens door elkaar heen, zoals in de PvdA vrijzinnig
liberalisme vermengd wordt met de dogmatiek van de oude sociaaldemocratische leer, wat even grote tegenstellingen oproept. Als Jan Pronk tot voorzitter wordt gekozen, zal dat ook weer een verkapte maar slopende strijd om het leiderschap opleveren.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Dat was een heerlijk interview, vorige week in PS van de Week, met Geert Dales, de Zoef de Haas van het openbaar bestuur. Langer dan drieënhalf jaar houdt hij het in een functie niet uit, maar in zo’n korte periode maakt hij toch indruk.
Ik ben een fan van Dales, hij is werkelijk een goede politicus. Hij kent zijn zaken, hij durft posities in te nemen en impopulaire standpunten te verdedigen. Zijn drift bevalt me, die maakt hem onberekenbaar. Hij kan zich af en toe geweldig opwinden, Dales is de Nederlandse Nicolas Sarkozy.
Ivo van Hove, de leider van Toneelgroep Amsterdam, kan het interview van Bas Soetenhorst met een paar ingrepen zó laten opvoeren in de grote zaal van de Stadsschouwburg, onder de titel Dales spreekt. Acteur Hein van der Heijden kan een mooie Dales neerzetten. Maar misschien is het een nog beter idee de rol te laten spelen door een steractrice zoals Jacqueline Blom, bekend van haar rol als Puck in Oud Geld. Zij kan die ingehouden Dalesdrift onverwacht tot uitbarsting laten komen.
En dan één keer, aan het einde van zo’n serie, moet Van Hove Dales vragen zichzelf te spelen. Dat dacht ik toen ik het Parool-interview las: Dales speelt permanent een rol. Hij zweept zichzelf op, pakt de interviewer in, maar dat lukt maar half en dus probeert hij met geraffineerde tussenzinnetjes toch zijn gelijk te halen.

Prachtig theater is het moment waarop Soetenhorst als een Engelsman, kalm en vasthoudend, Dales ondervraagt en hem nog eens laat uitleggen hoe hij zich heeft in gedekt voor de giga-overschrijdingen bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn. Dat is een cursus hogeschoolpolitiek in het voorkomen van persoonlijk aansprakelijkheid als het ooit uit de klauwen zou kunnen lopen.
In een opvoering van Van Hove zou die scène, als ging het om een een voetbalfragment, eerst achterstevoren teruggespeeld moeten worden en dan in slowmotion opnieuw. Dan herken je in Dales geniale regenten zoals Han Lammers, Jan Schaefer of Enneüs Heerma. Die dekten zich ook in en ze beheersten de retoriek soms virtuoos, maar in minder complexe tijden.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Ach, Jan Pronk. Ik hoorde van de kaasboer ‘dat hij het ging doen’. Ik wist niet wat hij bedoelde. “Gaat hij terug naar Darfoer, nu voor een particuliere hulporganisatie? Moedig,” prevelde ik nog. Thuis stond een rits berichten in de mail: ‘U bent niet bereikbaar, wat is uw commentaar op Pronk?’ In Het Parool las ik dat Pronk zijn ambities om PvdA-voorzitter te worden, had bevestigd. Dat vond ik een daad die van weinig wijsheid getuigde, van een man die ik soms als een staatsman beschouw.
Zondag zag ik op televisie een andere staatsman schitteren als Zomergast: Alexander Rinnooy Kan. Wat een allemachtig mooie uitzending was dat. De allemansvriend Rinnooy Kan liet verrassend onbekende kanten van zichzelf zien: zijn nieuwsgierigheid naar de raadselachtigheid van de mens, zijn fascinatie voor tovenaars, wiskundigen en zoekende denkers. Hoogtepunt was ook de sympathieke manier waarop hij de kortzichtige en drammerige onderhandelingskunde van Ed van Thijn en Joop den Uyl fileerde, toen ze het in 1977 finaal aflegden tegen de slimme capriolen van Dries van Agt.
Politieke partijen die bestuursverantwoordelijkheid dragen en vuile handen maken, schieten altijd tekort. Ze moeten meer doen dan de tijdgeest begrijpen, namelijk moedig gedrag vertonen en tegen de mode in lastige, onpopulaire maatregelen treffen. Als de opiniecijfers lange tijd grote winst voorspellen, ondervinden de leiders weinig problemen. Als het dan bij verkiezingen tegenvalt, begint de langzame sloop van de leider. Al honderden jaren wachten bekwame intriganten op het juiste moment om, nooit rechtstreeks, toe te slaan.

Ik kan het niet meer serieus nemen als de interne partijstrijd weer de kop steekt, gedragen door steeds dezelfde querulanten, die zelf kilo’s boter op hun hoofd hebben. Allemaal professionals die óf twaalf jaar – ja, ja, twaalf jaar – gedeputeerde waren in Friesland óf – let op de krankzinnige titulatuur – campagnestrateeg ten tijde van Ad Melkert, toen de PvdA de vernederendste nederlaag ooit leed. Hebben ze toen de moed gehad om op te staan of achteraf werkelijk inzicht gegeven in hun eigen falen?
Net als de VVD wordt de PvdA gehinderd door haar oude cultuur. Die zit zo diep in de partij verankerd, dat de dreiging reëel lijkt dat de PvdA volledig verstrikt raakt in rituelen, dogma’s en oude klassieke conflicten. Dat is erg jammer, omdat grote, zeer ingewikkelde vraagstukken van nu bemoeienis van progressieve en libertaire politici vragen.
Jan Pronk reken ik daar zeker toe. Hij is nu vrij van lasten en plichten, beschikt over een schat aan ervaring en inzichten. Maar waarom verbindt hij zich, als aanstormende wijze, oude heer, niet aan het wetenschappelijk bureau van de PvdA? Hij weet toch als ervaren rot dat een PvdA-voorzitter, niet meer dan een bedrijfsleider is, dienend aan de PvdA-leider, Wouter Bos.
Het is nooit anders geweest.
Het hoort bij politiek en zeker bij sociaaldemocraten, de fascinatie voor het opstoken van interne twisten. Het is wel verschrikkelijk achterbaks. Eerst op een partijcongres Wouter Bos toejuichen als hij met de nodige vernederingen zijn partij een door het CDA gedomineerd kabinet in loodst. Tja, en dan wordt het natuurlijk moeilijk, zakken die nietszeggende opiniecijfers nog verder omlaag en gaan de oude pseudo-dominees en akela’s van de PvdA zoeken naar, zoals dat heet, links, rood profiel.
Dus dan schuif je Jan Pronk naar voren, die dan van binnenuit eindeloos, oeverloos, de ‘linkse druk’ op Bos gaat opvoeren. Dat is een werkwijze uit een vorige eeuw.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Minister Ronald Plasterk heeft zijn eerste extra bonus verdiend. Drie maal hulde voor zijn heldere veroordeling van de ladelichter Jo Ritzen. Ongelofelijk dat zo’n verstrooide professor na een avontuurtje bij de Wereldbank de aanvaarding van een topbaan – bestuursvoorzitter van de Universiteit Maastricht – heeft laten afhangen van een eenmalige premie, een startgeld van bijna drie ton.

Inderdaad, er zijn ernstiger zaken die opwinding rechtvaardigen, maar dit mag niet zonder gevolgen blijven. Wie een vaste functie in loondienst ambieert bij een publieke instelling die voor een groot deel met belastinggeld wordt gefinancierd, kan zich niet permitteren te doen alsof hij met een marktorganisatie onderhandelt.

De kwestie-Ritzen is ronduit belachelijk. De voorzitter van het toezichtorgaan van de universiteit vond de bindingspremie voor Ritzen nuttig en noodzakelijk. Het is te zot voor woorden; docenten, secretaresses en de gewone hoogleraren kennen dit voorrecht niet. Als een raad van toezicht niet optreedt tegen deze manier van onderhandelen, moet hij door de minister van zijn taak worden ontheven. De dames en heren toezichthouders hadden meneer Ritzen in 2003 meteen duidelijk moeten maken dat dit soort idiote verlangens ook niet door het bedrijfsleven worden gehonoreerd.