Coalitieakkoord is geen akkoord of toch wel akkoord?

Het op 15 december 2021 gepresenteerde coalitieakkoord van Rutte IV mocht beslist geen regeerakkoord heten. Want… Het kabinet wil zo duidelijk maken dat het coalitieakkoord in eerste instantie een afspraak is tussen vier fracties uit de Tweede Kamer Afspraak is afspraak. Maar sommige coalitiepartners kunnen zich daar blijkbaar niet aan te houden. Vijf cases. De ‘niemand slaapt op straat’ afspraak In de volksmond bekend als BBB, de ‘bed-bad-brood’-regeling. Heden ten dage officieel de ‘Landelijke Vreemdelingen Voorziening’ (LVV). Een langslepend en pijnlijk dossier. Staatssecretaris Van der Burg kondigde aan dat er vanaf volgend jaar geen geld meer zou zijn voor de LVV. Dat zou zo maar kunnen, want officieel is de pilotfase van de LVV  ten einde. Vorig jaar november verscheen de eindevaluatie. Maar Van der Burg moet nog met een beleidsreactie op die evaluatie komen. In zijn brief bij de presentatie van de eindevaluatie kondigde hij wel aan dat “de uitkomsten van de eindevaluatie betrokken zullen worden  bij de ontwikkeling van de werkwijze en het gesprek over het vervolg van de LVV”. Eind december besprak het kabinet deze kwestie en kwam tot de deze afspraak (Uit het coalitieakkoord, pag. 43 en 44) Mensen die niet rechtmatig in Nederland mogen blijven, moeten terugkeren naar het land van herkomst. We zetten in op effectieve maatregelen die gericht zijn op of bijdragen aan terugkeer of vertrek van mensen die niet in Nederland mogen blijven. Dit doen wij door intensieve begeleiding via het terugkeerspoor uit te breiden, de meldplicht aan te scherpen, het onderwijs in gezinslocaties in AZC’s in te richten op onderwijs in de taal van het land van herkomst en het uitbreiden van de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) naar een landelijk dekkend netwerk waarbij de opvang altijd gericht is op terugkeer. Gemeenten en coalitiepartners CU en D66 bonsden dus onmiddellijk op zijn deur en herinnerden hem aan de afspraak. Waarop Van der Burg schielijk een briefje naar de Tweede Kamer stuurde en schreef dat hij zich aan de afspraak zal houden: Het kabinet gaat met de gemeenten in gesprek over het vervolg van de LVV. Inzet is tot bestuurlijke afspraken te komen in lijn met het regeerakkoord, waarbij financiering wordt mogelijk gemaakt vanuit de asielgelden. Wel akkoord? Niet akkoord? Toch wel akkoord? Was dit een proefballonnetje? Nee, sprak Van der Burg, het coalitieakkoord is wat hem betreft heilig. Dachten al zijn collega’s er zo maar over…. De ‘vermogensbelasting op maat’ afspraak Uit het coalitieakkoord (Budgettaire bijlage coalitieakkoord pag. 21) Invoeren werkelijk rendement box 3 en belasten verhuurd vastgoed: Per 2025 zal er een nieuw box 3 stelsel op basis van reëel rendement worden ingevoerd, waarbij inkomsten uit vermogen worden belast op basis van werkelijk rendement. Het kabinet moet wel, want de Hoge Raad heeft geoordeeld dat de oude regeling in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Vooral mensen met veel spaargeld en weinig of geen beleggingen zijn de dupe. De mensen die bij de Hoge Raad bezwaar hadden gemaakt, ontvingen compensatie (kosten 2,8 miljard euro). Maar ja, het nieuwe stelsel invoeren in 2025? Dat gaat zo maar niet! Dus werd het in 2026 ingevoerd, oh nee, op zijn vroegst 2027. En dat is niet alleen uit overwegingen van zorgvuldigheid. Coalitiepartner VVD vond het veel te snel gaan, dus traineerde men de boel door wijzigingen in te brengen. Ook de verantwoordelijke staatssecretaris Van Rijt (CDA) heeft zo zijn twijfels over het plan en zit te broeden op alternatieven. De ‘gezonde BTW voor groente en fruit’ afspraak Uit het coalitieakkoord (pag. 35) We verhogen de belasting op suikerhoudende dranken en we verhogen de accijnzen op tabak. We maken bindende afspraken met de industrie over gezondere voedingsmiddelen. We bezien hoe we op termijn een suikerbelasting kunnen invoeren en de BTW op groente en fruit naar 0% kunnen Dat “we bezien” besteedde het kabinet uit. Aan onderzoekbureau SEO werd gevraagd uit te zoeken welke producten wel onder de btw-vrijstelling moeten vallen en welke niet. De uitkomst viel te raden: verwarring! Voor een verse appel moet evenveel BTW worden gerekend als voor een potje appelmoes. Het neutraliteitsprincipe noemt men dat (gelijke omzetbelastingdruk voor vergelijkbare goederen en diensten). Het onderzoeksbureau heeft haar best gedaan in kaart te brengen wat er zoal aan vergelijkbaar groente en fruit te bedenken valt. Conclusie: een gedifferentieerd btw-stelsel is mogelijk, maar wel vreselijk ingewikkeld. Eigenlijk zo goed al onhaalbaar. En nu heeft het kabinet ook twijfels of het zich aan de ‘nultarief voor groenten en fruit afspraak’  moet houden. Het vreest gerechtelijke procedures als appelmoesverkopers van het nultarief worden  uitgesloten, omdat er suiker en andere toevoegingen in de moes zitten. Maar zo ingewikkeld hoeft het helemaal niet te zijn, betoogt fiscalist Fons Overwater in het Financieele Dagblad. Hou het bij vers en onbewerkt groente en fruit: Neem de vraag of een verse onbewerkte aardappel hetzelfde soort goed is als een verse onbewerkte appel, daar zie ik een groenteboer niet zo gauw over procederen Een ander argument om deze afspraak af te zeggen: te ingewikkeld voor de belastingdienst. “De (verouderde) btw-systemen kunnen niet voor 2026 en mogelijk zelfs later worden gemoderniseerd. Dat maakt het moeilijk om de belofte uit het coalitieakkoord om de btw op groente en fruit te verlagen waar te maken”. Ook hier rekent Fons Overwater genadeloos mee af. BTW is een aangiftebelasting en daar doen de ondernemers dus zelf al het werk (uitrekenen van de verschuldigde belasting uit, ze dragen het zelf af). En er bestaat al een 0%-tarief (bijvoorbeeld voor zonnepanelen), dus wat betreft ICT zijn er geen ingewikkelde barrières. Nu is de vraag is: wie in het kabinet ziet het nog wel zitten en wie niet? De ‘versnelling stikstofreductie van 2035 naar 2030’ afspraak Uit het coalitieakkoord (pag. 15) We versnellen de doelstellingen in de wet stikstofreductie en natuurverbetering van 2035 naar 2030, waarmee dit in lijn komt met het advies van het adviescollege Stikstofproblematiek (commissie-Remkes), waarbij alle sectoren hun evenredige stikstofbijdrage leveren. Inmiddels weten we dat het CDA van die afspraak af wil. Officieel heet het dat men wil wachten tot duidelijk is wat de provincies willen. Vertraging dus, misschien zelfs afstel, ook al ziet Rutte dat anders: “Het tegendeel is waar, we gaan juist versnellen”. Is hij het eindelijk eens met Sargasso? De ‘bijna gratis kinderopvang’ afspraak Uit het coalitieakkoord (pag. 6) In stappen verhogen we de vergoeding van de kinderopvang tot 95% voor werkende ouders. De toeslag wordt daarnaast direct uitgekeerd aan kinderopvanginstellingen zodat ouders niet meer worden geconfronteerd met hoge terugvorderingen. Ouders betalen alleen nog een kleine eigen bijdrage. En op pagina 23: Op basis van de praktijkervaringen en gedragseffecten bezien we de ambitie om het vergoedingspercentage op te hogen naar 100% Het kabinet had afgesproken dat deze maatregel in 2025 in te laten gaan. Dat feestje gaat niet door. Het wordt twee jaar uitgesteld en gaat dus pas in 2027 in. Dat moeten we nog zien. Het uitstel betekent een financieel voordeeltje voor het kabinet dat hard op zoek is de Voorjaarsnota rond te krijgen. De oppositiepartijen zien de bui al hangen: van uitstel komt afstel. Welnee joh, zei minister Van Gennip gisteren nog. De afspraak zou wel kunnen worden bijgestuurd als er problemen worden verwacht in de uitvoering. Daar wordt nu onderzoek naar gedaan. Problemen in de uitvoering? Onderzoek doen? Dat klinkt angstwekkend bekend. Een loopje nemen met afspraken neemt die angst niet weg.

Door: Foto: presentatie coalitieakkoord ©Beeld - Tweede Kamer.
Foto: Smythe Richbourg (cc)

Rutte IV graait in gemeentekas

ANALYSE - Een gastbijdrage van David Rietveld.

Het gemeentefonds is voor gemeenten de belangrijkste bron van inkomsten, onder andere omdat gemeenten zelf nauwelijks belasting mogen heffen. En de startnota is de financiële vertaling van het regeerakkoord. Daar zitten namelijk toch wel wat opvallende dingen in, zeker als het over het gemeentefonds gaat.

Startnota kabinet Rutte IV tabel 19 gemeentefonds

Allereerst valt de reeks voor het gemeentefonds zelf op. Die loopt niet op, maar af. In 2026 krijgen de gemeenten veel minder dan nu. Dat is gek, want de afgelopen jaren hebben we vooral gehoord over financiële problemen bij gemeenten. Medio vorig jaar stuurde Minister Ollongren nog het rapport ‘Gemeenten in de knel’ naar de Kamer. Conclusie uit dat rapport was dat gemeenten investeringen uitstellen en voorzieningen sluiten door tekorten. Dit leidt volgens het rapport ’tot een sluipende uitholling van het gemeentelijke voorzieningenniveau’.

Belangrijke boosdoeners voor het feit dat gemeenten in de knel zitten zijn de opschalingskorting en de tekorten jeugdzorg, maar eerst iets over het ‘accres’. Dit zegt de startnota erover:

De jaarlijkse indexatie van het Gemeentefonds, Provinciefonds en Btw-compensatiefonds heet het accres. Dit accres is bij het coalitieakkoord tot en met 2025 grotendeels berekend op basis van de bestaande afspraken. Dit wil zeggen dat de stijging van de rijksuitgaven ook leidt tot een hogere algemene uitkering aan gemeenten en provincies. Voor 2026 en verder is het accres niet berekend, maar vastgezet op een plus van 1 miljard euro ten opzichte van de stand bij miljoenennota 2022.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Roel Wijnants (cc)

Gedoe in de coalitie hoeft geen probleem te zijn

ANALYSE - De coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie hebben gedurende Rutte III meermaals en over diverse onderwerpen in de clinch gelegen. Menig keer werd dan gesproken over een potentiële kabinetscrisis. Terwijl deze incidenten juist ook bij kunnen dragen aan behoud van het electoraat van deze partijen, een analyse van bestuurskundige Aron van Balveren.

Na maanden van onderhandelen presenteerden VVD, D66, CDA en ChristenUnie op 15 december het nieuwe regeerakkoord: ‘omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. Sceptici stelden nog tijdens de formatie dat de kans groot is dat de regeringsperiode van kabinet Rutte IV niet zo lang gaat duren. Want zijn de tegenstellingen tussen de politieke partijen niet enorm groot, en scheerde het kabinet Rutte III niet al een aantal keer langs de rand van de afgrond voordat het uiteindelijk ten val kwam?

Discussie, onenigheid en perikelen rondom (het oplossen van) het stikstofprobleem, het kinderpardon en het klimaatakkoord. Een drietal voorbeelden van onderwerpen waarbij sprake was van een botsing tussen de coalitiepartijen in Rutte III. Deze voorbeelden zijn in de afgelopen jaren breed uitgemeten in de media. Gesuggereerd werd dat deze gebeurtenissen zo maar eens zouden kunnen leiden tot een kabinetscrisis. De termen ‘bijna-crisis’ en ‘de rand van de afgrond’ vielen. De vraag is of deze botsingen daadwerkelijk de potentie hadden om een val van het kabinet te kunnen veroorzaken, of dat dit juist onderdeel is van een gezamenlijke politieke strategie om electoraal te kunnen overleven als regeringspartijen?

Foto: Ministerie van Buitenlandse Zaken (cc)

Wie was het meest succesvol aan de onderhandelingstafel?

ANALYSE - door Simon Otjes (eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees)

Het regeerakkoord ligt er. Na een formatie van negen maanden zijn VVD, D66, CDA en ChristenUnie eruit. We hebben het eindresultaat van de onderhandelingen. Een cruciale vraag voor politicologen is wie daar de meeste invloed op heeft kunnen uitoefenen. Journalisten stellen al de vraag: heeft de VVD niet te veel weggegeven? Volgens de Telegraaf ademt het akkoord D66. Kunnen we een beeld krijgen van welke partij aan het langste eind getrokken heeft? En kunnen we een beeld krijgen van onder welke voorwaarden een partij succes boekt?

Het meten van onderhandelingssucces

Papier is geduldig. Vage formuleringen kunnen veel conflicten afdekken. Ook dit akkoord blinkt daarin uit: “We bezinnen ons op de positie van het lokale bestuur en de positie van de burgemeester daarbinnen om het toekomstbestendig te maken.” Tussen de partijen die de burgemeester in huidige vorm willen behouden en de partijen die een directer democratisch mandaat willen, is hier een wazig compromis gesloten. Bovendien worden sommige beslissingen uitgesteld in verband met de nieuwe bestuurscultuur.

De financiële paragraaf van het regeerakkoord is een stuk preciezer. De coalitiepartijen committeren zich aan bepaalde bedragen. Bovendien: partijen hebben ook bij de doorrekening hun programma in eenzelfde mal aangeboden. Die twee, de programma’s en het regeerakkoord, zijn zo direct te vergelijken. Deze financiële paragraaf bevat het overgrote deel van het akkoord: klimaat, economie, zorg, onderwijs veel van deze voornemens hebben financiële implicaties, maar zelfs de rol van de Tweede Kamer staat in de budgettaire bijlage.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Cyril Wermers (cc)

Dit coalitieakkoord gaat geen wooncrisis oplossen

ACHTERGROND - Er is een nieuw coalitieakkoord en daar verwacht je iets te vinden over de wooncrisis. Een analyse over wat de problemen zijn en ideeën, een visie zo u wilt, over hoe je die dan oplost. En misschien enkele maatregelen, al was het natuurlijk de bedoeling de uitwerking aan het nieuwe kabinet en de kamer te laten.

Al rondkijkend in het document vond ik een paar woorden, op de plek waar ik die ideeën en die visie zou verwachten. Dit: “Wonen in een goed, duurzaam en betaalbaar huis in een leefbare wijk is een eerste levensbehoefte. Veel Nederlanders kunnen op dit moment echter geen passende woning vinden. Het is onze prioriteit te zorgen voor een woning voor iedereen, of je nu huurt of koopt.”

Drie zinnen

Drie zinnen om precies te zijn. En dat was het.

Tienduizenden mensen hebben meegelopen bij de woonprotesten en woonopstanden dit afgelopen najaar, omdat er honderdduizenden mensen in de knel zitten. Er wordt veel over geschreven, gedebatteerd, geopinieerd, getwitterd. En na negen maanden formatie en acht weken onderhandelen: drie zinnen!

Wat zeggen die zinnen? Zin 1: wonen is een eerste levensbehoefte. Open deur. Zin 2: er is een probleem, want veel mensen vinden geen passende woning. Echt waar!? Ook dit gerecyclede kabinet erkent dat er een probleem is. Dat hebben al die demonstranten dan toch maar mooi voor elkaar gekregen! En is zin 3 dat dan die doorwrochte analyse van het probleem, inclusief visie over hoe we dat moeten oplossen? Nou nee. “Het is onze prioriteit…”

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-03-2022

Een oplossing voor de democratische crisis

COLUMN - Over wat er mis gaat met onze democratie, en wat daaraan te doen

Onze democratie

Bij de algemene beschouwingen van afgelopen jaar oogstte Baudet vooral hoon bij zijn collega’s, toen hij beweerde dat de debatten in de tweede kamer eigenlijk alleen maar een inhoudsloos spel voor de bühne zijn. Helaas heeft hij daar echter wel gelijk in. De huidige politieke situatie is eigenlijk de naam democratie nauwelijks waard.

Want wat is de praktijk? Direct na de verkiezingen duiken in ons land de winnende partijen een achterafkamer in, om in het diepste geheim een coalitieakkoord te smeden. Daarmee zetten ze effectief gezien vervolgens vier jaar lang de tweede kamer buitenspel.

In de tweede kamer speelt zich rond dit akkoord vervolgens een ritueel af. De coalitie verdedigt het coalitieakkoord, de oppositie valt dat aan (en vangt bij de meeste debatten bot), terwijl van bijna ieder debat de uitkomst eigenlijk van tevoren al vastligt.  Coalitiepartijen stemmen doorgaans anders dan wanneer ze niet aan een akkoord gebonden zouden zijn, en anders dan hun partijprogramma vertelt. Door coalitietrouw gebeurt het regelmatig dat minderheidsstandpunten wetten worden, en dat kleine minderheden belangrijke veranderingen blokkeren.

In een democratie regeert het volk in open debat en bij gratie van meerderheden. Onze praktijk is daar sterk van verwijderd. En het levert niet zoveel goeds op. Deze manier van werken heeft vooral nadelen. Kabinetsvorming is soms zeer moeilijk, en de uitkomst is voor veel partijen onbevredigend: niet alleen voor de oppositie, maar het is ook vaak pijnlijk voor coalitiepartners. Het volk krijgt ondertussen maar al te vaak de indruk dat politici volkomen onbetrouwbaar zijn. Kabinetten zijn vaak instabiel, slecht presterende ministers wordt vanwege coalitietrouw de hand boven het hoofd gehouden, en de politiek draait meer om macht dan om rationele argumentatie.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ruttes Droom: Paars+, dualisme en 76 rechtse zetels

De verkiezingsuitslag heeft mooie ironische kanten. Er wordt nu onderhandeld over een paars+ kabinet. Achter gesloten deuren, langszaam en gestaag en grotendeels op initiatief van Hare Majesteit. De partijen die het hardst beloofden dat er een snelle formatie zou komen (VVD), dat de formatie transparant zou zijn (GroenLinks) en dat de Koningin een kleinere rol moest hebben tijdens de formatie (D66) moeten snel terug komen op hun afspraken over het politieke proces.

Ook een uitermate ironisch aspect van de verkiezingsuitslag kunnen we zien als we kijken naar de brief van de informateur Herman Tjeenk-Willink en in het bijzonder de bijlage. De (voormalige) informateur pleit net als Halsema eerder voor een kort coalitieakkoord, met name gericht op financiële kwesties. Buiten dat coalitieakkoord zijn zaken dan vrij voor de Kamer om zelf te beslissen, zonder dat dat de coalitie in gevaar mag brengen.

Dat lijkt me in principe een goed verhaal: het monisme ondermijnt het politieke vertrouwen, omdat partijen worden gedwongen hun beloften te breken, en zorgt ervoor dat beleidskeuzes het resultaat zijn van politieke uitruilen en niet van inhoudelijke overwegingen. Een dualistischer bestuur zorgt ervoor dat beleid dichterbij de voorkeuren van kiezers zullen liggen.

Dat is een mooie roze bril, maar politiek gaat om uitkomsten. En een kort financieel regeerakkoord gecombineerd met een rechtse meerderheid betekent dat GroenLinks en de PvdA zich moeten committeren aan relatief rechts bezuinigingsprogramma in het coalitieakkoord. Daarin zal weinig ruimte zijn voor onderwerpen als milieu. En juist op die onderwerpen die buiten het coalitieakkoord vallen bestaat een meerderheid van 76 zetels van VVD, PVV en CDA.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.